Jasna Rok: ‘In mijn dromen bezitten we maar één kledingstuk dat met z’n drager mee evolueert’

Jasna Rokegem, de Belgische onderneemster in modetechnologie, gelooft dat kleding kan bijdragen aan ons fysiek en mentaal welzijn. ‘De huidige gezondheidscrisis toont aan dat de modesector moet veranderen. Het is tijd om empathisch, innovatief en duurzaam te werk te gaan.’

Jasna Rokegem (27) studeerde in 2015 af als modeontwerpster aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en richtte het jaar erop al haar eigen FashionTech-bedrijf Jasna Rok op. Het bedrijf werkt op het snijpunt tussen mode, kunst en technologie en experimenteert met de mogelijkheden van interactieve kleding die de emoties van de drager kan visualiseren. Haar werk klinkt misschien futuristisch, maar ondertussen heeft de onderneemster al heel wat prijzen en samenwerkingen, zoals die met Nokia en NASA, op haar palmares staan. Rokegem laat er geen gras over groeien. ‘Als je een innovatief idee hebt, moet je dat durven uitwerken,’ is haar motto.

In haar nieuwste project ‘Opera on Brainwaves’, een samenwerking met operazangeres Elise Caluwaerts, verkent Jasna thema’s zoals empathie, zelfbewustzijn, intimiteit en verbinding binnen een technologisch hoogstaand spektakel.

Helaas gooit de coronacrisis ook voor Jasna Rok roet in het eten en kan ‘Opera on Brainwaves’ momenteel niet opgestart worden. ‘Alle evenementen worden afgelast en het is moeilijk om bedrijven warm te maken om te investeren in nieuwe projecten.’ Toch blijft ze positief: ‘We moeten vooruitkijken en vooruitdenken. Ik ga niet bij de pakken blijven zitten, dat zit niet in m’n aard. We staan voor een nieuwe start. De coronacrisis heeft een grote impact op alle domeinen. Niets gaat gespaard blijven. Het is tijd om onze kop uit het zand te halen en constructieve oplossingen te bedenken.’

Ook naast het gezondheidsaspect gaat er heel wat mis tijdens deze crisis. Toch kijk je optimistisch naar de toekomst. Waarom?

Jasna Rokegem: Een crisis is een katalysator voor verandering. Dingen die in de pijplijn zaten of op de plank bleven liggen, komen nu in een stroomversnelling terecht. Kijk maar naar hoeveel mensen nu massaal telewerken en met de hulp van digitale tools hun werk van thuis uit verderzetten.

Extreme situaties, zoals oorlogen of ruimtereizen, zorgen altijd voor innovaties. Heel wat uitvindingen die men doet tijdens deze periodes lijken een ver-van-m’n-bedshow, maar zijn dat bij nader inzien niet. Zo bracht onderzoek naar ruimtereizen ontwikkelingen zoals de GPS of de telefoon voort; toepassingen die we nu dagelijks gebruiken. Crisissituaties gaan gepaard met bewustzijnsveranderingen. Mensen bekijken dingen vanuit een andere hoek en staan meer open voor vernieuwing.

Gedragsverandering leidt vervolgens tot systeemverandering. Wanneer de economie terug op gang komt na de lockdown, zal dat met horten en stoten verlopen. De empathie die we nu voor elkaar voelen, moeten we ook in die periode blijven inschakelen om elkaar te helpen.

Welke technologische ontwikkelingen kunnen, nu we in een crisissituatie zitten, hun nut bewijzen in de mode?

Ik geloof heel erg in de kracht van Emotion Tech, technologie die onze emoties kan lezen en visualiseren. Toen ik je daarstraks vroeg wat jij het meest mist tijdens de lockdown, zei je ‘menselijk contact.’ Net daarom moeten we investeren in Emotion Tech. We vragen ons momenteel met z’n allen af wat er gebeurt in de wereld, hoe we ons voelen, hoe we met die gevoelens kunnen omgaan en hoe we ze kunnen tonen aan andere mensen. Ik zie dit als een periode van zelfreflectie. In plaats van ons te laten overmannen door angst en paniek, kunnen we de tijd nemen om eens goed na te denken over waar we als mensheid mee bezig zijn. Het is tijd om alles te herevalueren vanuit authenticiteit, kwetsbaarheid, transparantie en vooral vanuit empathie.

Emotion Tech is een internationale taal die abstracte begrippen visueel tastbaar maakt. Je hoeft elkaars taal niet te spreken om mekaar te begrijpen via emotionele technologie, want iedereen kent vreugde en verdriet, stress en ontspanning, verlies, eenzaamheid en verbinding. Die gevoelens verenigen ons als mens. In deze crisis zitten we allemaal in hetzelfde schuitje. Ik vind dit het ideale moment om ons af te vragen waarom er nog racisme is. Deze crisis maakt immers duidelijk dat we allemaal hetzelfde zijn.

Emotioneel intelligente kleding is dus de toekomst?

Daar geloof ik in. Er zijn verschillende redenen waarom we allemaal gebaat zouden zijn bij ‘slimme’ kleding. Mijn vorige project ‘(RE)connect’, wat ik maakte als artist in residence bij Nokia Bell Labs, staat momenteel in het NASA Space Center in Houston tentoongesteld. Het is een kledingstuk dat de emoties van de drager detecteert en vervolgens simuleert aan de hand van kleuren en feedback in de vorm van vibraties. Het vertaalt emoties met als doel onszelf beter te begrijpen, maar ook om empathie gemakkelijker te maken. Op lange termijn hoop ik dat we onze emoties ook naar elkaar kunnen verzenden dankzij zo’n slimme kledij.

Technologie wordt vaak als iets kil beschouwd, maar voor jou biedt het net de opportuniteit om méér menselijke warmte te verspreiden?

Door social distancing kunnen we fysiek niet in dezelfde ruimte zijn, maar dat betekent niet dat we geen emoties kunnen uitwisselen. De ervaring van iets samen beleven en herinneringen maken, is heel belangrijk voor de mens. We zijn nu eenmaal sociale wezens. Om aan die behoefte te voldoen, probeer ik tijdens Skype-afspraken ook iets te beleven met m’n gesprekspartners. Samen ontbijten, ieder in z’n eigen huis, werkt voor mij heel goed. Je deelt iets met de mensen aan de andere kant van het scherm. Ook voor een meeting vind ik dit een leuk idee. Aan de hand van wat de ander heeft klaargemaakt, leer je iets over zijn of haar persoonlijkheid. Heeft iemand een veganistisch ontbijt? Eet een ander net graag spek met eieren? Weer iemand anders kiest voor yoghurt en granola. Het is een gespreksopener en zorgt voor een gemoedelijke en erg persoonlijke sfeer.

Hoe kan kleding hierbij helpen?

Een intelligent kledingstuk dat niet alleen onze medische gezondheid in de gaten houdt, maar ook de emotionele gezondheid, vormt de oplossing. Mijn opa zit momenteel alleen in quarantaine. Moesten we emotioneel intelligente kledingstukken hebben, zouden we tijdens onze telefoongesprekken ook elkaars emoties kunnen ervaren door ze naar elkaar door te sturen en te visualiseren. Bij emoties zijn woordeloze ervaringen immers ook heel belangrijk.

Je sprak daarnet over vernieuwingen die ten tijde van crisissen worden bedacht en ontwikkeld. Heb je al interessante innovaties zien opduiken tijdens de coronacrisis?

Mijn verloofde, Aaron Claeys, is de oprichter van Nanex: een bedrijf dat nanotechnologie gebruikt om textiel en leer proper te houden. Aan het begin van de coronacrisis begon hij onmiddellijk te brainstormen over een ecologische manier om antivirale middelen bij de mensen te krijgen. Uit die brainstorm kwam een antivirale reiniger, die helaas in België nog niet op de markt is omdat de wetgeving nog niet mee is. Je kunt de reiniger gebruiken op je kleding, bijvoorbeeld op een mondmasker, om zo extra bescherming te bieden. We willen nog een stapje verder gaan en samenwerken om antivirale stoffen te produceren, waar ontwerpers vervolgens mee aan de slag kunnen. Daar is nog heel wat onderzoek voor nodig, maar wie niet waagt, niet wint.

Dit past volledig bij mijn droom om kleding te maken die werkelijk alles kan: onze temperatuur en hartslag meten, onze emoties visualiseren, zichzelf proper houden, z’n drager gezond houden door antibacteriële en antivirale eigenschappen en ga zo maar door. Ook voor het milieu zou dit een goed idee zijn. Dit soort kleding bestaat nog niet, maar iedere innovatie die ons in die richting stuurt, is een bouwsteen voor een slimmere en meer duurzame modetoekomst.

Hoe kan de mode verduurzamen? Het is een vraag die heel wat modeprofessionals bezighoudt.

Laat ons naar het grotere plaatje kijken. Ik denk dat de mode-industrie en het economische systeem achter deze sector volledig omgegooid moeten worden. We voelen nu al een tijdje dat het systeem op instorten staat. Telkens opnieuw die race tegen de tijd om collecties op tijd klaar te krijgen tegen het volgende seizoen, ontwerpers aan de top die ermee kappen of zelfmoord plegen, kledingarbeiders die uitgebuit worden, tonnen kleding die begraven of verband worden omdat we al veel te veel hebben. Dat is niet houdbaar.

De modesector is een van de meest vervuilende industrieën op aarde. We moeten dus echt héél goed nadenken over hoe we die kunnen verduurzamen. In mijn ideale toekomst bezitten we allemaal één kledingstuk dat alles kan, dat zichzelf kan aanpassen aan de drager en mee kan groeien.

Wat met al die creatieve beroepen in de modesector? Moeten die op de schop?

Dit ene stuk zal de creatieve jobs niet vervangen, maar zal simpelweg een nieuw businessmodel introduceren. Je kunt het vergelijken met het businessmodel van de telecomindustrie: we hebben ook allemaal maar één telefoon, maar wel veel toepassingen.

Digitalisatie hoeft geen afbreuk te doen aan creativiteit. Laat ons het systeem herdenken, zodat iedere schakel in de industrie op een betere en meer duurzame manier aan de slag kan. Ook belangrijk is dat alles in een gesloten kringloop blijft, waardoor afval niet meer bestaat en elke schakel met elkaar verbonden is. Jasna Rok is geen product-based bedrijf, maar gelooft heel sterk in diensten. We denken na over concepten die ons nuttig lijken en slaan aan het ontwikkelen. Het is een kwestie van creatief omspringen met de situatie. We hebben te veel kleding op de aardbol, dus moeten we nadenken over hoe het anders kan. Waarom geen digitale collecties ontwikkelen en virtueel delen met fans? Zo krijgen ontwerpers rechtstreekse feedback van hun klanten en kunnen ze veel gerichter produceren. Of digitale filters maken van ontwerpen die mensen kunnen ‘aantrekken’ tijdens videomeetings en games? Er zijn mogelijkheden, we moeten gewoon durven ze aan te grijpen.

De bedrijven die zichzelf nu kunnen heruitvinden, gaan blijven bestaan. Er is durf en creativiteit voor nodig, maar dat is net verfrissend. Het systeem zoals het was, volstaat niet meer. Reflecteer en leer.

Heb je tips over hoe we dit kunnen bereiken?

Laat ons allemaal samenwerken! Ik haal veel inspiratie uit de natuur en vind mieren fascinerend. Het zijn kleine diertjes die op zichzelf niet veel kunnen bereiken, maar samen een soort superorganisme vormen en bergen verzetten. We zouden als mens ook als een superorganisme te werk moeten gaan en de handen in elkaar slaan. Mieren zijn succesvol omdat ze één gezamenlijk doel hebben en daar hard aan werken. Als de mode-industrie minder individualistisch zou zijn en meer zou opereren als een gemeenschap, kunnen we het evenwicht herstellen. De kans op falen is veel minder groot als je beroep doet op elkaars kennis en talenten. Ik geloof dat een duurzame toekomst mogelijk is, als we met z’n allen grenzen durven verleggen.

videohttps://www.youtube.com/FashNerdhttps://i.ytimg.com/vi/VWBQ8guqJDk/hqdefault.jpg480Jasna Rok x NASA: Introducing (RE)Connect4801.0360