Charleroi slaat terug: hoezo grauw imago?

Charleroi wil resoluut een streep trekken door de grauwe clichés die al sinds mensenheugenis aan de industriestad kleven. De Carolo’s vonden een nieuw elan en zien de toekomst vol vertrouwen tegemoet. Acht opmerkelijke plaatsen illustreren deze gedaantewisseling.

‘Een imago kan zeer snel achteruitgaan, maar het vraagt veel tijd om het opnieuw op te bouwen’, zegt Georgios Maillis (43). De man weet waarover hij spreekt. Als geboren en getogen Carolo, een van de vijf bouwmeesters van ons land en de enige van Wallonië, kreeg hij af te rekenen met een reeks uitdagingen waar zijn collega’s van gespaard bleven. Als bouwmeester van Charleroi is hij bevoegd voor de stedenbouwkundige ontwikkeling, maar om dat te realiseren moest hij eerst het imago van de stad bijsturen. ‘Alle bouwmeesters hebben een reeks gemeenschappelijke competenties, maar ook enkele specifieke taken. In mijn geval gaat het om projecten rond landschapsinrichting, openbare ruimte en vooral ook rond identiteit en evenementen.’

Maillis’ allereerste opdracht bestond erin een nieuwe identiteit voor de stad te creëren. Pas daarna kon hij focussen op nieuwe projecten. ‘We wilden voor de stad een aantrekkelijk kader scheppen dat de jongeren zou aanspreken en waarin de ouderen zich konden herkennen. Met de nadruk op het heden en de toekomst, maar zonder onze geschiedenis te verloochenen.’ Om het vernieuwde en moderne imago van de stad kracht bij te zetten werd trouwens ook een nieuw logo ontworpen, een hoofdletter C met een kroon erbovenop.

Als je enkel met architecten rond de tafel naar oplossingen zoekt, beklaag ik de inwoners.

Maillis, die samenwerkt met een team van architecten, kunstenaars, landschapsarchitecten en grafici, verkiest de benaming meester-architect in plaats van bouwmeester. Maillis: ‘Het gaat om bouwen in de brede zin: veel disciplines zijn betrokken bij de opbouw van een stad. Het is een complex weefsel dat je moet nemen zoals het is. Dat betekent dat je moet nadenken, dat je rekening moet houden met uiteenlopende standpunten en de zaken vanuit verschillende disciplines moet benaderen. Als je enkel met architecten rond de tafel naar oplossingen zoekt, beklaag ik de inwoners.’ Het kan misschien verbazen dat een bouwmeester ook betrokken is bij het organiseren van evenementen, maar voor Maillis is dat de logica zelve. ‘Er was geen leven in de stad. Als je ziet dat inwoners naar elders trekken om te feesten, niet deelnemen aan activiteiten in hun eigen stad, niet eens proberen om er leuke momenten door te brengen, betekent dat simpelweg dat ze er niet in geloven. Dat wil zeggen dat je als stad gefaald hebt.’

Maillis wil absoluut af van het beeld dat al decennialang aan Charleroi kleeft: industrieel braakland, verlaten mijnterrils en stedelijk doolhof. Ook al zijn de mijnsites bijzonder fotogeniek, Maillis heeft schoon genoeg van dat imago. ‘Natuurlijk zijn er hier fantastische urbexsites,‘ erkent hij, ‘maar Charleroi is veel meer dan dat.’

Om de andere aspecten van zijn stad te belichten, neemt de bouwmeester ons mee op een architectuurroute langs zijn favoriete sites.

1. De Politietoren

‘Een ontwerp van de Franse architect Jean Nouvel, die ik twee keer ontmoette in Parijs en Venetië. Hij vertelde me tijdens die gesprekken over de toren en hoe hij de vorm had bestudeerd. Het ontwerp is wel degelijk van zijn hand en niet het werk van een stagiair. Het is een belangrijk gebouw voor Charleroi. In de eerste plaats omdat de publieke ruimte hier opnieuw openheid krijgt dankzij de aanleg van een groene zone aan de voet van de toren. Het is een mooi voorbeeld van een geslaagd project op stedelijk en architecturaal vlak. Lange tijd veranderde er niets in Charleroi, maar deze toren is een voorbeeld van hoe er weer wordt geïnvesteerd in het stadscentrum.’

Boulevard Pierre Mayence 67.

2. Lakeside en Charleroi-les-bains

‘Deze gebouwen van Jacques Depelsenaire, die op een site in de buurt van Marcinelle en Loverval liggen, behoren tot de mooiste van de stad. Op architecturaal vlak is dit internationale klasse. En met de bossen en meren als achtergronddecor waan je je zowaar in het noorden van de Verenigde Staten. Het is een ongelofelijke plek in een uitzonderlijk landschap. Bij de renovatie van het zwembad – dat mijn architectenbureau heeft gerealiseerd – maakten we opnames met een drone. Die vloog eerst over de bossen, vervolgens over het meer, dan over het zwembad en ten slotte over het Lakeside. Het resultaat had iets Hitchcockiaans. Het deed me denken aan het travelling shot aan het begin van de film The Shining. Alsof er iets dreigends op til was.’

Allée des Lacs 18.

3. Piano’s De Heug

‘Dit is de hoofdzetel van een oude pianofabriek, die in 1933 werd gebouwd door architect Marcel Leborgne, een prachtig modernistisch gebouw, op een hoek vlak bij de Samber. Bij zo’n gebouw heb je geen architectuurstudie nodig om te beseffen dat het om een meesterwerk gaat. Er wordt weinig over gesproken, maar voor mij is het een van de mooiste gebouwen van Charleroi.’

Quai Arthur Rimbaud 5.

4. MédiaSambre

‘Dit gebouw van de RTBF en van de re-gionale televisiezender TéléSambre ziet er geweldig uit. Nochtans was het project zelf niet evident: het was geen sinecure om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen. Het gebouw werd neergezet op de Place de la Digue, een oude parking in renovatiefase. Er ontbreken zeker bomen op het plein, maar het is een plek die desondanks volop aan het heropleven is dankzij de komst van nieuwe restaurants en winkels. Ik hou meer van een plein dat niet afgewerkt is maar wél leeft, dan van een mooie omgeving die niet werkt. Het gebouw zelf heeft allure, de voorgevel maakt een mooie verbinding tussen de kantoren binnenin, de gangen en het plein zelf. Dankzij de glaspartijen zie je van buitenaf de mensen die er werken in de kantoren en de studio’s. Ik hou van die bewuste paradox tussen transparantie en mysterie, want je weet nooit echt wat er zich binnen de muren afspeelt. Het doet me denken aan de werken van kunstenaar Richard Serra.’

Place de la Digue 8.

5. District Créatif

‘In deze opmerkelijke stadswijk vind je het kunstmuseum BPS22, het Gramme-gebouw en de vroegere Université du Travail. Het zijn oude gebouwen, die indertijd het centrum vormden van de Internationale Expo van 1911. Binnenkort staat de renovatie van alle gebouwen en van de publieke ruimte gepland, in het kader van een opwaarderingsproject van de haute ville. Het is een fantastische plaats in de stad, hoewel weinig Carolo’s deze wijk kennen. Met de aanwezigheid van de ULB, UMons en de provinciale scholen vormt het District Créatif ook de campuswijk van de stad. In plaats van een nieuwe campus van nul op te bouwen, heeft men ervoor gekozen om te investeren in de vernieuwing van bestaande gebouwen.’

Place Charles II 14/15.

6. Hélioszwembad

‘Dit volledig uit beton opgetrokken zwembad is ontworpen door Jean Hiernaux, die ook verantwoordelijk was voor de ring van Charleroi. Een brutalistisch meesterwerk. Wanneer je ernaar kijkt, heb je het gevoel in Japan te zijn. Van dit brutalisme met een oosterse toets zijn veel architecten fan. Dit soort gebouwen kwam vroeger makkelijk onder de sloophamer terecht, maar geleidelijk aan – en mede dankzij de Instagrampagina’s gewijd aan het brutalisme – is het grote publiek dit soort projecten gelukkig meer beginnen te waarderen.’

Rue de Montigny 103.

7. Het huis van Patrick en Alix Everaert

‘Dit huis in Mont-sur-Marchienne is een van de projecten waar ik een boon voor heb en is een omweg meer dan waard. Eigenaars Patrick en Alix Everaert zijn de oprichters van de gespecialiseerde website designaddict.com. Zowel qua architectuur als qua design is het huis een echte parel. Bij een bezoek springt de harmonieuze wisselwerking tussen de binnenruimtes en de tuin meteen in het oog. Sinds enkele jaren leggen de bewoners zich toe op permacultuur en hun activiteiten zijn nu vooral gericht op hun schitterende moestuin. Het project heet Fanfare en een bezoek onder begeleiding van het koppel is een absolute aanrader.’

Chaussée de Thuin 166.

8. Sint-Antoniuskerk

‘Nog een gebouw waar weinig over gesproken wordt. Het is een kerk waar ik een zwak voor heb, al is het me meer te doen om de binnenkant dan om de buitenkant. Ze is volledig uit beton opgetrokken, heeft een prachtige middenbeuk en het vergulde mozaïekwerk oogt fraai. De ruimte binnenin is groots en erg mooi wanneer het zonlicht binnenvalt over de betonnen muren. De kerk is zeker een bezoek waard.’

Rue de Marchienne 1.