5 vragen aan de duurzaamheidsexpert: ‘We moeten minder, slimmer en kritischer consumeren’

We laten bij Weekend.be enkele experts aan het woord die duurzaamheid hoog in het vaandel dragen. Vandaag is Inez Louwagie, Projectverantwoordelijke bij Gent Fair Trade, aan het woord.

De term fairtrade wordt zo vaak gebruikt, net zoals ‘ecologisch’ en ‘duurzaam’, dat het moeilijk is voor consumenten om te onderscheiden wat écht fairtrade is. Hoe belangrijk zijn fairtrade labels in dit verhaal?

Inez: In principe betekent fairtrade een eerlijke prijs voor de boeren en arbeiders, met daar nog een premie bovenop, als manier om hen uit de armoede te tillen. Bovendien zou de keten zo transparant mogelijk moeten zijn en zou elke handelaar in die keten respect moeten tonen voor mens en milieu. Het verwijst naar een set van principes, naar het DNA van een bedrijf. Het gaat om een stuk van de productieketen die vrijwel onzichtbaar blijft omwille van de vele tussenschakels. Een fairtrade bedrijf wil zo dicht mogelijk bij het begin van de keten staan en heeft een nauwe band met de producenten.

Veel fairtrade merken, zoals People Tree, The Fableists en Nudie Jeans beroepen zich op labels. Ze laten een deel van de keten certificeren door onafhankelijke controleurs en stellen zo de consument gerust dat aan hun kleding geen geurtje zit.

Een aantal labels, zoals het Fairtrade label, en de Global Organic Textile Standard, bieden een sterke garantie op het vlak van respect voor mensenrechten of het milieu. Toch blijft bij elk label een zekere waakzaamheid geboden.

De productieketen van textiel is immers enorm complex, en er zijn altijd aspecten in de keten die door deze labels niet door gecontroleerd worden. Zo geeft een ecologisch certificaat weinig garanties op vlak van eerlijke prijzen en lonen, en betekent een fairtrade label niet hetzelfde als ‘biologisch’ (maar wel ecologisch). Bovendien zijn er ook projecten zonder labels, die hoge standaarden halen door een sterk ethisch bedrijfsbeleid.

Het is aan ons, consumenten, om de merken en winkels te blijven vragen stellen, en hen te blijven stimuleren om de weg naar een eerlijker aanbod in te slaan of aan te houden.

We helpen mensen op weg via onder meer de inspiratiegids eerlijke mode, die we op 23 april updaten, of websites zoals www.fairfashion.be.

Zien consumenten in dat duurzame mode de toekomst is?

Inez: Iedereen koopt kleren, en niemand wil dat anderen in slavernij moeten werken om deze te maken. Kleren zitten te dicht op ons vel om ons hier comfortabel bij te voelen.

Wij van Gent Fair Trade merken dan ook een sterke betrokkenheid en zorg bij consumenten, en een grote honger naar informatie over de misbruiken en over de oplossingen en alternatieven.

Getuige de massale opkomst bij de eerste editie van het Fair Fashion Fest, waar bijna 3000 enthousiaste bezoekers het MIAT overrompelden, en het enthousiasme voor de Fair Fashion Talks en de Fair Fashion Labs.

Je merkt ook dat in de reguliere media en op sociale media meer aandacht is voor eerlijke mode, en de eerlijke merken en winkels in het Gentse melden ons dat de gevoeligheid stijgt en de klanten explicieter zoeken naar duurzame kleding. Dit vormt voor hen een sterke stimulans om de ingeslagen weg te blijven bewandelen en duidelijk te communiceren met klanten over het verhaal achter hun aanbod.

Waarom zien mensen in dat de dingen moeten veranderen?

Inez: Dit is het verhaal dat de meeste mensen ondertussen niet meer vreemd in de oren klinkt:

Om kledij te produceren is veel energie, water en handenarbeid nodig. De grondstoffen, vaak katoen, worden meestal niet op een ecologisch verantwoorde manier geteeld. De boeren die instaan voor de teelt, houden hier amper een inkomen aan over. Maar ook bij de verdere verwerking van deze grondstoffen loopt het dikwijls niet zoals we zouden willen.

In de confectieateliers in het Zuiden werken textielarbeiders, vooral vrouwen, vaak in onveilige omstandigheden en tegen hongerlonen.

Rampen zoals die in het textielbedrijven complex Rana Plaza, ondertussen 3 jaar geleden, hebben sterk geholpen om de enorme problemen in de textielsector eindelijk meer op de publieke agenda te krijgen.

Campagnes zoals de Schone Klerencampagne trekken al jaren aan de kar door mensen de informeren over de misbruiken en bewegingen te steunen in lageloonlanden die opkomen voor de rechten van textielarbeidsters. Fairtrade organisaties belichten de hachelijke situatie van katoenboeren, die het slachtoffer zijn van lage prijzen en extreme milieuvervuiling en gezondheidsproblemen. Films zoals The True Cost helpen ook om mensen de ogen te openen. Evenementen, zoals het Fair Fashion Fest door Gent Fair Trade, trekken dan weer een breed publiek met informatie en sensibilisering over (on)eerlijke mode.

Dit alles samen vergroot het draagvlak voor een kritische en ethische kledingindustrie.

En waarom zien sommigen dit niet in?

Inez: Kritisch consumeren in een wereld waar fast fashion hoogtij viert, is niet evident. We worden om de oren geslagen met reclameboodschappen die ons opdragen de nieuwste modetrends te volgen. Onze kleerkast puilt uit, vaak met kleren die we niet echt nodig hebben, en zonder dat we dit per se voelen aan onze portemonnee.

Dit geeft ons een vals gevoel van welvaart, waardoor we nog te makkelijk de ogen sluiten voor het misbruiken bij het produceren van onze kleren. En als we daar bovenop te horen krijgen dat een bepaalde winkel iets goed doet voor het milieu, dan is ons geweten helemaal gesust. Veel merken spelen hier graag op in: tegemoet komen aan enkele gevoeligheden, zonder fundamenteel iets te veranderen aan hun bedrijfsvoering.

Is er genoeg aanbod in de duurzame sector, zowel qua mode, voeding & design?

Inez: Het aanbod is er, zij het soms beperkt en dikwijls nog te weinig zichtbaar. Daar willen we iets aan doen, via online platformen, evenementen en inspiratiegidsen.

De alternatieven kampen immers met oneerlijke concurrentie door de grote merken; zowel de duurdere merken als de winkels die verkopen aan dumpingprijzen zetten een neerwaartse spiraal in, richting fast fashion. We zien kleding niet langer als een duurzaam product met een verhaal, waarvoor we graag bijdragen aan het productieproces, maar als een consumptiegoed zonder ziel, of een prestigeobject. Wie het gemaakt heeft, onder welke omstandigheden, wordt dan bijzaak.

Maar de keerzijde van deze trend, de fabrieksbranden, verhalen over slavernij en kinderarbeid, komen ook binnen, en de alternatieve merken en winkels die een totaal ander model voorstaan, schieten als paddenstoelen uit de grond.

Bij de update van onze eerlijke modegids merken we bijvoorbeeld dat de sector in sterke groei is. Een nieuwe versie, met maar liefst 15 nieuwe winkels en merken, wordt gepubliceerd naar aanleiding van Fashion Revolution Week, op 23 april 2016.

Op vlak van fairtrade voeding is het aanbod aan eerlijke producten al wat duidelijker en beter gekend, onder meer omdat de productieketen van deze producten veelal eenvoudiger is. Op dat vlak hebben organisaties zoals Oxfam Wereldwinkels een pioniersrol gespeeld. Zij bieden ondertussen een breed gamma aan fairtrade voedingsproducten en dranken aan, ook voor grootverbruikers, zoals overheden en bedrijven. Ook in de meeste supermarkten vind je ondertussen, zij het nog wat verborgen, producten met het Fairtrade label.

Wordt er nog veel aan greenwashing gedaan?

Inez: Veel merken beginnen te beseffen dat ze iets moeten doen, al was het maar omwille van imagorisico’s. Er worden schoorvoetend stappen gezet, en dat is heel belangrijk.

Maar bij het nemen van cruciale beslissingen, het doorvoeren van structurele veranderingen, is het enthousiasme echter vaak ver te zoeken. Daar wordt dan soms de consument aangeduid als remmende factor: die zou niet vragen naar eerlijke kledij, en zou al helemaal niet bereid zijn hier de juiste prijs voor te betalen.

Maar de merken hebben wel degelijk dé verantwoordelijkheid over hoe onze kleren worden gemaakt. Zij moeten er net voor zorgen dat de consument eenvoudigweg geen oneerlijke kleding kan kopen. Het is bijvoorbeeld absurd om een ecologische kledinglijn te gaan verkopen die slechts enkele procenten van de hele omzet beslaat, als hiermee een imago van ethische bedrijfsvoering voor de hele keten wordt geconstrueerd. Een merk moet altijd ook even expliciet toegeven waar het niet goed loopt, en dat wordt ‘vergeten’ in de reclameboodschappen.

We mogen ons dus niet te snel laten sussen. Zolang een bedrijf fast fashion aanbiedt, geen transparantie biedt over de productiefaciliteiten, geen garanties geeft over leefbare lonen en eerlijke prijzen voor grondstoffen, geen redelijke leveringstermijnen voor onderaannemers garandeert, en verhuist naar landen waar de lonen het laagst en de belastingen het laagst zijn, zolang kan er geen sprake zijn van echt faire bedrijfsvoering.

Sommige merken hebben dat begrepen, en proberen over hun hele keten de situatie te verbeteren. Ze sluiten zich aan bij internationale (Multi-stakeholder) platformen met neutrale controle-organen, en werken aan een structureel verbeteringspad. De Fair Wear Foundation bijvoorbeeld is zo’n platform, waar merken zoals JBC en Bel & Bo zich bij hebben aangesloten. Dit betekent nog niet dat deze merken 100 procent schoon zijn, maar het is een eerste indicatie van de wil om structureel te werken.

Hoe kunnen we als consument het verschil maken?

Inez: We kunnen minder, slimmer en kritischer gaan consumeren. In plaats van een stuk aan te schaffen waar geen goed loon voor betaald is en dat bovendien na drie wasbeurten klaar is voor de vuilnisbak, kunnen we kleren aankopen die langer meegaan en gemaakt zijn in eerlijke omstandigheden. Zo geven we een sterk signaal dat we gaan voor iets totaal anders, ook aan de merken die nog een lange weg af moeten leggen. Hiervoor moet je wel afwijken van de platgetreden winkelstraten.

Gent Fair Trade maakt dit makkelijker door in haar inspiratiegids eerlijke mode eerlijke merken en winkels aan het woord te laten. We geven er ook uitleg over welke accenten elk merk legt, en geven duiding bij de belangrijkste labels.

Maar we zijn meer dan consumenten; we zijn ook mondige burgers, kiezers, collega’s, vrienden, leden van een vereniging, opiniemakers en misschien zelfs (potentiële) producenten of verdelers van kledij. We kunnen op veel verschillende manieren tonen dat we geven om de vele mensen die onze kledij maken.

Naar aanleiding van Fashion Revolution week, lanceren we een digitaal platform dat dit makkelijker maakt, en waar mensen die iets willen doen, kunnen leren van elkaar. Op www.fairfashionchallenges.be vind je 5 concrete uitdagingen die je kan aangaan en waarover je met anderen in gesprek kan gaan. Dat gaat van ‘duik in je kleerkast en onderzoek het verhaal achter je kleren’, tot ’teken een petitie voor strengere wetgeving en meer transparantie’.

We zetten telkens de recente campagnes in de kijker, zoals nu de Fashion Revolution Day, waarbij iedereen op een speelse manier vragen kan stellen aan kledingmerken. Je kan via sociale media meedoen aan deze actie, met de vraag #whomademyclothes? aan je kledingmerk, waarmee je oproept voor meer transparantie en goede omstandigheden voor iedereen in de kledingindustrie. Je komt hierover alles te weten via www.fashionrevolution.org.

Voor ondernemers die willen pionieren op vlak van fairtrade textiel, is er het eerlijk textielplatform, waar enterpreneurs en inhoudelijke experts elkaar vinden in hun zoektocht naar een eerlijker aanbod.