Waarom we vatbaar zijn voor trends (en ons daar een beetje voor schamen)
Knack Weekend onderzocht waarom we het adjectief “trendy” haten, maar onbewust toch vaak kiezen voor spullen die op dat moment Heel Erg Hip zijn.
Hoezeer we van mode houden, voor trendslet zouden we nooit versleten willen worden. Liever roemen we ons op persoonlijke smaak en kijken we op naar mensen met een unieke persoonlijke stijl. Tegelijkertijd weten we maar al te goed welke sneakers nu echt wel passé zijn en staat die it-bag (vermoedelijk het nieuwste model van Céline) toch stiekem op onze whishlist. Maar waar komt die dubbele moraal eigenlijk vandaan? Op onderzoek!
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Gefragmenteerd maar niet uitgestorven
‘Mode is dood, persoonlijke stijl primeert en trends bestaan niet meer in tijden van normcoremode’, zo luiden de meest recente – oh, ironie – trendrapporten. Zijn we dan eindelijk modeslaaf af? Na al die jaren bevrijd van het trendjuk? Wel integendeel. Als we modesociologe en redactrice bij Charlie magazine Aurélie Van de Peer mogen geloven, is mode zelfs machtiger dan ooit. “Mode bepaalt niet alleen de kledij die we dragen, maar ook de auto’s waarmee we rijden en de kindernamen die we kiezen. Het is een fenomeen dat bijna ongemerkt in alle gebieden van ons leven doorschemert.”
Modetrends mogen dan meer gefragmenteerd zijn dan vroeger, niet meer aangestuurd worden door de Parijse couturiers of de Italiaanse luxemerken, dat betekent niet dat ze niet meer bestaan. Een beetje kritische zelfreflectie leert ons zelfs dat het nog nooit eerder zo belangrijk was om de juiste sneakers te dragen, de dure geurkaars te hebben staan op je salontafel of het hippe iPhonehoesje te hebben. En het bewijs van je trendy levensstijl lever je bij voorkeur dan ook nog eens op Instagram of Facebook.
“Mode bepaalt niet alleen de kledij die we dragen, maar ook de auto’s waarmee we rijden en de kindernamen die we kiezen.”
Maar als we nog steeds met z’n allen gefascineerd zijn door trends, waarom geloven we dan zo graag dat dat niet het geval is? Waarom laat een modeblogger uitschijnen dat haar plotse voorliefde voor de seventies uit de hemel is gevallen in plaats van uit de nieuwste lookbook van Zara en waarom maken we onszelf wijs dat we die dure handtas niet kochten omdat ze in is, maar omdat we ze gewoon mooi vinden?
“De oorzaak daarvan kan je vinden in onze fascinatie – obsessie bijna – met het individu. Sinds de 18e – 19e eeuw is het idee van een eigen identiteit alleen maar in belang toegenomen,” vertelt Van de Peer. “We moeten onszelf op allerlei vlakken ontplooien, onze eigen weg banen en onze eigen keuzes maken. Vooral vanaf onze puberteit wordt de noodzaak van een eigen persoonlijkheid erin gehamerd.” Je eigen keuzes maken en meedoen aan een rage zijn nou niet bepaald twee dingen die met elkaar te rijmen vallen. Net daarom halen we onze neus op voor onoriginele fashion victims en roemen we ons graag op onze persoonlijke smaak.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
“Het is trouwens ook net dat idee van imitatie, dat nadoen van anderen dat toch zo eigen is aan mode, dat haar een oppervlakkig imago heeft gegeven. Dat mode tot voor kort een redelijk onontgonnen domein was in de wetenschap, komt net doordat ze de naam heeft frivool en vooral zeer veranderlijk te zijn. Hierdoor denken wetenschappers dat mode (en het onderzoek van mode) niet de objectiviteit en rationaliteit heeft die zij nastreven in hun werk.”
De veranderlijkheid van een windhaan
Geen wonder dus dat we wat op onze tenen getrapt zijn wanneer iemand ons er fijntjes op wijst dat die bell bottom jeansbroek nu ook weer niet zo origineel is en dat we bovendien vorig jaar nog zworen bij onze skinny jeans. Niemand wil immers graag geassocieerd worden met de veranderlijkheid van een windhaan, niet in zijn daden, maar ook niet in zijn kleren. “Kledij zit letterlijk op ons lijf en is dus, meer nog dan andere consumptiegoederen, een verlengstuk van onze persoonlijkheid. Het is als een tweede huid waarmee we ons vereenzelvigen.” Net als make-up en haartooi zijn onze kleren een belangrijk medium om aan anderen te tonen wie we zijn, en ook belangrijke parameters op basis waarvan we anderen beoordelen.
“Kledij zit letterlijk op ons lijf en is dus, meer nog dan andere consumptiegoederen, een verlengstuk van onze persoonlijkheid. Het is als een tweede huid waarmee we ons vereenzelvigen”
Aangezien een unieke persoonlijkheid en een sterk karakter zo van tel zijn in onze postmoderne samenleving, willen we dus logischerwijs ook uniek gekleed door het leven gaan. We citeren filosoof Lars Svendsen: “Een echt modieuze stijl moet liever aanvaard worden door een minderheid en op weg zijn die van de meerderheid te worden.” Met andere woorden, zien we dat er plots wel heel veel mensen op dezelfde felgekleurde Nike Air Max’en door het leven gaan, zullen we er al snel voor opteren die van ons te verruilen voor een paar spierwitte Stan Smiths.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Dat die drang om ons net dat tikje anders te willen kleden dan de anderen niet zomaar uit te schakelen is, ziet van de Peer in de manier waarop mensen met kledij omgaan in communistische regimes. “Een van mijn beste vriendinnen is opgegroeid in een Russisch dorpje tijdens het late Sovjettijdperk. Zij vertelde me hoe – ondanks het feit dat westerse mode totaal onbereikbaar was – zij als jong meisje ongelofelijk veel moeite en aandacht besteedde aan het vermaken van haar moeders oude kleren om toch net anders en modieuzer gekleed te gaan dan de andere vrouwen in het dorp.” Ook op uniformscholen ontstaan binnen het vaste stramien van hemd, plooirokje en kniekousen tal van varianten en modes. “De ene kous opgetrokken en de andere naar beneden gestroopt, het rokje net wat korter laten maken of de kraag van het hemd recht zetten, het zijn allemaal manieren om zich binnen de context van die middelbare school te kunnen onderscheiden van de rest van de leerlingen.”
Trendsetters zouden overbodig worden
Rijst uiteraard wel de vraag, als we onze individualiteit op een voetstuk zetten, waarom zouden we dan nog ene moer geven om wat volgens Vogue de nieuwste trend is? Waarom kopiëren we dan stiekem die supercoole outfit van Man Repeller Leandra Medine? Immers, als een individuele stijl het ultieme doel is, dan hebben we helemaal geen stijlvoorbeelden nodig. Zogenaamde trendsetters zouden overbodig worden en copycats zouden eenvoudigweg niet meer bestaan.
Maar een mens is geen geïsoleerd individu en ‘jezelf zijn’ is iets wat je alleen maar kan doen in verhouding tot een ander. Hoe graag we ook geloven dat onze identiteit een op zichzelf staande entiteit is, feit is dat ze grotendeels mee gevormd wordt door onze omgeving. Eigen aan de mens zijn zowel de wens om aanvaard te door anderen, als de wil zich van de ander te onderscheiden. Of zoals van de Peer het verwoordt “We willen uniek zijn, maar dan wel binnen een bepaalde groep.”
Zo komen we tot de reden waarom in ieder van ons een kleine (of grote) copycat schuilt. Door elementen over te nemen van de stijl van mensen waar we naar opkijken, hopen we een graantje van hun coolness mee te pikken. Of we dragen hetzelfde soort pet als onze vrienden, omdat we ons dan meer met hen verbonden voelen. Om terug te keren op de woorden van Lars Svendsen: een bepaalde stijl mag dan wel niet door de meerderheid gedragen worden om nog hip te zijn, ze moet wel door een zekere groep van mensen ondersteund worden. Zonder een bepaald draagvlak, kan immers niet van mode gesproken worden, maar enkel van een op zichzelf staande, marginale stijl.
“Het leuke en het interessante aan mode is dat je dus eigenlijk zowel trendsetters nodig hebt als copycats om de boel draaiende te houden,”
“Het leuke en het interessante aan mode is dat je dus eigenlijk zowel trendsetters nodig hebt als copycats om de boel draaiende te houden,” vindt Van de Peer. “Mocht die dynamiek van spiegelen en afstoten, dat evenwicht van kopiëren en zich onderscheiden niet eigen zijn aan de moderne mens, dan zou mode helemaal niet bestaan. Het feit dat daar een zeker schaamtegevoel komt bij kijken, hoort er ook gewoon bij.” Zonder copycats, zou de trendsetter eenvoudigweg geen nood voelen om zich tegen de copycats af te zetten en een nieuwe trend te lanceren. Zonder die vernieuwing zou mode een statisch en onveranderlijk fenomeen worden. En per definitie dus, geen mode meer. Zijn het immers niet de cutting edge ontwerpen die ons hart sneller doen slaan, de originele combinaties die ons inspireren, de frisse look die ons doet watertanden?
Met andere woorden, beste modeliefhebber: kopieer er maar op los, laat je smaak maar evolueren onder invloed van trends. Verandering impliceert namelijk niet alleen de ‘verfoeilijke’ vluchtigheid, oppervlakkigheid en tijdelijkheid, maar ook ruimte voor vernieuwing en dus ook creativiteit. En daar doen we het allemaal voor, toch?
Nimue Sturtewagen
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier