Bij het overlijden van Thierry Mugler: ‘Het is meer dan ooit onze plicht om schoonheid in de wereld te brengen’

De naam Thierry Mugler is voor altijd verbonden met powerdressing en spraakmakende parfums. Zijn expo in Rotterdam in 2019 was een ode aan de verbeelding. Naar aanleiding van het overlijden van Mugler herpubliceren we deze reportage, waarin de man uitvoerig aan het woord komt.

Kim Kardashian en Cardi B. in vintage Mugler op de rode loper, modecollecties en magazineshoots geïnspireerd op zijn kenmerkende powersilhouet met brede schouders, wespentaille en hoge hakken: de schaduw van Thierry Mugler was dit jaar overal in de modewereld. Klap op de vuurpijl, zeventien jaar nadat de Franse ontwerper de mode voor bekeken hield, is de spectaculaire tentoonstelling Thierry Mugler: Couturissime in de Rotterdamse kunsthal. De première in Montreal eerder dit jaar klokte af op bijna driehonderdduizend bezoekers.

De grote belangstelling voor zijn eerste overzichtstentoonstelling is geen verrassing. De meeste van de ruim honderdvijftig ensembles werden nooit eerder tentoongesteld, en je moet allesbehalve een kenner zijn om van zijn theatrale creaties en ongebreidelde fantasie te genieten. Zo toont het enfant terrible in Rotterdam onder meer zijn fembot-creaties uit de jaren tachtig en negentig: futuristische bodysuits, jurken en bustiers in chroom en plexiglas die Muglers liefde voor sciencefiction, industrieel design en de autosector in haute-couturecyborgs vertalen. Al even buitenaards en verleidelijk zijn Muglers mensdieren in een andere ruimte: kleurrijke ontwerpen boordevol verwijzingen naar insecten, reptielen, vogels en mythologische wezens.

De afstand tussen het publiek en al dat hybride geweld is doelbewust klein, zegt de zeventigjarige ontwerper. Zodat jong en oud zich echt kunnen onderdompelen in zijn droomwereld. ‘Louter kunstobjecten maken interesseert me niet. De bedoeling was altijd om kleren te maken die echt gedragen kunnen worden, wat veel moeilijker is. Puur virtuele of avatar-achtige toestanden zeggen me niets. Als er geen element van menselijk leven en de rijkdom van de wereld rondom ons is, haak ik af. Dat is waar ik mijn inspiratie haal.’

Superheldinnen

Vrouwen versterken, hun schoonheid accentueren, een vrijgevochten vrouwelijkheid mogelijk maken: Mugler wijdde er zijn leven aan. De anatomisch gestructureerde snit van zijn eerste collectie in 1973 brak met het toenmalige modebeeld, en tegen de jaren tachtig was de ontwerper synoniem met powerdressing, inclusief breedgerande hoeden, architecturale mantelpakken met schoudervullingen en stiletto’s. Materialen als lycra, latex en vinyl hielpen hem om steeds verder te gaan in de creatie van extravagante superheldinnen: onafhankelijke femmes fatales die hun seksualiteit omarmen en niet terugdeinzen voor provocatie en humor, denk aan uitdagende korsetten of een maxirok met op de achterzijde een derrièredecolleté.

De verheerlijking van de vrouwelijke vormen bracht hem vaak in woelig water, erkent Mugler. Zo vaak als hij gehuldigd werd als een bondgenoot in de emancipatie van vrouwen, zo vaak werd hij beschuldigd van seksisme, fetisjisme en karikaturisering. Of hij gerust is op de reacties op veel powersilhouetten en wulpse outfits in de expo, nu de modewereld in de ban is van authenticiteit en genderneutraliteit? ‘Met de intellectuele analyses van mijn werk door anderen hou ik me niet bezig. Ik liet me altijd inspireren door vrouwen die in harmonie zijn met zichzelf, en daarbij heb ik altijd gevochten om trouw te blijven aan mijn eigen visie, zonder compromissen.’

Oneindige verbeelding

Mugler volgde een balletopleiding vanaf zijn negende en voor hij zich op de mode toelegde, tourde hij met de Opéra National du Rhin in Straatsburg, zijn geboortestad. Dat parcours kleurde mee zijn kijk op mode, zegt de ontwerper. Zo wees dans hem op het belang van lichaamstaal en de manier waarop je je beweegt, en de rol die kleding speelt bij zelfontplooiing en in het sociale leven van mensen: ‘Of je als ontwerper nu een uniform maakt of een jurk, het gaat altijd om een mise-en-scène van het dagelijks leven. Haute couture of niet, dat heeft weinig belang: prêt-à-porter vergt productiecapaciteit, maar dat betekent niet dat je minder creatief kunt zijn. De snelle opeenvolging van collecties dwingt je om telkens een stap verder te gaan, en uiteindelijk hebben vrouwen zoveel facetten dat je inspiratie oneindig is. Als je verbeelding het toelaat, is dus alles mogelijk.’

Het was ook als danser dat hij bezeten raakte van de manier waarop theatermakers spelen met belichting, muziek en andere middelen om een verhaal te vertellen. Als ontwerper aarzelde hij dan ook niet om korte metten te maken met de stijve en besloten modeshows van weleer en extravagante totaalspektakels neer te zetten. Zo was hij in de jaren zeventig de eerste ontwerper die grote sterren als Diana Ross liet defileren en vulde hij in 1984 de Parijse Zénith met zesduizend (grotendeels betalende) toeschouwers voor een verjaardagsdefilé. Mugler trad niet alleen op als regisseur en kostuumontwerper van zijn shows, maar tekende als notoire controlefreak ook voor het decorontwerp, de muziekkeuze, de choreografie en het lichtontwerp. ‘Ik ben altijd een designer in de ruime zin van het woord geweest. Zelfs als kind: ik maakte kostuums, schreef gedichten, ik danste en stak toneelvoorstellingen in elkaar. Mijn eerste regiepoging was een opvoering van Macbeth toen ik twaalf was. Mijn Lady Macbeth was negen en als dochter van een Spaanse ambassadeur de enige die Frans en Engels sprak.’ ( lacht)

Zijn blijvende passie voor de showbusiness en mise-en-scène droeg ertoe bij dat hij de mode verliet, zegt Mugler. Zo creëerde hij sindsdien neoburleske shows in Parijs en Berlijn en werkte hij als creatieve duivel-doet-al met Cirque du Soleil en Beyoncé. ‘Ik ben nu vrij om alle registers open te trekken. Als modeontwerper werd me vaak verweten dat het allemaal too much was, te groots en te theatraal om mode te zijn. Een dragqueen uit het getto in New York die extreem geraffineerde haute-couturejurken draagt: in mijn ogen was dat perfect, maar zo kleurde je buiten de hokjes van de modewereld.’

Opnieuw naar de les

Een apart luik in de tentoonstelling is gewijd aan de tandem die Mugler ruim twintig jaar vormde met Helmut Newton, de fotograaf die hem in 1976 inspireerde om zelf achter de camera te duiken voor reclamecampagnes en magazineshoots. Superheldinnen op een Groenlandse ijsrots of op de dakrand van het New Yorkse Chrysler Building: de beelden zijn zo theatraal en buitensporig als de rest van zijn universum. ‘Newton was een genie, maar zijn onfeilbare oog leerde me dat je het ook zonder een assistent, een team of een groot budget kunt stellen. Het enige wat je nodig hebt, zijn duidelijke ideeën en een visie die je toelaat om recht naar de essentie te gaan.’

De veelzijdigheid van Mugler in de jaren tachtig en negentig blijft verbazen. Naast zijn modecollecties, shows en fotografische werk regisseerde hij videoclips, reclamespots en kortfilms en creëerde hij een opera. Ondertussen leverde hij kostuums voor onder meer de Comédie-Française, een musical en artiesten als Mylène Farmer en David Bowie. Tussendoor volgde hij zelfs nieuwe theater- en dansopleidingen, lacht Mugler: ‘Voor mij was de combinatie van al die bezigheden een evidentie. Omdat ik uiteenlopende interesses had en ik al die dingen nodig had in mijn leven. Dat kon ik niet zomaar negeren: ieder mens is het aan zichzelf verschuldigd om voor zichzelf te zorgen en zijn eigen wereld te creëren.’

Zo groot zijn de verschillen niet, besluit Mugler. ‘De tools mogen dan veranderen, het komt er altijd op neer dat je jezelf en je medewerkers probeert uit te dagen en moet vechten om de beelden en emoties in je hoofd zo getrouw mogelijk over te brengen. Met name in de modewereld wordt dat er niet eenvoudiger op, maar in mijn ogen hebben ontwerpers geen andere keuze: het is meer dan ooit onze plicht om schoonheid in de wereld te brengen.’