Amir Latif reist blind de wereld rond: ‘Het gaat niet om zien, maar om ervaren’

Zwarte pistes skiën, rond Griekse eilanden zeilen, skydiven, de jungle in trekken of naar Machu Picchu klimmen, dat is sowieso avontuurlijk. De Brit Amar Latif doet al die dingen, ook al is hij zo goed als helemaal blind. Meer zelfs, hij organiseert met Traveleyes reizen voor blinden.

Zestien was Amar toen hij met zijn fiets tegen een vuilniscontainer knalde en er met een salto in vloog. ‘Op mijn vierde ontdekten mijn ouders dat ik blind zou worden voor ik volwassen werd. Mijn ogen gingen mijn hele kindertijd achteruit. Ik had het almaar moeilijker om een rugbybal te vangen en ik liep geregeld tegen meubelen aan. Dat fietsincident was een confrontatie, ik had dat ding gewoon niet gezien. Op mijn achttiende werd ik op een ochtend wakker en zag niets meer. Dat was zeer angstaanjagend. Ik kon de gezichten van de mensen die ik graag zag niet meer zien. Zelfs niet de poster van Madonna die boven mijn bed hing. Daten, studeren, leren autorijden, mijn leven zou net écht beginnen. Ik wilde niets liever dan wiskunde studeren en boekhouder worden, maar kreeg te horen dat dat onmogelijk was. Ik botste plots tegen allerlei grenzen aan. Het was een donkere tijd.’

Niet iedereen gaat op dezelfde manier met grenzen om. Sommigen aanvaarden ze, anderen willen ze per se verleggen.

‘Ik bevond me op een soort kruispunt. Er was zelfmedelijden, zeker. Er waren momenten dat ik wilde opgeven, of dat ik vond dat ik moest leren aanvaarden dat mijn mogelijkheden beperkt zijn. Maar ik bleek ook koppig en als iemand zei dat iets onmogelijk was, ging ik uitzoeken hoe het toch kon. Ik wilde naar de universiteit om wiskundige te worden en nam mijn lessen op cassette op om me te helpen studeren. Tegen de wil van mijn ouders en proffen in besloot ik om voor mijn derde jaar naar Ontario in Canada te trekken. Ik wilde niet in een beschermde cocon leven. Ik woonde er alleen en moest voor mezelf zorgen. Maar ik kwam in een internationale groep studenten terecht die me overal mee naartoe namen. Mijn broer kwam op bezoek en we reisden naar New York en Hawaï. Ik leerde mezelf en de wereld kennen. Dat gaf me zelfvertrouwen. Mijn blindheid zou me niet tegenhouden, ik zou op alles ja zeggen en als ik een nee kreeg, dan zou ik uitzoeken hoe ik die kon ombuigen.’

Dat begon meteen nadat je was afgestudeerd en een job in de financiële wereld zocht.

‘Ik kreeg veel afwijzingen te verwerken. Tot op een dag een manager eerlijk zei: ‘Ik denk niet dat een blinde man als boekhouder kan werken.’ Dus maakte ik een presentatie over hoe ik als blinde die job concreet wilde gaan doen, en die gaf ik bij mijn volgende drie sollicitaties. Ik kreeg drie jobaanbiedingen en zeven jaar later runde ik de financiële afdeling van British Telecom.’

Waar kwam het idee van een reisorganisatie voor blinde mensen vandaan?

‘Ik kom uit een Pakistaans migrantengezin en wij kwamen nooit veel verder dan Blackpool. Maar zelfs als kind wist ik al dat de wereld mooi was en dat ik ze wilde zien. Eenmaal aan het werk kon dat, dacht ik. Ik had geld te spenderen. Maar het lukte niet. Geen enkele organisatie geloofde dat ik alleen op reis kon. Als iets niet lukt, heb je twee mogelijkheden. Of je aanvaardt dat het niet kan, of je gaat aan de slag om toch te krijgen wat je wil. Daarom besliste ik om het veilige cruiseschip dat de corporate wereld is te verlaten, en in te schepen in het sloepje van ondernemerschap. Ik deed een paar experimenten, en vroeg aan vrienden om met me mee te reizen, als ‘mijn ogen’. Zo’n partnerschap werkte wonderwel, ik genoot ervan en mijn vrienden vertelden me dat ze op een andere manier gereisd hadden. Aandachtiger. Dus begon ik Traveleyes. Wij organiseren reizen voor gemengde groepen. De helft van ons gezelschap is blind, de andere helft niet. We koppelen ze twee per twee aan elkaar, zodat je elke dag iemand anders gidst of door iemand anders gegidst wordt. We organiseren zo’n zeventig reizen per jaar, van een wandelvakantie in Nepal of een fietsreis op tandems in Thailand over cultuurreizen naar Egypte en citytrips naar Sevilla tot cruises rond IJsland of een luilekkervakantie op een Canarisch Eiland. Je kunt voor avontuur kiezen, maar je blinde tante Doris die liever geen berg op wil, kan ook met ons op reis.’

Sightseeing heet niet voor niets zo, we praten over onze reizen vaak in termen van wat we gezien hebben.

‘Zicht is ons meest dominante zintuig en ik heb de indruk dat veel mensen daardoor vergeten dat de wereld ook nog langs andere zintuigen binnenkomt. Als ik de piramides van Gizeh in Egypte bezoek, kan ik ze niet zien, maar ik ervaar ze wel. Ik voel de ruwe stenen of de koele lucht in de gang, ik ruik de mufheid diep in het gebouw en ben buiten adem omdat ik een steile trap op moet. Zo leg ik een connectie met dat gebouw van drieduizend jaar oud. Ik ben voor een BBC-documentaire naar Turkije gereisd waar we een imker bezochten die op een wankel platform tussen de bomen tientallen bijenkorven hield. Omhoog klimmen en dan die veertigduizend bijen horen zoemen, dat is overweldigend. Alsof je even mee in hun wereld vertoeft.

Of neem skydiving. Ik kan je vertellen dat de sensatie van uit een vliegtuig springen en door de lucht zoeven, met de wind en de elementen die je langs alle kanten bombarderen, even spectaculair is als het zien. Als de parachute opengaat, hang je plots stil en vredig in het niets en voel je je zo vrij als een vogel. Reizen gaat niet alleen om dingen zien, het gaat over dingen ervaren. Veel mensen gaan iets bezoeken, ze stoppen om een foto te maken, posten die op Instagram en gaan dan weer verder. Zijn ze daar dan écht geweest of hebben ze het gewoon gezien? Als ik ga leren koken in een Toscaanse boerderij, geniet ik intens van de geur van basilicum, de zachtheid van de rijpe tomaten en de fruitigheid van de olijfolie. Je kunt je omgeving pas echt intens ervaren als je ál je zintuigen gebruikt. Door dingen aan te raken, door geuren op te snuiven en door aandachtig te luisteren, dingen die ik sowieso spontaan doe, omdat ik blind ben.’

Maak je weleens dingen mee die uniek zijn, net omdat je blind bent?

‘Natuurlijk. Als ik alleen reis, zoek ik begeleiders via onlineadvertenties, en zo ontmoet je de boeiendste, maar ook vreemdste mensen. In New York leidde een twintigjarige vrouw me rond. Terwijl we in de gietende regen op een boot op de Hudson voeren, vertelde ze me dat haar vader een aap in zijn garage houdt en dat haar moeder in de gevangenis zit omdat ze iemand vermoord had. Dat was toch wel spannend. In Xi’an in China bezochten we met onze groep de site van het terracottaleger. Terwijl iedereen de rijen kleien soldaten van op een afstand moest bekijken, gingen wij tot vlak bij de beelden om ze te kunnen betasten. In ben ook in Peru geweest, op de Uros Floating Islands in het Titicacameer. Daar woonden mensen die nog nooit iemand hadden ontmoet die blind is. Dat is een onvergetelijke ervaring, want jij kunt hun iets doen ontdekken wat ze niet kennen. Het zijn trouwens de ontmoetingen die een reis echt memorabel maken, of je nu blind bent of niet.

In Kaapstad gaan we altijd naar een township, en dat vinden sommige deelnemers ongemakkelijk. Maar dat de vrouw die we bezoeken oprecht wil vertellen over haar leven, maakt dat bezoek voor haar en voor ons heel speciaal. Iets soortgelijks gebeurde in het Atlasgebergte in Marokko. Als mensen die niet veel hebben hun versgebakken brood met je delen en je over hun leven vertellen, is dat een bijzondere ervaring. Met dat kleine stukje brood krijg je ook een beetje liefde, denk ik.’

Toen je voor de BBC naar Turkije reisde, deed je dat met comédienne Sara Pascoe, die niet zo avontuurlijk van aard is.

‘Klopt. Sarah praat op reis bijvoorbeeld bijna nooit met andere mensen. Niet met andere toeristen, en ook niet met lokale bewoners. Maar hoe wil je een plaats echt ervaren, laat staan begrijpen, als je geen connectie maakt met mensen? Omdat ik blind ben, heb ik minder vooroordelen. Als ik naast iemand zit op een bus of op een vliegtuig, ben ik nieuwsgierig naar wie ze zijn. Ik kan niets afleiden van hoe ze eruitzien, dus moet ik wel een praatje maken. Op dat vlak is blind zijn een voordeel, denk ik. Wat Sarah wel heel goed deed, was op een grappige en originele manier omschrijven wat ze zag en dat maakte de reis voor mij geweldig. Een goede omschrijving kan een plek helemaal tot leven brengen, zelfs als je niets ziet.’

Veel mensen die met Traveleyes reizen, doen dat meer dan één keer. Wat is het geheim van dat succes?

‘Ik denk dat we blinde mensen de kans geven om op een fijne manier te reizen. Maar we doen meer dan dat. Vaak zijn ze uit noodzaak nogal afhankelijk van anderen, maar wij verwachten een zekere zelfstandigheid. Zo moeten ze zelf hun tas inpakken. Ik hoor van onze blinde reizigers dat ze terug naar huis gaan met meer zelfvertrouwen. Een man van 65 had nog nooit gevlogen toen hij met ons naar Cuba reisde. Ondertussen heeft hij al vijftien trips gemaakt en is hij zelfstandiger dan ooit. Onze niet-blinde deelnemers vertellen ons dat de cameraderie hen aanspreekt. Wie alleen wil reizen, komt vaak bij singlesvakanties terecht, en dat zijn wij absoluut niet. Het feit dat ze letterlijk anders naar hun omgeving moeten kijken als ze een blinde medereiziger begeleiden, is blijkbaar ook een interessante ervaring. Bovendien maken we gewoon veel plezier.’

Op je achttiende botste je op allerlei grenzen, onlangs gaf je een TEDx-talk over being limitless .

‘Klopt. Ik heb honderd landen bezocht en run mijn eigen bedrijf, ik ga joggen en skiën met een begeleider, ik heb in mijn eentje op een meer gezeild terwijl iemand via een walkietalkie instructies gaf en ik heb met de auto gereden – 180 km/uur, op een lange rechte weg. (lacht) Iedereen heeft grenzen, maar vaak zien we ze niet. Of we zien ze als onveranderbaar. Door mijn blindheid zie ik de dingen heel duidelijk. Ik heb besloten om de grenzen die ik tegenkwam te proberen verleggen. Was ik niet blind geweest, dan had ik misschien niet zo’n boeiend leven gehad. Mijn familie en vrienden hebben me gelukkig gesteund, want het is vaak moeilijk geweest. Maar moeilijk is niet onmogelijk. Dat is een van de belangrijkste lessen die ik onderweg geleerd heb.’