Het Gentse circulatieplan: een vloek of een zege voor de lokale handelaars?

Het veelbesproken Gentse circulatieplan is anderhalf jaar jong. Het moest doorgaand verkeer uit de Gentse binnenstad weghalen en inwoners overtuigen om de auto in te ruilen voor de fiets en het openbaar vervoer. Dat is gelukt, maar is dit nu een zegen of een vloek voor de lokale handelaars? Drie winkeliers geven hun genuanceerde visie.

Eerst even ter opfrissing: het Gentse circulatieplan werd ingevoerd om de verschillende woonbuurten van de binnenstad opnieuw zuurstof te geven en te bevrijden van het dagelijkse sluipverkeer van de auto. Er werden onder andere zogenoemde knips (drukke plaatsen waar bepaalde vervoermiddelen niet mogen doorrijden) ingevoerd. Dat betekent niet dat Gent de auto bande, maar het was niet langer mogelijk om kriskras doorheen de verschillende buurten te rijden. Het circulatieplan wou ook de inwoners zelf laten nadenken over hun mobiliteit. We grijpen vaak zonder veel nadenken naar de auto omdat automobiliteit in onze maatschappij relatief gezien goedkoop is, terwijl alternatieven soms veel logischer en vooral veel aangenamer zijn.

Net geen jaar na de invoering op 3 april 2017 werd het circulatieplan al een eerste keer grondig geëvalueerd door de Stad Gent. De slotconclusie van het tweehonderd pagina’s tellende evaluatierapport was toen positief. Het circulatieplan deed wat het beloofde: doorgaand verkeer uit de Gentse binnenstad weghalen en mensen in Gent overtuigen om de auto te laten staan. De meeste woonwijken zijn een stuk rustiger en aangenamer geworden om in te wonen – wat uiteindelijk de primaire doelstelling is van een woonwijk. Het fietsverkeer zit duidelijk in de lift; veel mensen hebben de omslag gemaakt van auto naar fiets als belangrijkste verplaatsingsmiddel. Het rapport liet ook verschuivingen van problemen en werkpunten zien: sommige straten kregen meer verkeer te slikken en er was vooral extra communicatie en signalisatie nodig, concludeerde het rapport.

VAN RAASSTRAAT NAAR TERRASSENZONE

De impact van het plan op de lokale handel werd niet onderzocht in het rapport. Sommige handelaars schreeuwden moord en brand, terwijl ze vooraf niet wisten wat de impact van de nieuwe verkeerssituatie zou zijn. Al die verhalen werden gretig gepubliceerd. Ook het voorbije jaar passeerden handelaars de revue in de media, waarin ze uitlegden waarom ze hun zaak hadden gesloten. Het circulatieplan werd te pas én te onpas aangehaald. Wie echter de moeite deed om die winkels wat beter te leren kennen, begreep dat er in sommige gevallen meer aan de hand was. Andere handelaars beslisten hun activiteiten te verplaatsen naar bijvoorbeeld de Kortrijksesteenweg in Sint-Martens-Latem, omdat hun clientèle het gewend is om met hun wagen tot aan de deurdrempel te rijden volgens de route die hun het best past. De stad van de toekomst is echter een autoluwe stad, klanten zullen een klein beetje fysieke inspanningen moeten leveren om tot bij hun favoriete winkel te geraken.

De maatschappij evolueert voortdurend en bepaalde activiteiten verplaatsen zich nu eenmaal. Autodealers, benzinestations, elektroketens: door de natuurlijke ontwikkeling van het stadsweefsel zijn ze al decennialang niet meer in het stadscentrum terug te vinden.

Minder auto’s in de binnenstad gaf sommige wijken ook een andere, veel charmantere aanblik waar een aantal handelaars gretig op inspeelden. De straten Kraanlei-Oudburg, het Koophandelsplein, Verlorenkost zijn maar enkele voorbeelden van straten waar vroeger de auto’s doorheen raasden. Nu zijn die geëvolueerd tot terrassenzones waar het aangenaam toeven en consumeren is.

Het gros van de handelaars heeft het circulatieplan ondertussen verteerd, ook al hadden velen vooraf schrik voor inkomstenderving. De voorbije maanden voerden we tientallen informele gesprekken met winkeliers. Bij de meesten is hun visie genuanceerd, niet zwart-wit. De jonge West-Vlaamse onderneemster Céline Vanthournout opende eind augustus haar nieuwe kledingzaak ‘Day.’ in de Henegouwenstraat, pal in het centrum. Het circulatieplan deed haar geen seconde twijfelen om haar zaak in Gent te vestigen. ‘Ik vind het jammer dat het circulatieplan zo veel negatieve weerklank heeft gekregen. Het plan maakt volgens mij geen enkel verschil met de situatie vroeger. Toen ik als kind met mijn mama naar Gent kwam, parkeerden we ons aan het Zuid of aan de Kouter en deden we onze toer in de stad. Is de bereikbaarheid van de handelszaken sinds het circulatieplan veranderd? Nee. Wel merk ik dat sommige klanten angst hebben om naar Gent te komen. Zij moeten beseffen dat de stad even toegankelijk is als voorheen, maar wel aangenamer om te shoppen.’

EXTRA SERVICE BIEDEN

Een stad waar het zalig wandelen is met eindeloos veel horecazaken en restaurants, is een stad die een kooplustig publiek aantrekt. Het voorbije anderhalf jaar sloot een aantal zaken de deuren, maar voor elke winkel die zijn deuren sluit, komt er een nieuwe in de plaats. Zo kreeg de Burgstraat er na de invoering van het circulatieplan een smaakvolle interieurzaak (annex gastenverblijf en conferenceruimte) bij. Atelier Ecru vestigde zich in de buurt van het Gravensteen, waar de ‘knip’ ook daar een halt toeroept aan doorgaand verkeer. Zaakvoerster Stéphanie Frederickx erkent dat ze rekening hield met een mogelijke negatieve impact van het circulatieplan op haar business, maar dat weerhield haar niet om haar winkel daar te vestigen. ‘In de buurt zijn er een aantal parkings die makkelijk bereikbaar zijn voor automobilisten. Eenmaal geparkeerd kunnen zij rondwandelen in een aangenaam stadscentrum. Maar het is een feit dat er door alle heisa rond dat plan zich veel mensen hebben laten afschrikken om tot hier te komen en dat effect voelen wij nog altijd. Het is aan ons, handelaars, om onze klanten duidelijk te maken dat een kleine mentaliteitsverandering volstaat om te genieten van een veel gezelligere stad.’

Hoe positief Frederickx ook staat tegenover het circulatieplan, ze weet dat ze haar zaak nooit zou kunnen vestigen binnen de autoluwe zone. Atelier Ecru is nog net bereikbaar met de wagen, de knip ligt honderd meter verder. ‘Wij zijn een interieurzaak en om sommige spullen mee te nemen heb je een auto nodig. Onze klanten kunnen effectief tot aan de deur rijden om in te laden. Maar anderzijds bieden wij ook de nodige flexibiliteit om zelf aan huis te leveren bij klanten die het niet zien zitten om met de wagen tot bij ons te komen. Die extra service bieden we graag.’

Er zijn ook heel wat handelaars die het net dankzij het circulatieplan beter doen, maar daar niet graag mee uitpakken, uit angst om collega’s of autominded klanten voor het hoofd te stoten. We spraken een handelaar die liever anoniem blijft en voor de invoering zeer sceptisch was. Hij vreesde dat zijn omzetcijfer achteruit zou gaan. Het omgekeerde bleek waar: door de nabijheid van een tramhalte en een toename van het aantal openbare vervoersgebruikers zag hij net meer mensen over de vloer komen en rinkelt zijn kassa op het einde van de maand luider. Hij is zelf ondertussen overtuigd van het heilzame effect van de nieuwe mobiliteit in Gent: hij schafte zich een elektrische fiets aan en komt nu elke dag met de fiets van zijn woning, tien kilometer van het stadscentrum, naar zijn winkel. ‘Eigenlijk kan ik me Gent niet meer voorstellen met al die auto’s in het centrum’, zegt hij. ‘Maar ik heb wel te doen met een aantal collega’s die het moeilijk hebben.’

BLIK OP DE TOEKOMST

‘Het zou jammer zijn indien een aantal mooie, typisch Gentse zaken zouden verdwijnen als gevolg van het circulatieplan.’ Aan het woord is Fabian Phlips, de zaakvoerder van traiteurzaak Traiteur Toulouse. Zelf voelde hij geen enkel effect van het plan omdat zijn zaak aan het station ligt en perfect bereikbaar is met de auto. Fabian praat vaak met collega-ondernemers in het centrum en hoorde dat enkele authentieke zaken nog overwegen om te stoppen of Gent te verlaten. ‘Het is een moeilijke kwestie. Zelf ben ik grote fan van het circulatieplan, want het is veel aangenamer om met de fiets naar het centrum te gaan. Volgens mij moeten we ons aanpassen aan de nieuwe realiteit en onze blik naar de toekomst richten. Tenslotte kunnen we ons nu niet meer voorstellen dat er nog niet zo lang geleden overal gerookt werd, in restaurants, op de trein, in het vliegtuig, enzovoort. Hetzelfde geldt voor onze mobiliteit, maar ik hoop dat de lokale handelaars in afwachting niet te veel schade oplopen.’

Moraal van dit verhaal: in Gent kan je meer dan ooit genieten van de vele horecazaken en winkels waar gepassioneerde ondernemers hun hart en ziel insteken. Gent is voor de bewoners en de bezoekers een aangenamere en groenere – lees gezondere – stad geworden, waarin de auto een stukje van zijn koninkrijk heeft moeten afstaan. Het circulatieplan is slechts een eerste aanzet in de evolutie naar een echte groene en relaxte smart city, zoals bijvoorbeeld Kopenhagen.