Wat na het vertrek van Dries Van Noten? ‘Hij was een soort beste vriend in de kleerkast’

Dries Van Noten neemt afscheid. Zijn allerlaatste catwalkshow, komende zaterdag in Parijs, belooft legendarisch te worden. Maar wat daarna? We laten een aantal stemmen in de mode aan het woord.

‘In de vroege eighties droomde ik er als jonge gast in Antwerpen van om een stem te hebben in de modewereld’, 
zei Dries Van Noten toen hij enkele maanden geleden bekendmaakte dat hij op het punt stond afscheid te nemen van zijn merk. ‘Die droom is uitgekomen. 
Nu wil ik mijn focus verleggen naar alle dingen waar ik nooit de tijd voor had.’ De designer, 65, voegde eraan toe dat het na 38 jaar tijd was om plaats te maken voor een nieuwe generatie talenten. 


Hij ontwierp nog één mannencollectie, voor zomer 2025. Die toont hij tijdens de mannenmodeweek in Parijs en dat wordt vast een emotioneel kwartier. Daarna is het over en uit. Gelukkig níét voor het label. De volgende damescollectie zal worden gemaakt door het studioteam waarmee hij al jaren nauw samenwerkt en wordt in september zoals gewoonlijk in Parijs onthuld. Wie hem op termijn zal opvolgen als creatief directeur, is nog niet bekend.

Dries-kaliber

Het belooft een moeilijke oefening te worden: Dries Van Noten, de man en Dries Van Noten, het merk zijn in zekere zin altijd inwisselbaar geweest – of toch voor de buitenwereld. ‘Veel mensen hebben een emotionele band met zijn kleren’, zegt Karen Van Godtsenhoven, curator van de modeafdeling van de Metropolitan Museum of Art. Dat blijkt uit de reacties na het nieuws van zijn afscheid. Hij was misschien een soort van “best friend” in de kleerkast.’

Volgens Meryll Rogge, die hoofd was van de vrouwencollecties van 2014 tot 2018 en nog steeds meewerkt aan projecten voor de parfum- en beautylijn voor eigenaar Puig, is het voor velen een label dat nooit toegevingen heeft gedaan. ‘Het is een merk met waarden. Zonder logo’s, zonder een goedkopere tweede lijn. Artistiek, persoonlijk, gedistingeerd. Het summum van integriteit.’ Ze vult aan: ‘Dries Van Noten, de mens, heeft het ongelooflijke talent dat hij tegelijkertijd creatief en zakelijk is. Hij luistert altijd met veel respect naar zijn medewerkers en teams. Altijd met gemeende interesse, maar zonder ooit zijn eigen mening en zijn visie uit het oog te verliezen. Zijn passie en zijn algehele toewijding waren voor mij een constante bron van inspiratie. Het was een voorrecht om met hem te kunnen werken. Ik ben ook dankbaar voor de positieve impact die hij op de mode-industrie heeft gehad. Geassocieerd worden met iemand van het kaliber van Dries is echt een eer.’

Superfan

Ook Christian Wijnants wijst meer dan eens op het zakelijke vernuft van de designer. ‘Dries is heel creatief, maar hij staat ook met beide voeten op de grond. Hij is een heel goede businessman én een van de weinige ontwerpers van wie je de kleren die hij toont op de catwalk echt kunt kopen. Intussen is hij gestart met parfums en beauty, maar tot voor kort draaide alles om de kleren. Niet om handtassen, zoals bij een Louis Vuitton, of om ondergoed, zoals bij een Calvin Klein. En dat is straf.’

Toen Wijnants afstudeerde aan de Mode­academie, kreeg hij de allereerste Christine Matthijs Award, vernoemd naar een vroeg overleden naaste medewerker van Van Noten. ‘Ik ben megafan van Dries sinds mijn dertiende. Hij is ook de reden waarom ik mode ben gaan studeren. Na de academieshow belde hij me om te vragen of ik voor hem wilde komen werken. Ik dacht eerst dat er iemand een grap met me uithaalde. Ik had toen al toegezegd voor een stage in Parijs, en na vier jaar Academie had ik het ook wel gezien in Antwerpen. Maar Dries zei: “Zodra je terugkomt, mag je bij ons beginnen.”’

‘Na de stage deed ik mee aan het festival van Hyères, waar ik de grote prijs won. De dag nadien ben ik bij hem aan de slag gegaan. Na het festival verwachtte iedereen dat ik mijn eigen label zou starten, wat ik uiteindelijk ook gedaan heb. Ik heb maar een jaar gewerkt bij Dries, tussen 2001 en 2002 – ik was op kantoor op 9/11 – maar ik heb er wel heel veel geleerd, dingen die je niet op school opsteekt. Dries is geen diva. Ik kon altijd heel makkelijk met hem praten en kreeg ook veel vrijheid. Hij gaf me een zekere verantwoordelijkheid, terwijl ik nagenoeg nul ervaring had. Hij vertrouwt je.’

Vechten voor het beste

Christoph Hefti – ‘Designer or artist, you decide’ volgens zijn Instagrampagina – werkte voor de ontwerper van 1997 tot 2010 als creative assistant. Hj was er verantwoordelijk voor alle bedrukte stoffen en jacquards. ‘Ik was net afgestudeerd aan Central St. Martins in Londen’, vertelt hij. ‘Ik had geen geld en was wanhopig op zoek naar een baan. Ik faxte mijn cv naar een hoop ontwerpers, zoals dat toen ging, en Dries was de eerste die reageerde en me uitnodigde voor een gesprek. Op dat moment dacht ik nog dat Antwerpen en Anvers twee verschillende steden waren, dat ik naar Anvers ging en bijgevolg mijn Frans moest bijschaven. Pas toen ik uit de trein stapte, merkte ik dat er een soort dronken Zwitsers-Duits werd gesproken.’

‘Al tijdens het sollicitatiegesprek vond ik de sfeer in zijn atelier prettig. Het was er anders dan in de modehuizen in Parijs of Milaan. De vibe was ontspannen, maar ook erg gefocust. Tegelijk was Dries heel duidelijk de leider, de grote baas. Al voelde het niet aan als een hiërarchisch systeem. Ik heb me alleszins nooit onderdrukt gevoeld. Er was altijd een perfecte balans tussen creativiteit en efficiëntie.’

‘Dries weet als geen ander dat concentratie en focus het mogelijk maken om dieper te graven in ideeën en emoties. Het voelde alsof we allemaal “vochten” voor het beste resultaat, tot het laatste detail, tot een minuut voor de modeshow. Er werd bijna nooit iets last minute geannuleerd, er waren geen radicale, irrationele veranderingen, geen ontwerpen of samples die in de prullenbak verdwenen, geen vergaderingen die op het laatste nippertje werden afgelast.’

Locatie, locatie, locatie

Van Noten, geboren in 1958, komt uit een Antwerpse kleermakersfamilie. Hij studeerde aan de Modeacademie en lanceerde zijn eerste collectie in 1986. Hij maakte deel uit van de Zes, samen trokken ze naar onder meer Londen, Firenze en Japan, tot ze rond 1989 elk hun eigen weg gingen. Dat jaar opende de ontwerper het Modepaleis, zijn flagshipstore in Antwerpen.

Hij hield zijn eerste mannenshow in Parijs in 1991, zijn eerste damesdefilé twee jaar later. In 2004 stond de teller op vijftig 
collecties – hij liet toen een eindeloze 
catwalk bouwen die na de show diende als eettafel voor de vijfhonderd genodigden – in 2017 op honderd. Hij showde op het podium van de Opéra Garnier en op het Île aux Cygnes, een streepje eiland in de Seine; rond de sculpturen van Pol Bury in de tuinen van het Palais-Royal en in de vergulde feestzaal van het stadhuis; in 
een mysterieuze, kronkelende tunnel onder een afgedankt spoorwegviaduct aan de rand van het vijftiende arrondissement; in lege postkantoren, entrepots, scholen en talloze garages met afgebladderde muren, waarvan er een was versierd met gigantische blokken ijs waarin felgekleurde ruikers bloemen gevangen zaten.

Er was een adembenemende hommage aan David Bowie als The Thin White Duke, tussen de sculpturen van het Musée Bourdelle. En die ene mannenshow, net na de pandemie, in openlucht op het dak van alweer een garage, in Montmartre, met stampende techno, toen het leven herbegon. In 2014 wijdde het Musée des Arts Décoratifs een spectaculaire tentoonstelling aan zijn werk, met behalve kleren ook kunstwerken die zijn mode inspireerden. De expo reisde later naar het MoMu in Antwerpen, zijn buren in de Nationale-
straat. Recenter begon Van Noten ook samen te werken met anderen. Het meest verrassend was misschien een uitstekende capsulecollectie met het Californische streetwearlabel Stüssy, nadat hij in 2019 al een onverwachte gezamenlijke collectie had getekend met ontwerper Christian Lacroix. Die ruime spreidstand tussen streetwear en couture wijst op een opvallende breuk tussen de mannen- en vrouwenlijn: zijn werk voor heren oogde, zeker de voorbije tien jaar, altijd jonger en energieker. De damescollecties spraken een iets ouder publiek aan. Wat meteen ook zijn succes verklaart. Hij ontwerpt voor mensen van vlees en bloed; niet voor een geïdealiseerde muze. Onverwacht, maar tegelijk ook niet.

Emotie zonder sentiment

‘Van Noten is een schilder,’ zegt Wijnants, ‘maar hij is ook een schrijver die een verhaal vertelt. De collecties zijn altijd coherent. Hij is gewoon heel sterk. Met prints, materialen, shows, verkoop. Dries heeft de modewereld verrijkt met al die ongewone, “acceptabele” maar toch unieke stoffen en kleurenpaletten. Hij bracht emoties in de mode, maar zonder sentimentaliteit. Hij maakt alles en iedereen sterker en mooier. Van de knoop van een jurk tot de make-up, van het kleinste detail tot de finale van een modeshow.’

‘Zijn schilderachtige esthetiek wordt misschien niet meteen als Belgisch gezien,’ vindt Karen Van Godtsenhoven, ‘maar zijn houding als ontwerper is dat wel, met veel aandacht voor “slow” ambacht en kwaliteit, en een zekere generositeit en gastvrijheid. Het defilé voor de vijftigste show, met dat diner, is daar een mooi voorbeeld van. Net zoals hij als mode-
student wekelijks etentjes organiseerde voor zijn medestudenten. Hij is in dat opzicht ook een levenskunstenaar.’

Laatste finale

Zijn laatste damesshow eind februari, in een volledig gestripte C&A, was sober 
en ingetogen, met flarden Sade en vogelgezang als soundtrack. Een hoogtepunt van de modeweek, maar dat was Dries Van Noten eigenlijk al altijd. Zijn aller-
allerlaatste show, komende week, wordt allicht historisch – lees er ons online verslag op na op 24 juni.

En wat nu? Wat wordt Dries Van Noten zónder Dries Van Noten? ‘Ik denk dat er weinig verschil is tussen de man en het label’, voegt Van Godtsenhoven nog toe. ‘Zijn karakter en attitude zitten in het DNA van het huis vervat.’

Kortom: het wordt niet evident. Bovendien neigt het huidige klimaat voor opvolgers bij gevestigde merken eerder naar zwaarbewolkt. Burberry, Gucci, Alexander McQueen: hun nieuwe artistiek directeurs werden de afgelopen maanden allen afgekraakt door critici. Zelfs Chanel heeft het moeilijk met het hoofdstuk ná Karl Lagerfeld. Zijn voormalige rechterhand, Virginie Viard, mocht het vijf jaar proberen, tot enkele weken geleden.

‘Ik snap zijn beslissing’, zegt Christian Wijnants. ‘Ik heb zelf een merk. Een bedrijf leiden is zwaar. Ook ik vraag me soms af: hoelang houd ik dit vol? Het is fysiek en mentaal moeilijk. Je offert veel op. Voor een sociaal leven is er amper tijd. Het ritme is soms onmenselijk.’

‘Dries opvolgen wordt niet makkelijk, net omdat de man zo getalenteerd is. Hij bleef zichzelf heruitvinden, seizoen na seizoen. Ik hoop dat het iemand wordt die respect heeft voor het erfgoed van Dries, maar toch ook iets van zichzelf meebrengt.’