Hoe de revival van de Old Skool-sneaker meer over onze maatschappij zegt dan we denken

Vans Old Skool sneakers zijn momenteel volop te spotten in het straatbeeld, maar waarom omarmen we deze simpele zwart-witte schoen met rubberen zool opnieuw? Eén ding lijkt duidelijk: dit gaat verder dan een modetrend.

Modetrends komen en gaan aan een tempo waar oceanen duizelig van zouden worden, maar dat wil niet zeggen dat ze enkel ontstaan om onze consumptiedrang en onze honger naar “nieuw!” en “meer!” te voeden. Wars van wat de grote modehuizen om de zoveel maanden bekokstoven en wat de goedkopere ketens tenslotte besluiten te kopiëren en in de mainstream doen belanden ontstaan de écht grote trends zoals ze zouden moeten ontstaan: organisch. Gevoed door een maatschappelijke, sociale en culturele onderstroom waarin alle elementen elkaar versterken. Het zijn de trends die zo natuurlijk aanvoelen dat je zelfs vergeet er een Instagram van te posten omdat je niet eens doorhebt dat je meegaat in de hype. De revival van de Vans Old Skool (en broertje Sk8 Hi) is er zo eentje.

De schoen uit Californië met de bekende sidestripe verhuist dit jaar van de pit naar de promenade en duikt op onder rafelige designerjeans, asymmetrische wollen rokken en onder goedgesneden kostuums. Het lijkt een slimme marketingzet: de Old Skool viert dit jaar immers zijn veertigste verjaardag, Vans zelf bestond vorig jaar vijftig jaar, maar wie kijkt naar de maatschappij ziet dat er eigenlijk iets heel anders aan de hand is.

Voor we echter kunnen begrijpen waarom de sneaker vandaag populair is moeten we eerst vatten waarom hij destijds weerklank vond. Vans begon immers al een klein familiebedrijfje dat nooit de ambitie had om een commercieel succes te vormen. Toen Vans in de jaren zestig voor het eerst een shop opende vergaten ze zelfs wisselgeld in de kassa te steken, waardoor klanten de schoenen mee naar huis mochten nemen “en later maar moesten komen betalen” – wat ze gecharmeerd door de eerlijkheid van de Van Dorens ook allemaal deden. Halverwege de jaren zeventig was Vans een ietwat bekende naam in geboortestad Anaheim, maar oprichter Paul Van Doren was toch op zoek naar een herkenbaar grafisch logo dat zijn schoenen zou onderscheiden van de massa, net zoals de Adidas Tri-stripe en de Swoosh van Nike dat deden. Uit haastige doodles gemaakt op een servet sprong plots een half gebogen lijn in het oog en Van Doren wist dat dit het vignet was dat de zijkant van de Vans sneakers zou sieren. Destijds kreeg het logo de naam Jazz Stripe, al evolueerde dat gedurende de jaren naar het eenvoudige ‘sidestripe’.

Gouden skatetijdperk

De eerste sneaker die uitgedost werd met dit nieuwe embleem was de zogenaamde ‘Style 36’, een schoen die in 1977 voor het eerst gefabriceerd werd. Meer nog dan de witte streep op de zijkant waren het de rubberen zool met goede grip, de comfortabele pasvorm en de onverwoestbaarheid van de sneakers die ervoor zorgden dat ‘Style 36’ – vandaag beter bekend als de Old Skool- haast onmiddellijk omarmd werd door de skate- en surfscene van Zuid-Californië. Een scene gedomineerd door skaters als Stacy Peralta en Tony Alva die op dat moment de funderingen legden voor de sport zoals we die vandaag kennen.

In de jaren zeventig had de Amerikaanse staat namelijk te kampen met een grote droogte waardoor zwembaden en drainagegeulen werden leeggehaald – het ideale decor voor skateboarders om hun kunsten te ontwikkelen en een levensstijl op te bouwen rond de plank onder hun voeten. Wie de beroemde foto’s van fotograaf Hugh Holland bekijkt ruikt haast het zout in de zongebleekte haren, hoort de decks schrapen langs het rauwe beton en knijpt de ogen half dicht tegen de gloed van de immer aanwezige zonnestralen. Gelijktijdig met de vrijheid blijheid van de skaters in Californië werd de muziekscène ingepalmd door een counterbeweging die zich afzette tegen de classic rock en de disco die de radio domineerden.

Niet uitmelken, wel deel uitmaken

De term ‘punk’ vond niet toevallig zijn oorsprong in dit tijdperk en hoewel het even duurde eer de beweging zijn weg vond naar het zonovergoten Anaheim hadden rebellie, eigenzinnigheid en een doe het lekker zelf-mentaliteit er al heel wat jongeren in de ban. Ze richtten zines op om hun levenswijze en -wijsheid te verspreiden met foto’s van hun vrienden, interviews met lokale bands en manifesten waar menig Tumblr artiest vandaag jaloers op zou zijn. Het was een cultuur die verder ging dan de piercings en hanenkammen die het grote publiek choqueerden; het was een gedachtegoed die evenzeer omarmd kon worden door enkele skateboardende tieners die met zwarte stift ruitjes op hun goedkope canvas sneakers tekenden en in het weekend in de garage repeteerden met hun band. Vans stond nooit haaks op de culturele shift, maar zat er net middenin. Wanneer jonge werknemers uit het skatemilieu naar een vergadering kwamen met een getekend schaakbordpatroon op hun schoenen inspireerde het label om zelf de Checkerboard slip-on op de markt te brengen – niet om de beweging uit te melken, wel om er deel van uit te maken. Gek genoeg werkte het nog ook.

Vans is een merk dat erin slaagde om de vinger van de pols van de underground te houden terwijl hun logo in grote winkelstraten prijkte. Dat een jonge Sean Penn de slip-ons uitkoos als de perfecte schoen voor zijn vertolking van Jeff Spicoli in Fast Times at Ridgemont High legde het label zeker geen windeieren, maar het is niet de reden waarom Vans altijd wist uit te verkopen zonder een sell-out te worden. Het footwearbedrijf uit Californië noteert al twintig kwartalen op rij een double-digit groei. In 2016 mocht het bedrijf een omzet van 2.3 miljard dollar optekenen, zes procent meer dan in 2015. Dat realiseer je niet gewoon door wat marketeers een paar dagen in een vergaderruimte te proppen.

Mee met de doelgroep

Vans is altijd op een organische wijze mee geëvolueerd met zijn doelgroep. Naast de skaters, surfers en BMX’ers kwamen er in de nineties automatisch de muzikanten bij, vooral in de punkrockscene waar heel wat bandleden zelf uit het skatemilieu kwamen en dus gewoon hun uniform doortrokken naar het podium. Samenwerkingen met bands als Millencolin en Bad Religion en de goedkeuring van Henri Rollins leidden tot de sponsoring van de beroemde Warped Tour die vandaag zelfs bekend staat als de Vans Warped Tour. Tegelijkertijd blijft Vans op de hoogte van wat er leeft bij het doelpubliek zij het via samenwerkingen met The Simpsons of Supreme, zij het door “Damn Daniel”Lara een lifetime supply Vans te beloven. Vans is een graag geziene partner in crime, de festivalschoen bij uitstek zowel naast als op het podium, de kick die onlosmakelijk verbonden is met kicks, met streetart, met onafhankelijkheid en creativiteit.

Waar grote merken als Nike en Adidas de laatste jaren pas over de brug kwamen met customer customization waren de Old Skools van Vans al van in het begin een dankbaar canvas voor de artistieke ambities van scene kids en kon je de skate schoen bestaande uit verschillende panelen haast zelf samen stellen. Niet omdat het een leuk extraatje was, wel omdat de scene, de werknemers en het bedrijf zo in elkaar zaten. De wederopstanding van de Vans Old Skool gaat verder dan een back to basics, verder dan respect voor heritage, verder dan de schoen zelf. Het gaat om een wederopstanding van gevoelens die de punk en punkrockcultuur destijds vooruitstuwden, die -toegegeven: soms heel oppervlakkig- een oprechte noodkreet vormden in onzekere of overgemarkete periodes.

Counterculture

Anno 2017 borrelt de counterculture weer aan de oppervlakte, alsof we plots wakker worden uit een nachtmerrie waarin festivals als Tomorrowland cool zijn, statementshirts van Vetements meer dan vierhonderd dollar kosten en een voormalige reality-ster de boel in Amerika runt. Waar dj’s en voetballers jaarlonen verdienen in een half uur, waar skateboarding en snowboarding regels worden opgelegd door het BOIC en de jeugd ’te emotioneel’ wordt genoemd omdat ze sociaalvoelend is.

Je wil emotioneel? Je krijgt emotioneel, getuige de comeback van Thrice, het feit dat Skrillex zijn draaitafels even stof laat vergaren om een album te maken met de makkers van zijn voormalige emoband From First To Last, Anthony Green die de microfoon bij Saosin weer opneemt en post-HC legendeAt The Drive-In voor het eerst in 17 jaar een plaat uitbrengt. Zelfs de commerciële neuzen van Blink 182, Green Day, Sum41 én Good Charlotte ruiken plots de tijd weer rijp voor een wederopstanding en het publiek lijkt er wel pap van te lusten.

De muziek en lyrics die we associeerden met ouderlijke ruzies omdat je je kamer moet opruimen resoneert weer bij Generation Y die de rommel van de babyboomers mag opruimen. Vloggers, bloggers en social media sterren vormen de zines van weleer, maatschappijkritiek vindt zijn plek weer naar de straat en wie een sepiafilter over de (oh ironie) Samsungreclame van Casey Neistat(zelden zonder plank onder de voeten) zet waant zich haast terug in de seventies waarin veel kon en vooral alles anders moest. Zelfs de catchphrase past perfect binnen de mentaliteit van weleer. “When we’re told that we can’t we all have the same answer: watch me.” Gigi Hadid rent natuurlijk niet naar de dichtstbijzijnde Vans-shop omdat ze de culturele erfenis van het merk kent, wél omdat mensen die Vans dragen, zoals de skaters, de punkrockers, de slam poets en de graffiti kunstenaars plots weer meer aandacht krijgen. Omdat het tijd is dat The Rebellion weer aan het woord is.

De opmars van de Vans Old Skool in het straatbeeld is dan ook geen echte comeback, net als de muziek en de sporten die ermee geassocieerd werden en nu plots weer in de mainstream belanden geen comeback maakten. Die cultuur is nooit weggeweest. We hebben er gewoon heel lang geen nood aan gehad.