‘Miljoenen meisjes groeien op met het idee dat er iets mis is met hun haar’

Wereldwijd groeit de zogenaamde ‘natural hair movement’. Ook in Kenia nemen tienduizenden vrouwen afstand van dure extensions, pruiken en pijnlijke stijlbehandelingen. Zo verzetten deze naturalista’s zich tegen het heersende westerse modebeeld en omarmen ze hun eigen natuurlijke kroeshaar.

“Toen ik klein was nam mijn moeder me ieder weekend mee naar de kapper. Met een hete metalen kam werd mijn ontembare kroeshaar ontkruld. De ruimte vulde zich met oliedampen en rook. Maar boven alles deed het pijn. Ik huilde aan een stuk door. ‘Zo, nu kan je morgen weer naar school’, zei ze als we na een paar uur de martelkamer verlieten.”

Miljoenen meisjes

Maureen Murunga herinnert zich dit tafereel als de dag van gisteren. “Miljoenen meisjes in Afrika groeien op met het idee dat er iets mis is met hun haar. Het staat onverzorgd, armoedig en onprofessioneel.”

Met hairextensions, cornrows (ingevlochten nephaar), pruiken of gestijld haar voldoen ze beter aan het heersende schoonheidsideaal. Inmiddels heeft Murunga een bescheiden afro en is ze eigenaresse van natural hair salon Amadiva in Nairobi. “Ruim twintig jaar heb ik pijnlijke behandelingen ondergaan. Twintig jaar!” ze lijkt het zelf nauwelijks te geloven. “En dit is het gevolg,” ze wijst naar haar teruggetrokken haarlijn.

Koloniale tijd

Volgens natural hair expert Wachu Wanjaria is de oorsprong van dit modebeeld te vinden in de koloniale tijd. “Vrouwen gingen de kapsels van Engelse dames imiteren. Blank werd gezien als ‘beter’, en dus werd ook hun sluike haardracht de norm.” En dat is eigenlijk nog steeds zo. Keniaanse vrouwen geven de paar Shillings die ze hebben maar al te graag uit aan een nieuw kapsel. Want stijl haar geeft status.

Wanjaria stapte ook in deze valkuil, terwijl ze, in tegenstelling tot Murunga, haar jeugd niet doorbracht in een rokerige salon. “Als kind had ik natuurlijk haar, maar toen ik vijfentwintig was en eenmaal geld verdiende, rende ik meteen naar de salon om mijn haar te laten stijlen,” vertelt ze. “Na afloop had ik wonden op mijn huid door de chemicaliën, maar ik wilde er zo graag als een werkende vrouw uitzien.”

Het ‘relaxen’ van haar is een chemisch proces waarbij de textuur van het haar veranderd, de kronkels gaan eruit en het wordt stijl. “Je weet nooit hoe je haar eruit ziet als je klaar bent,” vertelt Murunga. “En of je überhaupt nog haar hebt. Soms valt het uit. Eigenlijk sterft je haar keer op keer. Het levert je een lelijke dunne rattestaart op.”

Natuurlijk haar in Kenia

Wanjaria definieert ‘natural hair’ als haar zoals dat uit de hoofdhuid groeit, zonder de textuur daarvan te beïnvloeden. De bijbehorende beweging moedigt vrouwen van Afrikaanse origine aan om de natuurlijke eigenschappen van hun krullende en kroezende haar juist te omarmen. Volgens Wanjaria is de beweging rond het jaar 2000 over komen waaien uit Amerika. Maar pas sinds een jaar of zes is het in Kenia hard aan het groeien. Talloze natural hair websites, filmpjes en fora geven Keniaanse vrouwen inspiratie en moed om hun natuurlijke schoonheid te waarderen. “We hoeven ons niet meer te verschuilen achter nephaar. Ons eigen haar is mooi zoals het is,” zegt Murunga.

De toegang tot informatie over natuurlijk haar heeft een grote rol gespeeld in de groei van de beweging. Zo begonnen twee afro-dragende Keniaanse dames in 2010 de populaire blog “Kurly Kichana“. Zij riepen hun vrouwelijke landgenoten op om hun natuurlijke schoonheid te waarderen. Hun blog staat vol met tips over haarproducten, verzorging en verschillende stijlen. De Facebookgroep “Tricia’s Naturals” brengt inmiddels ruim 70.000 vrouwen bijeen die geinteresseerd zijn in natuurlijk haar. Er worden ervaringen uitgewisseld, vragen gesteld en haarproducten aangeboden.

“De beweging is heel groot nu,” zegt Wanjaria. “In het begin kwamen er twintig mensen naar een natural hair meet-up, nu zijn dat er honderden.”

Haarnazi’s

Volgens Murunga komen de naturalista’s in alle soorten en maten. “Je kan het vergelijken met veganisten en vegetariërs. De een eet alleen geen vlees. De ander helemaal niets dierlijks.” Zo zijn er hele extreme, die alleen natuurlijke keukenproducten gebruiken en hun haar bijvoorbeeld ook niet kleuren. “De zogenaamde natural hair nazi’s, zij zijn vaak ook veel activistischer, schoppen aan tegen het westerse schoonheidsideaal en veroordelen naturalista’s die het allemaal wat minder nauw nemen,” legt Murunga uit. Zij en Wanjaria zijn beiden flexibeler en dragen hun haar voornamelijk natuurlijk omdat het gezonder en mooier is.

In 2013 had Murunga haar haar ruim twintig jaar gepijnigd. Er veranderde iets toen ze dat jaar zwanger werd van haar tweeling dochters. “Ik vroeg me af hoe ik het haar van mijn kinderen ging verzorgen als ik zelf niet eens wist hoe ik met mijn eigen haar moest omgaan. Dus ik hakte een knoop door en smeet de relaxers de vuilnisbak in.” Wanjaria stopte na twee jaar werken met de pijnlijke behandelen. Nu draagt ze haar natuurlijke haar in de mooiste creaties. “Ik probeer iedere dag iets anders. Als je eenmaal weet hoe je ermee om moet gaan, zijn de mogelijkheden eindeloos.”

Miljoenenindustrie

Niet alleen in Kenia, maar wereldwijd groeit de beweging hard. Dit is deels te danken aan beroemdheden die hun haar op natuurlijke wijze zijn gaan dragen, zoals Erykah Badu, Lupita Nyong’o en Solange Knowles. Nu natuurlijk haar een trend is, plukken producenten en verkopers van verzorgingsmiddelen daar de vruchten van. Natuurlijk haar is een miljoenenindustrie geworden. Murunga voorzag dit 7 jaar geleden al en begon een salon waar natural hair centraal staat. “De verkoop van de chemicaliën waarmee haar wordt gestijld neemt al jaren af. De populariteit van natural hair creëert dus kansen.”

Wanjaria zet haar kennis en creativiteit in in Murunga’s salon. “Ik leer de kapsters hoe ze om moeten gaan met natuurlijk haar, welke producten te gebruiken en welke kapsels mogelijk zijn,” vertelt ze enthousiast. “Op de kappersacademie hebben ze dit nooit geleerd. Alles is daar gericht op stijlen, vlechten en hairextensions aanbrengen.”

Wilde gekken

“Er zit vooruitgang in, maar we zijn er nog lang niet,” zegt Murunga. Een afro is vaak nog steeds verboden op de werkvloer en op scholen. En op televisie dragen vrouwen hun haar alleen maar gestijld. “Ze denken, wij zijn een serieuze professionele zender, onze nieuwslezeres kan er niet uitzien als een vrijheidsvechter.” Ook is het volgens Murunga een trend die vooral tot de grote steden is doorgedrongen. “Op het platteland vinden ze ons maar een stelletje wilde gekken hoor”, zegt ze lachend. “Daar geldt nog steeds dat stijl haar status geeft en laat zien dat je geld hebt.”

Soms is Murunga op pad met haar dochters, en dan staat hun haar alle kanten op. Vroeger zou ze zich daar heel druk over kunnen maken. “Ik zie mensen kijken, hebben die meiden geen moeder? Waarom zien ze er zo verwilderd uit? Maar het kan me niets meer schelen. Ik wil dat ze trots kunnen zijn op hun natuurlijke looks.“

“Mijn dochters zullen dus nooit huilend in een rokerige salon zitten. Voor hen is krullend haar de norm, en cool zelfs. Ik maak geen nachtmerrie van hun haar, zoals dat het voor mij was vroeger.”