Wim Bruynooghe ontwerpt kostuums voor nagelnieuwe Antwerpse Ensembletheater: ‘Ik hou van atypische projecten’

Het zijn barre en bange tijden voor heel wat sectoren. Toch ploeteren de getroffen branches – binnen de mate van het mogelijke – dapper voort. Zo ook de jonge makers van het gloednieuwe Ensembletheater Antwerpen. Voor hun eerste productie ‘Tristano’ sloegen ze de handen in elkaar met modeontwerper Wim Bruynooghe.

Rond de tafel, op anderhalve meter, zitten Simon Lemmens (artistiek directeur van het Ensembletheater Antwerpen), ontwerper Wim Bruynooghe en Laur Dillen Storms (Wims echtgenoot en zakenpartner). Nog voor we goed en wel begonnen zijn, heeft de modeontwerper zijn map met schetsen al bovengehaald. Het enthousiasme over dit project wordt niet onder stoelen of banken gestoken.

Het is de eerste keer dat Bruynooghe zich stort op theaterkostuums, maar hij voelt zich duidelijk als een vis in het water. ‘Ik had hiervoor geen link met de theaterwereld, maar zo verloopt het meestal bij mijn projecten. Ik hou van dat spontane, waarbij dingen toevallig op je pad komen. Je kunt zodanig hard op zoek gaan naar bepaalde opportuniteiten dat het geforceerd overkomt. Geef mij maar deze aanpak, dat is veel natuurlijker.’

Diverse projecten

Afwijken van het geijkte pad is voor Wim Bruynooghe de normale gang van zaken. ‘Ik hou van atypische projecten. Binnenkort komt er een tapijtencollectie van mijn hand uit, ik heb onlangs een boek geïllustreerd en ik ben bezig aan een parfum, met een keramische kunstenaar. Toen ze me vroegen om theaterkostuums te ontwerpen, heb ik die kans dus gegrepen. Ik vind het inspirerend om buiten de lijntjes te kleuren en niet slaafs het modesysteem te volgen. Zo hebben Laur en ik ons merk altijd ingevuld. Het conventionele modesysteem volgen is niet meer interessant vind ik persoonlijk. Door te werken aan verschillende kleine projecten heb je als ontwerper meer controle en kan je trouw blijven aan jezelf. Je moet de liefde die je voelt voor je werk koesteren. Ik denk dat het goed is om een merk lang genoeg klein te houden.’

Waarom niet iedereen het zo doet, vragen we hem. ‘Dat heeft te maken met ego. Als ontwerper andere projecten aannemen, wil ook soms zeggen dat je een stap achteruit zet. Het draait dan niet per se om jou. Je reflecteert vanop afstand.’

Het Ensembletheater klopte aan bij Wim Bruynooghe omdat ze rotsvast overtuigd zijn van de kracht van samenwerking. ‘Ons doel is mensen samenbrengen. We dragen partnerschappen hoog in het vaandel en vinden het waardevol om samen te werken met mensen die vanuit hun expertise iets bij te dragen hebben. We zijn op het werk van Wim gestoten en waren fan. Het is een enorme meerwaarde dat een getalenteerde modeontwerper onze kostuums maakt.’

Dat Wim Bruynooghe nog geen ervaring had met kostuums, hoeft geen nadeel te zijn. ‘Iemand die met een frisse blik naar een project kijkt, kan ook net een opportuniteit zijn,’ vindt Lemmens. ‘Natuurlijk moeten alle partijen wel een feeling hebben voor wat je samen creëert, maar dat was bij Wim zeker het geval.’

Flexibiliteit en geborgenheid

Dat samenwerken is bovendien niet alleen belangrijk met externe experts, maar ook binnen in de theaterwereld zelf, vindt Lemmens. Ze startten het Ensembletheater omdat er volgens hem nood is aan meer tijd en continuïteit voor theatermakers. ‘Ons theaterlandschap is enorm rijk. Artistieke diversiteit is onze troef en tegelijkertijd ons pijnpunt. De structuren schieten tekort. Ik hoef er niet op te wijzen dat het krimpen van de cultuurbudgetten deze problemen nog prangender maakt. De coronacrisis legt de zeer onzekere werkomstandigheden van onze podiumkunstenaars pijnlijk bloot,’ schreven Simon Lemmens en dramaturg Simon Bellens in een open brief, die gepubliceerd werd door e-tcetera, het magazine voor podiumkunsten.

Door de handen in elkaar te slaan, kunnen makers volgens hen wél op een duurzame manier samenwerken. ‘We willen geborgenheid bieden, maar ook flexibiliteit om andere projecten ertussen te nemen. Ons ensemble bestaat uit jonge makers uit Vlaanderen en Nederland, die afgestudeerd zijn aan verschillende theaterscholen. Zo nemen we ook die barrières tussen de verscheidene opleidingen weg. We hebben allemaal een andere achtergrond en andere ideeën over wat theater is en kan zijn.’

Relevantie en reflectie

De artistieke directeur van het ensemble benadrukt dat ze een stadstheater zijn. ‘We brengen stukken die inspelen op wat er leeft in Antwerpen.’ Voor hun debuutvoorstelling kozen ze voor ‘Tristano’, een stuk van Lars Norén over drie koppels uit de Joodse high society. ‘Het is voor onze opvoering voor het eerst vertaald naar het Nederlands. In het stuk slaan de vrienden praatjes met elkaar over banale zaken, maar gaandeweg legt hun conversatie ook een diepe wonde bloot: het collectieve trauma van de Tweede Wereldoorlog. Een thema dat in Antwerpen ook leeft bij de Joodse gemeenschap. Wat misschien niet iedereen weet is dat er vanuit Antwerpen heel veel Joden gedeporteerd werden. Dat blijft voor heel wat Antwerpse Joden een traumatische herinnering, ook voor de jongere generaties.’

Een herkenbaar en toegankelijk verhaal dus, dat door een breed publiek gesmaakt kan worden. ‘Kunst hoeft niet voor iedereen te zijn, maar we willen met ons ensemble wel zo breed mogelijk werken en zoveel mogelijk mensen een hand toereiken,’ aldus Lemmens. ‘Dat wil niet zeggen dat we op artistiek vlak de drempel lager willen leggen, zeker niet, maar we willen mensen in onze wereld trekken zodat ze kunnen inhaken en verrast worden. Het is onze taak als makers om die haken te creëren. Zullen we iedereen bereiken? Vast niet, maar we willen wel verhalen vertellen die veel mensen aanspreken.’

‘Door samen te werken bekomen we een “product” – om het met een lelijk woord te zeggen – waar veel mensen van kunnen genieten,’ vult Bruynooghe aan. ‘Het publiek kan een avond in onze wereld stappen, voor een democratische prijs. Ik ben me er bewust van dat ik als modeontwerper niet iedereen kan pleasen. Er is een deel van de bevolking die zich kan vinden in wat ik maak en het is voor hen dat ik het doe. Als je de massa wil bereiken met kleding moet je sokken maken. (lacht). Door verschillende projecten aan te nemen, zoals deze theaterkostuums, kunnen meer mensen mijn wereld ontdekken.’

Zowel Wim Bruynooghe als Simon Lemmens vinden dat kunst altijd relevant moet zijn. ‘Het is een reflectie van de maatschappij,’ klinkt het. Waarmee ze niet bedoelen dat mode of theater een directe reactie moet zijn op vandaag de dag. ‘Uiteraard vind ik dat alle makers hun eigen weg mogen kiezen, maar het is mijn mening dat kunst een soort openheid moet bezitten,’ legt Lemmens uit. ‘Ik vind niet dat het artistieke rechtstreeks moet inspelen op hedendaagse maatschappelijke thema’s, maar er wel een weerspiegeling van moet zijn. Als een kunstwerk te direct op het maatschappelijke zit, sluit het zich. Als theatermaker stellen we vragen en zorgen we voor een openheid. Het beantwoorden van die vragen laten we over aan de kijker.’

Subtiele versterking van het verhaal

Ook de kostuums werden op een subtiele manier aangepakt. ‘Wat ik er zo mooi aan vind, is dat ze een zekere soberheid hebben,’ stelt Lemmens. ‘Ze zijn inderdaad niet te bombastisch, maar eerder hedendaags,’ licht Bruynooghe toe. ‘Het is dan ook een hedendaags verhaal dat op de planken wordt gebracht. Voor een opera of een spektakel kies je al sneller voor “luide” kostuums. Denk maar aan wat Christian Lacroix doet voor de opera van Parijs. Ik vind dat prachtig, maar het past niet bij deze theatervoorstelling. Naar mijn aanvoelen is theater meer styling.’

Op de schetsen voor de kostuums van ‘Tristano’ zien we veel zwart en grijs, met her en der kleuraccenten. ‘Daar hebben we heel bewust voor gekozen. Door de spelers in donkere kleuren te kleden, zijn hun silhouetten mooi afgelijnd en blijft de focus op het spel. Stel dat ze op de bühne staan in kostuums met oranje bollen: dat zou veel meer afleiden,’ licht Bruynooghe toe. ‘Ik heb met kleurencodes gewerkt. Grijs voor de vrouwen, zwart voor de mannen. Niet dat ik rigide vasthoud aan die codes, maar ze bieden een zekere houvast.’ De donkere kleuren vestigen niet enkel de aandacht op het spel, maar zijn ook een verwijzing naar de rouw en het trauma van de personages. ‘Het zijn geen Orthodoxe Joden, die traditioneel donker gekleed zijn, maar qua thematiek sluiten het zwart en grijs mooi aan bij het verhaal,’ beaamt Simon.

Het verschil tussen ontwerpen voor het theater en een eigen modecollectie tekenen zit in de personages volgens de ontwerper. ‘Ik ben gestart met te snuisteren in mijn archieven, zodat de ontwerpen aansluiten bij mijn DNA – zonder dat het er te vingerdik op ligt. Je ontwerpt als kostuumontwerper in teken van het verhaal en de verschillende personages. De kostuums moeten hen ondersteunen. Een modecollectie daarentegen breng ik als ontwerper volledig vanuit mijn eigen verhaal, waarbij ik trouw blijf aan mijn vaste codes, zoals de diagonale coupes die refereren naar de veranderlijkheid van de zee.’

Zware tijden

Een nieuw ensembletheater uit de grond stampen, voor het eerst theaterkostuums ontwerpen: moet je dapper zijn om tijdens een wereldwijde crisis te kiezen voor een nieuw avontuur? ‘Ongeacht wat voor periode het is, het is altijd het juiste moment om te tonen waar je voor staat, wat je graag doet en waar je goed in bent,’ klinkt het bij Bruynooghe. ‘Moeilijk gaat ook.’ Dat vindt ook Simon Lemmens: ‘Je kunt alleen maar vooruit gaan. Je moet jezelf natuurlijk niet in de nesten werken door onbereikbare doelen na te streven, maar bij de pakken blijven zitten is ook geen optie. Het zijn onzekere tijden, maar dat herinnert ons eraan dat er altijd onzekerheid is. Je weet nooit wat morgen zal brengen.’

Wim Bruynooghe besluit met een positieve noot: ‘Moeilijke tijden stimuleren ook samenwerken. En dat is precies wat we nodig hebben: mensen die aan hetzelfde zeel trekken.’