In hogere modesferen: wordt hennep de lokale textielsoort van de toekomst?

Hennep is stevig, maar voelt zacht aan op de huid. Het kan lokaal gekweekt worden op duurzame wijze en ziet er goed uit. Alexandra De Raeve, onderzoekscoördinator van FTILab+ en lector aan HOGENT ontrafelt de voordelen van henneptextiel voor ons.

Kleding gemaakt van hennep is nog niet zo bekend, maar daar komt binnenkort verandering in. De comeback van hennep als multifunctioneel en duurzaam gewas is wereldwijd in opmars. Hennep wordt zelfs een gedegen concurrent voor katoen genoemd. Waar je tot voor kort enkel hennepvezels zag bij grunge of hippie merken, pikken nu modemerken van allerlei slag het materiaal gretig op.

Ook in ons land zijn ze volop aan het onderzoeken hoe we hennep terug kunnen inzetten als modetextiel. Het Fashion & Textiles Innovation Lab (FTILab+) aan de HOGENT is al sinds 2017 bezig met research rond hennep, waarvoor ze onder andere nauw samenwerken met de onderzoeksgroep AgroFoodNature.

Ontdek hoe de ‘war on drugs‘ en gehaaid lobbywerk van andere sectoren de sterke vezel verdrongen hebben in het verleden en waarom we hem opnieuw moeten introduceren in de modesector.

Een duik in de geschiedenis

De hennepteelt heeft eigenlijk al een hele lange en rijke geschiedenis, vertelt Alexandra De Raeve. In verschillende delen van de wereld zag men de diverse voordelen van de plant en werd er papier, touw, voedsel, geestverruimende en pijnstillende middelen en textiel van gemaakt. De origine van hennep zou in Centraal Azië liggen. Het is volgens archeologen een van de oudste textielvezels die we kennen.

‘Al in het Oude Egypte gebruikte men hennep als textielvezel. Er werd touw, zeilen en kleding van gemaakt. Christopher Columbus zeilde naar Amerika dankzij hennepzeilen en touw. En in de zestiende eeuw verplichtte Queen Elizabeth in Engeland boeren zelfs om hennep te telen, zodat ze zeker genoeg materiaal hadden voor hun vloot.’

Hennep was tot het begin van de twintigste eeuw heel populair, maar de war on drugs gooide roet in het eten. ‘De connotatie van hennep met wiet en de wetten om drugs te verbieden in Amerika en Europa leidden tot een verbod van de teelt in westerse landen,’ licht de onderzoekster toe. Andere sectoren, zoals de katoenindustrie en later ook producenten van synthetische vezels, grepen hun kans om het gat te vullen. Ze lieten de lobbymachine draaien om de associatie tussen hennep en drugs in leven te houden.

In de jaren negentig werd een wetgeving uitgewerkt die industriële hennepteelt opnieuw mogelijk maakte.

Waarom maakt hennep nu een comeback?

Deels heeft de hernieuwde interesse in henneptextiel te maken met het feit dat de Europese Unie steeds meer nadruk legt op duurzaamheid. Recent heeft de Europese Commissie ook haar langverwachte Europese textielstrategie gelanceerd, waarin klare taal wordt gesproken over de milieu- en klimaatnormen die modemerken moeten nastreven.

‘De modesector zelf toont intussen ook heel wat interesse in de vezel, waardoor boeren hennepteelt opnieuw in overweging nemen’, vertelt Alexandra De Raeve. ‘Om echt te spreken van een revival is er wel nog werk aan de winkel. Toen er opnieuw hennep werd aangeplant in de jaren negentig, na de ban, waren dat vooral soorten om isolatiemateriaal van te maken. De machines en technieken om de vezels te verwerken tot modetextiel zijn grotendeels verloren gegaan.’ Vandaar dus het belang van het huidige onderzoek van de HOGENT.

Kan je high worden van hennep?

Wie de hennepplant ziet, denkt al snel aan hippies en joints. ‘Dat is niet vreemd,’ verklaart De Raeve, ‘aangezien het wel degelijk om dezelfde plant gaat.’ Het woord canvas (zeil) is zelfs afgeleid van het Franse woord ‘chanvre’, wat cannabis betekent.

In hogere sferen ga je echter niet belanden van industriële hennep, dus probeer je T-shirt niet op te roken. ‘Voor textiel gebruiken we een andere variant. Wij werken met cultivars van Cannabis Sativa, met een zeer lage dosis psychoactieve stoffen (THC) en waar je dus niet high van wordt.’ In cannabis die gebruikt wordt als drugs zit 3 tot 20 procent THC, terwijl de door Europa vastgelegde ondergrens voor industriële hennep op 0.2 procent THC ligt.

Recent werd de grens opgetrokken tot 0.3 procent, om meer variëteiten te kunnen gebruiken. Dat is goed nieuws, want ook voor modestoffen is het van belang dat er genoeg keuze is tussen de soorten hennep, zodat onderzoekers kunnen nagaan welke variant de zachtste en fijnste vezels oplevert. Stoned zal je er dus niet van worden, maar op wolkjes lopen kan weleens een effect zijn van jezelf hullen in hennepkleding.

De naam weed is bovendien niet slecht gekozen, aangezien hennep groeit als onkruid: snel en krachtig.

Van vezel tot garen

Hoe komen we van de wuivende hennepstengels tot garen waar henneptextiel van gemaakt kan worden? De eerste stap is maaien. Vervolgens moeten de stengels roten, wat wil zeggen dat ze enkele dagen of zelfs weken op het veld blijven liggen om de bacteriën hun werk te laten doen. Zij weken de vezels in de bast los zodat ze makkelijker loskomen. ‘Het is een natuurlijk proces en dus zeer sterk klimaatafhankelijk. Als je de stengels te lang laat liggen komt er een T bij, dan gaan we niet roten maar rotten’, aldus Alexandra De Raeve. HOGENT doet onderzoek hoe ze het rotingproces zo kort en ecologisch mogelijk kunnen houden, om zo min mogelijk afhankelijk te zijn van de weersomstandigheden en het milieu niet te beschadigen.

 

Vroeger werd er in plaats van veldroten vooral aan waterroten gedaan. Hier komt de bijnaam ‘Golden River’ voor de Leie vandaan. Hoewel dat best mooi klinkt, was het geen pretje voor het waterleven. ‘De vissen gingen bovendrijven’, licht Alexandra De Raeve toe. Intussen is waterroten in rivieren verboden in Europa. In China is het nog wel toegestaan.

Nu de vezels zijn losgeweekt, kunnen ze worden gezwingeld en verwerkt tot garen. Dit proces kan je vergelijken met hoe vlas wordt gesponnen. Voor de verfprocessen en het veredelen van het textiel kan je vervolgens kiezen tussen schadelijke stoffen of milieuvriendelijke methodes. Het spreekt voor zich dat HOGENT inzet op het meest ecologische stappenplan.

Concurrentie voor katoen

Hennep wordt vaak genoemd als (lokale) concurrent voor katoen. Dat kan werkelijkheid worden in de nabije toekomst dankzij het harde werk van de onderzoekers. Hennepvezels hebben immers heel wat voordelen tegenover de katoenplant. ‘Je kunt hennep, in tegenstelling tot katoen, zowat overal telen’, aldus Alexandra De Raeve.

 

‘Bovendien heb je minder water nodig voor de productie, behoeft hennep geen pesticides en bemesting, zijn hennepvezels sneller klaar om te oogsten, ligt de opbrengst per hectare hoger en verbeteren de planten ook nog eens de bodemkwaliteit.’ Hennep telen is dus veel minder belastend voor het milieu dan de katoenteelt.

Wonderplan(t)?

Wie kwaliteitskatoen wil kopen, gaat op zoek naar soorten met lange vezels, zoals ‘Egyptisch katoen’. Hoe langer de vezel, hoe fijner het garen dat je ervan kunt spinnen en hoe zachter en steviger het textiel. Move over katoen, want hennep heeft véél langere vezels in de aanbieding. De lange hennepvezels worden voornamelijk gebruikt voor hoogwaardig interieurtextiel. De korte hennepvezel, die nog steeds veel langer is dan de langste katoenvezel, is interessant voor modetextiel.

‘We zijn binnen de onderzoeksgroep FTILab+ aan het zoeken hoe we de korte vezels verspinbaar kunnen maken, op dezelfde machines als waarmee je katoen spint’, licht Alexandra De Raeve toe.

De vezels zijn ideaal om textiel van te maken, maar met de houtachtige kern kan je ook nog aan de slag. Gemengd met kalk kan je die immers omtoveren tot ecologisch bouwmateriaal. Multifunctionele wonderplant dus.

Biologisch

Hoewel je geen pesticiden en weinig meststoffen nodig hebt om hennep te telen, prijkt er toch niet altijd een biolabel op henneptextiel. Hoe komt dit? ‘De Europese eisen voor een biolabel zijn heel streng’, verklaart Alexandra De Raeve. ‘Je mag bij de teelt geen kunstmest, genetisch gemodificeerde organismen en synthetische gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Daarnaast zit je met de teeltrotatie. Als een boer andere gewassen teelt op hetzelfde veld die niet bio zijn, mag je de hennep ook niet bio noemen. Je laten certificeren kost bovendien ook geld, waardoor kleinschalige boeren hier soms geen financiële middelen voor hebben.’

 

Het EU-keurmerk voor bio herken je aan het logo met het groene blaadje. Dit label zegt niets over de verwerking achteraf, dus de vezel kan alsnog met schadelijke producten bewerkt of geverfd zijn. Daarnaast heb je ook het betrouwbare GOTS-label (Global Organic Textile Standard). Dit certificaat stelt milieueisen voor de volledige keten: van de verwerking van de vezel tot de productie van het kledingstuk. Daarnaast brengt het ook de arbeidsomstandigheden en het leefbare loon in rekening.

Is henneptextiel duur?

‘Vandaag is henneptextiel duurder dan katoen. De prijs ligt in dezelfde lijn als linnen – gemaakt van vlas. De teelt zal opgeschaald moeten worden om de prijs naar beneden te halen’, verklaart Alexandra De Raeve. ‘Het is een kwestie van vraag en aanbod.’

Ook moeten er nog enkele obstakels uit de weg geruimd worden. ‘Vooral op het vlak van mechanisatie en verdere verwerking is er nog werk aan de winkel. Om hennepteelt rendabel te maken, is een efficiënt oogstproces noodzakelijk.’ Recent ontwikkelden producenten van landbouwmachines specifieke oogstmachines voor de lange hennepstengels. Dit is een belangrijke stap waardoor we een versnelling hoger schakelen naar de marktintroductie.

Wat is het draagcomfort?

‘Het is heel aangenaam om te dragen. De vezel ziet er misschien vrij grof uit qua structuur, maar voelt toch zacht aan op de huid. Henneptextiel is koel in de zomer, neemt gemakkelijk vocht op en is ademend. Je zult er dus niet snel in zweten en stinken.’ Mensen met een gevoelige, allergene huid zweren overigens ook bij de vezel. Bovendien beschermt een kledingstuk gemaakt van hennep je tegen de schadelijke UV-stralen van de zon.

De looks van hennep zijn vergelijkbaar met linnen. Het is dus een mooie, stevige stof, die snel kreukt. Sommige modemerken verkiezen gemixt materiaal: hennep in combinatie met (bio)katoen, zijde, Tencel, linnen of – helaas minder milieuvriendelijk -gemengd met synthetisch garen.

 

Een kledingstuk gemaakt van honderd procent hennep gaat heel lang mee en wordt zachter naarmate je het vaker draagt en wast. De vezels zijn biologisch afbreekbaar, dus als drager hoef je je geen zorgen te maken om schadelijke deeltjes die in het milieu terechtkomen, zoals bij synthetische stoffen die microplastics lossen.

Eigen kweek?

‘De grootste exporteur van hennep is China. Als je een kledingstuk in de kast hebt hangen dat gemaakt is van hennep, is de kans vandaag dus zeer groot dat het om Chinese hennepvezels gaat’, klinkt het bij Alexandra De Raeve. Nochtans kan hennep quasi overal groeien en is het ook een ideaal gewas voor onze streken. De voorbije jaren is de hennepteelt in Europa sterk gegroeid. Frankrijk is het grootste Europese hennepland, gevolgd door Nederland en Oostenrijk.

‘Omdat het een tijd verboden was, is de hennepproductie in onze streken achterop gaan hinken. De tijd is blijven stilstaan en er is dus heel wat research en modernisatie nodig’, vertelt de HOGENT-onderzoekster.

‘Tot voor kort waren er zelfs geen oogstmachines beschikbaar om lange stengels te snijden en te keren. Onbekend maakt onbemind, maar de textielsector is steeds meer vragende partij. Het zou ideaal zijn als we, net zoals voor linnen, een kwaliteitslabel kunnen creëren voor Belgian Hemp.’ Aangezien we niet kunnen weten of hennepvezels uit China (zonder betrouwbare certificaten) ethisch geproduceerd werden, is het ook op vlak van arbeidsomstandigheden een pluspunt om lokaal te telen.

 

Voor vlasboeren is hennepteelt erbij nemen trouwens een goed idee. Vlas kan maar een keer om de zeven jaar op hetzelfde perceel geteeld worden, dus in de teeltrotatie afwisselen met hennep is ideaal. De primaire verwerking (losmaken van de vezelbundels) en het spinnen van de lange vezels kan zonder veel aanpassingen op bestaande vlasverwerkingsinstallaties gebeuren.

Alexandra De Raeve hamert op het belang van samenwerking. ‘We proberen alle onderdelen van de keten in contact te brengen met elkaar, zodat ze kunnen samenwerken om de lokale hennepproductie op te schalen en te optimaliseren. Dat is onze missie bij HOGENT. Er zijn verschillende onderzoeken gaande, maar die zijn versnipperd en klein. The European Industrial Hemp Association (EIHA), waar we met FTILab+ actief lid van zijn, kan ook een rol spelen om de verschillende onderzoeksinitiatieven op elkaar af te stemmen. Het zou jammer en inefficiënt zijn als alle partijen dezelfde investeringen doen. De handen in elkaar slaan is dus de boodschap.’