De Masai

Het natuurpark Masai Mara in Kenia, ook wel het koninkrijk der leeuwen genoemd, is tevens het thuisland van de Masai: een legendarisch nomadenvolk dat bekend staat om zijn moed en stevig verankerde voorkeur voor traditie boven de moderne beschaving. Leeuwen en buffels spelen net zo’n belangrijke rol in hun cultuur, als hun eigen kuddes.

Tijdens safaritochten in Kenia kan men ze tegenkomen: de herders van de Masai. In kleurige kleding leiden ze hun kudde over de graslanden die ze delen met leeuwen, cheeta’s, olifanten en andere dieren van het Keniaanse landschap.

Mystiek en symboliek

Voor de Masai is het land waarop zij leven net zozeer een deel van hen als zij een deel zijn van het land. Hun vee is een geschenk uit de hemel en gerelateerd aan geloof en symboliek. Volgens de overlevering waren hemel en aarde eens één. Toen deze plotseling uiteen werden getrokken, vormden alleen de vijgenbomen nog een brug. God, genaamd Enkai, stuurde toen de kuddes via deze bomen naar de aarde.

Ook de sierraden van de Masai zijn hoogst symbolisch. Er zijn zo’n veertig variaties op dit fijne kraalwerk, dat volgens traditie door de vrouwen wordt gemaakt voor ieder lid van de gemeenschap. Ongetrouwde meisjes gebruiken hun opvallende halskettingen om hun bewegingen te accentueren wanneer zij dansen voor de zegeningen van hun gemeenschapsleiders.

Misverstanden

Tijdens een bezoek aan een Masai-dorp, ofwel Manyatta, lijkt het alsof deze nomaden geen weet hebben van ‘onze beschaving’. Ze wonen in hutjes van gedroogde koeienpoep, maken vuur zonder aansteker of lucifer en leven volledig van wat het vee hen biedt.

Maar, niets is minder waar. Zo tref je in de Manyatta’s afgestudeerde, perfect Engels sprekende Masai, die – net als de rest van hun gemeenschap – hebben gekozen voor het leven van hun voorouders en hun kennis, tradities en rituelen bewust en standvastig in ere houden.

Over de Masai heersen tal van hardnekkige misverstanden. Toen de koloniale autoriteiten beslisten om wildparken te creëren, waren ze ervan overtuigd dat de wilde dieren alleen zouden overleven als ze de Masai met hun kudden uit de parken verwijderden.

De Masai werden ervan beschuldigd dat ze wilde dieren doodden en dat hun vee voor overbegrazing zorgde. Niemand had blijkbaar stilgestaan bij de nochtans onweerlegbare vaststelling dat de kudden van de Masai al eeuwenlang naast en tussen de zebra’s, wilde beesten en andere antilopen liepen.

‘De zwaarste aanslag op de wilde dieren werd in de eerste helft van deze eeuw gepleegd door blanke jagers,’ corrigeert Jackson Sarunik, een Masai die voor een lokale natuurbeschermingsvereniging werkt. ‘De wildparken werden trouwens in eerste instantie gecreëerd om te voorkomen dat blanke trofeeënjagers de dieren zouden uitroeien. Ik geef toe dat er problemen zijn geweest met Masai, die op het uitblijven van de beloofde compensaties reageerden door toeristenbusjes aan te vallen en neushoorns te doden.’

Vaccinaties

De Masai bleken door hun levenswijze altijd natuurlijke bondgenoten van de wilde dieren. Ze jaagden alleen, en met pijn in het hart, als ze in periodes van extreme droogte door hongersnood werden bedreigd.

Wetenschappers beginnen ook te begrijpen dat de traditionele herdersactiviteiten op geen enkele manier de overleving van de wilde dieren hinderden. Het verbannen van het vee uit de savanne belette niet dat in droge periodes het gras regresseerde. Er was dus geen sprake van overbegrazing.

Evenmin van voedselcompetitie. Het vee verkiest langere grassoorten dan de antilopen. Er deed zich zelfs een averechts effect voor: sommige delen van de Masai Mara verloren hun aantrekkingskracht voor wilde dieren, omdat de beste grassoorten er onder lange halmen verborgen blijven.

‘Er moet een systeem komen dat de relatie tussen dieren, toeristen en Masai weer in balans brengt,’ pleit Sarunik. ‘De Masai en de wilde dieren hebben eeuwenlang broederlijk naast elkaar geleefd. Er is niets dat het herstel van die symbiose belet. Dat moet de toerist natuurlijk niet uitsluiten. Er is plaats voor toeristen naast Masai en wilde dieren. Het enige wat daarvoor onontbeerlijk is, dat is wederzijds respect.’

Foto: © Reuters