Onze lichamen bedekken of ze net uitspelen: ‘vulgair’ is een kwestie van perspectief

In mijn linkerhand een kledingstuk verfrommeld met de kleerhanger ergens in limbo tussen de olifantenpijpen. In mijn rechterhand iets wat moest doorgaan voor een kledingstuk, maar zo zal binnen een ogenblik blijken, volgens sommigen niet onder die noemer hoort. Ik zou beide outfits gauw even passen, vertelde ik een vriendin tijdens de zoektocht naar een eindejaarsplunje tussen de rekken van een niet nader genoemde kledingzaak. Nog voor ik me kon omdraaien om naar de paskamers te snellen, was de zwarte jurk in mijn linkerhand door mijn kompaan alweer vergeten. De aandacht was gevestigd op het overgebleven kledingstuk dat met één woord en een kleine stuiptrekking werd afgewezen: ‘Vulgair.’

Meer dan het gevoelloze slachtoffer van de afwijzing, voelde ik me beledigd. Ik keek twijfelend naar het zilveren jumpsuit met decolleté tot aan de navel en terug naar die vriendin van wie de afkeurende blik ongewijzigd was gebleven. Weer naar wat ik het mooiste stuk uit de collectie vond en een laatste keer smekend om genade naar haar met het wanhopige: ‘Ach nee, ik heb amper borsten. Dan telt dat toch niet? Toch?! Niet?!’

Elektroshock. Pedagogische tik. Nagelen aan het kruis. Luisteren naar een ten hour loop van U2. Uno, dos, tres, catorce.

Want waarom gooi ik het volume van mijn boezem in de strijd en lijk ik zo te beamen dat grotere borsten en vulgariteit rechtevenredige factoren zijn? Waarom stel ik niet de vraag der vragen: wat maakt iets vulgair?

Ik dacht dat een old school woordenboek als Van Dale (ok, ik checkte de website) voldoende duidelijkheid zou bieden. Het benadrukte enkel de negativiteit van het woord met enkele adjectieven: ordinair, grof, plat. Dus ik richtte me tot de Oxford Dictionary waar het woord wat verder werd uitgespit: 1) Niet verfijnd, smakeloos; 2) Een expliciete en beledigende verwijzing naar seks of lichamelijke functies; grof en onbeleefd; 3) gedateerd Een kenmerk van of behorend tot ordinaire mensen. Beginnend bij die gedateerde betekenis kunnen we de evolutie van vulgariteit traceren met het huidige hoogtepunt in de expliciete verwijzing naar seks. Foei.

Foei of fabulous

Maar wat maakt iets foei en wat maakt iets fabulous? En hoe vergankelijk zijn die termen? De geschiedenis is opgebouwd uit een constante wisselwerking tussen vulgariteit en de tegenhanger: goede smaak. Wie ‘in’ wil zijn, kan dat enkel als er ook een ‘uit’ bestaat. Vulgariteit helpt daar mooi de lijn te trekken.

In zijn essay Vulgarity in Literature maakt Aldous Huxley duidelijk wie doorheen de geschiedenis deel kon uitmaken van de in crowd en wie in de vulgaire afgrond belandde. Die eerste – waar je dus bij wil horen – wordt gekenmerkt door goede smaak, deugdelijkheid. En dat komt voort uit een noodzaak. Want wat in overvloed aanwezig is, daar hoeft het rijke meisje niets mee, meent de auteur. ‘Vivre? Nos valets le feront pour nous!’, riep de Franse schrijver Villiers de l’Isle-Adam ooit uit. Met andere woorden: het alledaagse, da’s iets voor het voetvolk.

‘

En zo was er een tijd (en de geschiedenis staat erom bekend zich al eens te herhalen) waarin het volk voldoende eten had en werkte op het land. Een tijd waarin een bleke huid, gebrek aan eetlust en in zwijm vallen bij de minste provocatie dus als deugden beschouwd werden.

Volgens Huxley reikt het vulgaire echter verder dan het alledaagse. Het gaat ook over overdrijving en een gebrek aan authenticiteit. ‘De meeste mannen en vrouwen kunnen passioneel zijn,’ schrijft hij, ‘maar kunnen het niet uitdrukken. Hun liefdesbrieven zijn banaal en saai of banaal en bombastisch. In beide gevallen ongelooflijk onoprecht. In het laatste geval ook ongelooflijk vulgair.’ En dus werden in de achttiende eeuw de alomtegenwoordige overdreven silhouetten met twee meter brede rokken als grotesk benoemd. In China werden voeten ingebonden, in Europa moest het middenrif eraan geloven: een nier boven de maag, de lever tussen de longen; dat korset kan vast nog strakker. Het vrouwbeeld was bepaald. En elke dag menen we te leven in een wereld die vulgairder is dan ooit tevoren.

Waarom voorschrijven wat vrouwen mogen dragen?

Wat dan in deze eenentwintigste eeuw? Het woord vulgair valt nog dagelijks en dat in relatie met taalgebruik, zeker, maar meer nog als het gaat over ons uiterlijk. Vrouwelijk uiterlijk. Vrouwelijk uiterlijk dat seksualiteit uitdraagt. Elk lid van de Kardashian-clan gaat al eens gebukt onder de twee lettergrepen. In september mocht ook model en actrice Emily Ratajkowski het aanhoren toen televisiepresentator Tim Gunn slechts twee woorden voor haar voorkomen overhad: vulgair en weerzinwekkend. Object in kwestie? Emily Ratajkowski. Object bovenop object: een zwart kleed met diepe uitsnijding en midirok.

‘Westerse mannen in 2016 willen vrouwen in het buitenland verbieden zich vrijwillig op het strand te bedekken,’ reageerde Ratajkowski op de uitspraken, ’tegelijk willen ze dat vrouwen hier hun ‘vulgaire’ lichamen wegstoppen. Wie controleert het lichaam van de vrouw in 2016? Het is 2016. Waarom blijven proberen voor te schrijven wat vrouwen mogen dragen?’

Bovendien is het een vicieuze cirkel van vulgariteit, die mode. Want de hele bedoeling is geld binnenrijven. Dus wordt er geproduceerd voor de grote massa. Maar wanneer iets te populair, te excessief, te geseksualiseerd wordt, tja dan wordt het … vulgair. Mode is bijgevolg vaak een recyclage van historische vulgariteit. Een nieuw jasje, de stempel high fashion en heel even kan het ermee door.

We moeten het probleem dan ook niet enkel bij dat kledingstuk gaan zoeken. Veeleer gaat het om hoe de samenleving reageert op het lichaam van de persoon die het item draagt. Onze konten uitspelend door ze overdreven te onthullen anno 2016 of ze overdreven te verhullen anno 1786? Het woord ‘vulgair’ zal vaker diegenen ontvallen die zich verheven voelen boven wie de veroordeelde stijl aanhangt. Het is dus een kwestie van perspectief.

Met 2017 voor de deur en een niet te onderdrukken drang om het nieuwe jaar in te dansen, trok ik dat vulgaire jumpsuit veilig achter het gordijn van de paskamer aan. Ik zag er verdomd goed uit en besloot dit jaar te kiezen voor mijn perspectief. Geen doorsnee of verheven m/v. Gewoon wat jij daar in de spiegel ziet met even veel liefde naar buiten dragen.