Ontwerper Kansai Yamamoto overleden: de man die van Bowie een stijlicoon maakte

De Japanse ontwerper Kansai Yamamoto, die vorige week overleed, schreef modegeschiedenis met podiumoutfits voor David Bowie. Hij was 76.

‘Hij was een van mijn grote modehelden,’ reageert Walter Van Beirendonck op het overlijden van Kansai Yamamoto. ‘Eind jaren zeventig droeg ik met plezier en overtuiging zijn creaties. Vooral zijn typische tricotstuks met prachtig geborduurde badges en T-shirts. Zijn uitbundigheid en energie hebben me altijd gefascineerd. Ik hield van zijn kleuren en grafiek. Wat hij voor Bowie heeft gemaakt, vond ik sensationeel. Voor ons leek dat destijds bijna buitenaards. Toen Ziggy Stardust uitkwam, was ik een jaar of veertien. Dat had dus wel impact. ‘

Yamamoto werd geboren in 1944 in Yokohama. Hij begon een opleiding als burgerlijk ingenieur, maar schakelde uiteindelijk over op Engels en zette tenslotte een punt achter zijn opleiding om zich te concentreren op mode.

Hij volgde nooit een modecursus, maar liep stage bij onder anderen Junko Koshino. Hij begon zijn eigen bedrijf, Yamamoto Kansai Company, Ltd, in 1971. Datzelfde jaar showde hij als eerste Japanse ontwerper in Londen en niet veel later plaatste het modeblad Harper’s & Queen (in die periode de Britse editie van Harper’s Bazaar) één van Yamamoto’s waanzinnige outfits op de cover, met de titel Explosion From Tokyo. Een paar jaar geleden publiceerde The New York Timesde hele fotosessie opnieuw. De beelden zijn vijftig jaar later nog altijd spectaculair.

Glam

De mode van Yamamoto – opulent, flamboyant, pop, felgekleurd, theatraal en visueel agressief – maakte indruk op David Bowie, die er de perfecte glamgarderobe in zag. De ontwerper verwees naar het Japanse concept van basara, zoiets als het Oosterse equivalent van barok.

Op 6 juli 1972 verscheen Bowie in het BBC-programma Top of the Pops met feloranje haar, make-up, een matelassé jumpsuit en laarsjes, ter promotie van zijn single Starman. De esthetiek lag opvallend dicht bij die van Yamamoto, maar was in feite het werk van Freddie Burretti, een 19-jarige kleermaker (en zanger, als Rudi Valentino, van de band Arnold Corns). Kansai Yamamoto bleek te duur voor Bowie, superster in wording. En dus liet hij Burretti imitaties maken van de Japanse bodysuits en platformschoenen.

In 1973 volgde Aladdin Sane. Op de hoes van dat album poseert Bowie als de uitgemergelde versie van een Japanse Kabuki-acteur, met een rood en blauwe bliksemschicht over zijn gezicht geschilderd, maar weliswaar zonder kleren (voor de make-up was Pierre Laroche verantwoordelijk, de man die later met zijn penselen de cast van The Rocky Horror Picture Show onder handen nam, en ook werkte voor Mick Jagger). De foto, van Brian Duffy, is ostentatief en kitscherig, een cliché van glamrock. Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld The Sweet, Suzy Quatro of Gary Glitter, bleef Aladdin Sane nazinderen tot ver in de eenentwintigste eeuw.

Voor de daaropvolgende tour kon Bowie zich dan toch Yamamoto veroorloven. De Japanner ontwierp een aantal flamboyante kostuums, waaronder de zogeheten Space Samurai jumpsuit (gebaseerd op de traditionele Japanse hakama-broek voor mannen), een asymmetrisch gebreide body met één mouw en één broekspijp, maar ook een fijn satijnen pak met een geborduurd exotisch tafereel.

‘Toen de show begon, kwam Bowie uit het plafond naar beneden gedaald,’ vertelde Yamamoto in 2016 aan The Guardian, over een show die hij in 1973 bijwoonde in Radio City Misic Hall in New York. ‘Toen volgde een beweging die je vaak in Kabuki-theater ziet: Hikinuki, waarbij iemand een kostuum draagt, en dat wordt weggerukt, en je ziet onmiddellijk wat er onder zit. Het was bijzonder dramatisch. Het voelde als het begin van een nieuw tijdwerk.’

De looks bleken onvergetelijk. Maar ze waren ook het hoogtepunt in de internationale carrière van Kansai Yamamoto. Hij was, in zekere zin, een one hit wonder. Maar wat een hit.

Kansai Express

Kansai Yamamoto, die ook outfits ontwierp voor Stevie Wonder en Elton John, showde regelmatig in Parijs, en reisde de wereld rond met een reeks megaspektakels. Meer een showman, misschien, dan een modeontwerper: Yamamoto was op een bepaalde manier de Jean-Michel Jarre van de textielindustrie. Zijn Kansai Super Show en/of zijn Nippon Genki Project waren te zien op het Rode Plein in Moskou, maar ook in India en Vietnam.

‘Ik zag een show van Kansai in Utsunomiya in mijn geboortestad,’ zegt Miki Omori, een ontwerpster die in de coulissen heeft gewerkt voor onder meer Balenciaga, Nina Ricci en Coach. ‘Het défilé vond plaats in een oude steengroeve, een gigantische ondergrondse ruimte, in 1987. Ik zat nog op de middelbare school en het was mijn eerste modeshow. Ik ging kijken met een klasgenote. Sayoko Yamaguchi liep mee, het belangrijkste Japanse model van die periode. De kleren waren geïnspireerd door de kimono. Het was allemaal heel indrukwekkend. Een modeshow, maar tegelijk ook muziek- en lichtshow. Ik herinner me een gigantische artificiële waterval. Die avond heb ik beslist dat ik ontwerpster wou worden en dat ik mode zou gaan studeren.’

De laatste echte collectie van Kansai Yamamoto dateert al van 1992, maar hij bleef actief, onder meer met zijn spektakels. Zijn naam leefde voort dankzij een aantal licenties, onder meer voor tafelgoed en brillen.

Hij ontwierp ook de nochtans allesbehalve flamboyante Keisei Skyliner, de expresstrein die de luchthaven van Narita verbindt met Tokyo. Zijn lot was in dat opzicht enigszins vergelijkbaar met dat van Christian Lacroix. Die andere invloedrijke, maximalistische designer zonder merk, maar met een eigen trein – de Thalys -, in zijn geval, één en al rood en purper.

Positief denken

Toen Yohji Yamamoto (geen familie) en Rei Kawakubo van Comme des Garçons in de vroege jaren tachtig de Japanse mode definitief op de kaart zetten met hun gitzwarte avant-garde, leek de pop-barok van Kansai Yamamoto plots heel erg ouderwets. Maar kijk, in de mode komt alles terug.

Alessandro Michele’s bijzonder succesvolle interpretatie van Gucci heeft, als je goed kijkt, een hoog Kansai-gehalte. En Rick Owens verwijst soms letterlijk naar de greatest hits van de Japanse meester (Owens bracht recent ook de Amerikaanse kostuumontwerper Larry Gaspi opnieuw onder de aandacht, het obscure genie achter de high glam-outfits van bands als Kiss en Labelle). Kansai zelf werkte in 2018 mee aan de cruisecollectie van Louis Vuitton, die toen in Kyoto werd geshowd.

De ontwerper leed aan leukemie sinds februari. Hij was er rotsvast van overtuigd dat hij zou genezen, dat de ziekte hem uiteindelijk sterker zou maken. ‘Menselijke energie is grenzeloos,’ was zijn motto.

‘Hij leerde me om te volharden,’ getuigde zijn dochter Mirai op Instagram. ‘Hij beschouwde elke uitdaging als een kans om jezelf verder te ontwikkelen. Hij was er zeker van dat er uiteindelijk betere dagen zouden volgen.’

De voorbije maanden werkte hij aan zijn eerste virtuele event. Nippon Genki Project 2020 Super Energy gaat op 31 juli online, zoals gepland.

‘Een paar jaar jaren geleden heb ik Kansai heel toevallig ontmoet in Londen,’ zegt Walter Van Beirendonck nog. ‘Hij sprak amper Engels, maar die dag heb ik hem zelf kunnen zeggen dat ik een grote fan was van zijn werk.’