De Ima Keithel in India: een gigantische markt waar vrouwen de plak zwaaien

De Ima Keithel, in de Indiase deelstaat Manipur, gelegen aan de rand van Myanmar, is ’s werelds grootste markt die volledig door vrouwen wordt gerund. Maar het is veel méér dan een markt.

Imphal, in het noordoosten van India. Hoewel de eerste zonnestralen de hoofdstad van Manipur nog maar amper beroeren, is de Mother’s Market al in een overvloed aan geuren en kleuren gehuld. Bij de viskramen weerklinken de schelle stemmen van huisvrouwen die hun beurt afwachten in de hoop een paar goudkarpers uit het meer van Loktak te kunnen bemachtigen. Intussen slenteren de eerste kopers al langs de standjes bomvol inheemse vruchten en groenten, speurend naar de beste dagverse producten.

Enkele meters verderop wachten bejaarde marktvrouwen tussen het aardewerk en de rieten manden op de eerste klanten van de dag. De stoutmoedigste verkoopsters trachten de aandacht te trekken van potentiële kopers of bieden voorbijgangers snoepjes of gepofte rijst aan. Anderen praten bij met hun vrouwelijke collega’s of maken van een pauze gebruik om een tukje te doen of om te genieten van een kommetje gestoomde rijst met gefrituurde vis. Want vóór ze hun koopwaar hier uitstalden, hebben ze al een ommetje gemaakt langs het heiligdom van Ima Imoinu, waar ze offers hebben neergelegd om de godin van rijkdom en handel – tevens de beschermheilige van de markt – gunstig te stemmen.

Ima Keithel – wat in het Meitei ‘de markt van de moeders’ betekent – vindt plaats in het hart van deze stad vlak bij de grens met Myanmar. Het is de grootste markt ter wereld met uitsluitend vrouwelijke standhouders. Elke dag verkopen hier ongeveer 10.000 vrouwen de meest uiteenlopende spullen, van voeding over textiel en speelgoed tot ambachtelijke messen. De markt bestaat al meer dan 400 jaar.

Moeders aan de macht

Ima Keithel beslaat drie naast elkaar liggende markthallen met pagodevormige daken. Binnenin lange rijen verhoogd beton: elke verkoopster bezit er een stand, die zorgvuldig geregistreerd staat en van generatie op generatie wordt doorgegeven – een standhoudster wordt doorgaans opgevolgd door haar zus, dochter of schoondochter. Op enkele dragers na, is het mannen niet toegestaan om op deze markt te werken. ‘We zouden ons niet op ons gemak voelen als hier voortdurend mannen zouden rondlopen’, klinkt het bij de 70-jarige Lalita Soibam, die er al 35 jaar vis verkoopt. ‘Hier kunnen we praten over intieme aangelegenheden. Thuis zijn we veel minder openhartig’, voegt de 48-jarige Victoria Oibam er van achter haar stand met bananen aan toe.

Deze unieke markt symboliseert de buitengewone macht van de vrouwen uit deze streek. Oorlog en geweld hebben in deze regio – een van de meest instabiele van heel India – eeuwenlang de toon gezet, maar de dappere Ima’s slaagden erin hun kinderen en echtgenoten te beschermen. Een situatie die in schril contrast staat met die in de rest van het land: daar heeft een eindeloze reeks misdaden tegen vrouwen pijnlijk duidelijk gemaakt hoe precair de positie van de vrouw in de Indiase maatschappij wel is.

De macht van de Ima’s nam toe vanaf de 16de eeuw, de periode waarin de markt ontstond. Destijds was Manipur nog een feodale en militaire maatschappij. De mannen moesten vaak oorlog voeren tegen het naburige Birma, het huidige Myanmar. De vrouwen werden min of meer aan hun lot overgelaten en moesten al de rest doen: het huishouden beredderen, voor de kinderen zorgen, de velden bewerken, handel drijven… Wat ooit begon als een tijdelijke markt om uit noodzaak overtollige etenswaren te ruilen voor andere spullen, groeide dankzij de strategische ligging van Imphal, centraal in Manipur, uit tot het economische hart van de hele regio. En daardoor kwamen de vrouwen mettertijd ook almaar sterker te staan. ‘De markt groeide uit tot een soort volksparlement. Goederen en inlichtingen uit de hele deelstaat werden hier verzameld en van hieruit opnieuw verspreid’, aldus Ch. Priyoranjan Singh, professor aan de faculteit economie van de universiteit van Manipur.

Koloniaal conflict

De markt en de moeders die er de motor van zijn, speelden ook een fundamentele rol in de totstandkoming van de moderne identiteit van Manipur. In 1904 rebelleerden de Ima’s als eersten tegen de Britten: ze kwamen in opstand omdat hun mannen gedwongen werden een door brand verwoeste bungalow weer op te bouwen. Een hele week hielden de vrouwen de markt dicht. Meer dan 5000 mensen kwamen op straat en dwongen het koloniale bestuur om in te binden. In 1939 protesteerden de vrouwen tegen het Britse beleid om rijst uit de streek te exporteren naar andere delen van India: opnieuw riskeerden ze gevangenisstraffen en daagden ze met blote handen het leger uit. Anishuba Nupilan (of ‘de tweede oorlog van de vrouwen’) is uitgegroeid tot een van de markantste historische gebeurtenissen van Manipur en wordt elk jaar op 12 december herdacht.

Dat vrouwelijke activisme is tot op vandaag intact. Op een winterochtend maakt een groep politici zich op om naar Delhi te reizen voor een vergadering met het centrale bestuur. Maar de groep vertrekt niet zonder eerst de markt aan te doen en daar de zegen te vragen van de Ima’s. In enkele minuten tijd sluiten alle verkoopsters hun standje en verzamelen ze zich voor de hoofdingang, waar ze gaan zitten om naar de vertegenwoordigers te luisteren. Na afloop van de toespraak werpen de politici zich aan de voeten van de moeders, die opstaan en met geheven vuisten luidkeels hun steun betuigen aan de delegatie.

Een halfuur later is alles opnieuw rustig en gaan alle kraampjes weer open. De vrouwen die textiel verkopen prijzen luidkeels de superieure kwaliteit van hun stoffen aan. Onder hen ook Akoijam Kalpana Chanu, een ondernemende vrouw van 34. Ima Keithel is van oudsher voorbehouden aan gehuwde marktvrouwen van middelbare leeftijd en Akoijam is de allereerste single die hier aan de slag mocht. Ze runt een stand in textiel die toebehoort aan een oudere dame. Ze is niet bereid om haar vrijheid op te geven voor een man. ‘Ik ben er trots op dat ik mijn eigen boontjes kan doppen. Als ik ooit trouw, zal ik geen cent vragen aan mijn echtgenoot’, klinkt het.

Slapen in de markthal

In de loop van de voorbije decennia heeft de regering meermaals getracht om Ima Keithel te sluiten, om op die locatie winkels, supermarkten en banken onder te brengen. Elk initiatief in die richting stuitte op fors verzet van de marktvrouwen, die wekenlang in staking gingen en zo de economie van de deelstaat platlegden. Toen de overheid in 2005 het idee opperde om de gebouwen van de markt te herstructureren, sliepen de moeders 2,5 jaar lang in de markthallen om die te behoeden voor een eventuele bezetting. ‘Dag en nacht waren we hier. We verkochten onze koopwaren en we kookten en sliepen samen’, vertelt de 70-jarige Radhesana Rajkumari, die textiel verkoopt en voorzitster is van een van de vrouwenorganisaties die de markt besturen. ‘In die periode zijn zowel mijn broer als mijn zoon overleden. Maar ik ben niet naar de begrafenis geweest. De markt redden was het allerbelangrijkste.’

Het geld dat ze op de markt verdienen stelt veel verkoopsters in staat om te voorzien in de behoeften van hun gezin en vooral die van hun kinderen. Sanghai Okram, 70 jaar, analfabete en verkoopster van linnengoed, vertelt dat ze al haar kinderen heeft kunnen laten studeren en ook de medische kosten van haar man heeft kunnen betalen. Okram bekostigt trouwens ook de ingenieursstudies van haar kleinzoon in Delhi. ‘Ik hoop maar dat het hem lukt om een goede baan te vinden. Pas dan kan ik aan mijn pensioen beginnen te denken’, vertelt ze.

‘Tal van artsen en ingenieurs danken hun loopbaan aan deze vrouwen’, weet Nomita Khongbamtabam, een van de meest gerenommeerde journalistes van Imphal. Hun gevorderde leeftijd en hun bescheiden afkomst ten spijt hangt er rond deze vrouwen een immens aura, een mix van vastberadenheid en strijdvaardigheid, kenmerkend voor mensen die overeind moesten zien te blijven in moeilijke omstandigheden.

Naakte opstand

Toen India onafhankelijk werd, werd Manipur een deelstaat van het enorme land. In de afgelegen deelstaat woedde decennialang een oorlog tussen het Indiase leger en diverse guerrillagroeperingen die een onafhankelijk Manipur eisten. Vielen er bij dat geweld burgerslachtoffers, dan waren het steevast de moeders die de overheid ter verantwoording riepen.

In 2004 werd een jonge militante gearresteerd door Indiase paramilitaire strijdkrachten en kort nadien dood, verkracht en verminkt teruggevonden. Daarop volgde de meest gedurfde manifestatie die Manipur ooit kende: twaalf Ima’s trokken naakt naar de kazerne en scandeerden daar slogans. Verbluft door de moed van de vrouwen besloot de Indiase overheid om de paramilitairen het stadscentrum uit te zetten en om de noodtoestand op te heffen die sinds 1958 van kracht was.

Mettertijd zijn de relaties tussen de Ima’s en de lokale politie aanzienlijk verbeterd. ‘Ik sta voortdurend met hen in contact’, zegt K. Chandrashekhar Singh, officier van het politiecommissariaat van de stad. ‘Ze hebben ons al vaak gevoelige informatie verstrekt in verband met gebeurtenissen op de markt. Niet zelden kunnen wij dankzij die informatie misdrijven voorkomen of oplossen.’ De vrijwilligersorganisatie van de vrouwen – meira paibi of ‘fakkeldragende vrouwen’ – patrouilleert ’s nachts door de straten om zowel het alcohol- en druggebruik als het geweld dat daar vaak het gevolg van is in te dijken. En via sensibiliseringscampagnes speelt die organisatie ook een cruciale rol bij het bestendigen van de gemeenschappen.

Na decennia van instabiliteit begint Manipur op adem te komen. Er zijn minder militaire activiteiten en dus komen er nu ook aardig wat toeristen naar deze streek. Ima Keithel is een van de belangrijkste bezienswaardigheden van Manipur. De lokale overheid begint in te zien dat de markt weleens van cruciaal belang kan zijn bij het promoten van de deelstaat.

Wanneer de zon ondergaat, pakken de Ima’s hun koopwaren in en vertrekken ze naar huis. Naar aanleiding van een vreedzame manifestatie tegen het centrale bestuur zijn aan de ingang honderden kaarsen neergezet: die zullen de hele nacht branden en de stad in de beschermende omarming van de Ima’s nemen.