Een verhaal met veel facetten: zijn labodiamanten ‘echt’?

Diamanten die niet diep uit de aarde komen, maar uit een laboratorium, hebben ook bij ons de wind in de zeilen. Evenaren ze het natuurproduct, komen ze sowieso het milieu ten goede en zijn ze ook een goede investering? De belangrijkste vragen beantwoord.

Juna Fae, Idyl, Kimaï, N-ue: ook in België debuteerden de jongste jaren heel wat juwelenmerken die uitsluitend labodiamanten gebruiken. Het principe achter zulke edelstenen is eenvoudig: in de natuur doen koolstofmolecules honderden kilometers onder het aardoppervlak er miljoenen jaren over om onder enorme druk en hitte tot diamant te kristalliseren. Gespecialiseerde labo’s die dat proces nabootsen, klaren de klus in enkele weken of zelfs dagen.

Van een nicheproduct is echter geen sprake. ’s Werelds grootste delver van natuurlijke diamanten De Beers speelt al sinds 2018 mee in het labosegment met het juwelenmerk Lightbox, terwijl in navolging van Swarovski ook ’s werelds grootste fabrikant van sieraden Pandora zich nu toelegt op labodiamanten.

Niet nep

Toch voert de diamantwereld nog vaak aan dat laboratoriumstenen geen echte diamanten zijn. Wetenschappelijk gezien houdt dat echter geen steek. “Labodiamanten hebben dezelfde chemische samenstelling en dezelfde optische en fysische eigenschappen”, zegt Ellen Joncheere, CEO van diamantcertificeerder HRD Antwerp. “Ze zijn even hard en kunnen net zo fel schitteren. Ze hebben weliswaar een andere oorsprong, maar daarvoor heb je al gespecialiseerde scanners als de onze nodig om dat te achterhalen, want daar slaagt ook een diamantair met een loep of microscoop niet in.”

Ook de beoordeling van een steen op basis van zijn gewicht, kleur, helderheid en slijpvorm is volledig identiek, benadrukt Joncheere: “Onze certificaten geven aan of het om een natuurlijke of een labodiamant gaat, maar twee stenen die op een totaal andere manier tot stand kwamen, kunnen dus perfect dezelfde kwaliteit hebben.”

Een en ander verklaart waarom de Amerikaanse Federal Trade Commission al in 2018 het woord ‘natuurlijk’ uit zijn definitie van diamant schrapte en stelt dat het misleidend is om te suggereren dat labodiamanten nep zijn. Toch is dat precies wat gereputeerde adepten van natuurlijke diamanten onder het mom van ‘correct informeren’ doen op hun website. Synthetische, kunstmatige, industriële of imitatiediamanten: aan woorden om de stenen uit het laboratorium te discrediteren geen gebrek.

Mens en milieu

Ondertussen komt drie tot vijf procent van de verkochte diamanten wereldwijd uit een laboratorium. Dat lijkt niet zo veel, maar terwijl er in 2018 slechts voor twee miljoen karaat of 0,4 ton aan labodiamanten geproduceerd werd, zat de sector in 2020 al aan zeven miljoen karaat of 1,4 ton.

Die spectaculaire groei van de markt zal zich het komende decennium doorzetten, zegt Joncheere. “Na de millennials begint ook Gen Z nu koopkracht te krijgen, en het zijn net die generaties die veel interesse tonen. Een reden daarvoor is de betaalbaarheid: de productie kost stukken minder dan de traditionele diamantwinning, waardoor de prijs van labodiamanten zestig tot tachtig procent lager ligt dan die van vergelijkbare natuurlijke stenen. Een andere is de bezorgdheid over de impact van de diamantindustrie op mens en milieu. Bedrijven zeggen te weten waar hun natuurlijke diamanten vandaan komen en of die ecologisch en sociaal verantwoord gewonnen werden, maar daarvoor passeren de stenen eigenlijk te veel tussenstations. De waardeketen is veel langer dan bij labodiamanten, en dus ook moeilijker te controleren.”

Alle initiatieven rond verantwoord ondernemerschap en transparantie ten spijt, blijven milieu- en mensenrechtenorganisaties dan ook kritisch voor de diamantindustrie. Die maakte de voorbije decennia komaf met bloeddiamanten – stenen waarvan de verkoop rebellenbewegingen in conflictgebieden financierde – maar pijnpunten als ontbossing, waterverspilling, de enorme CO2- uitstoot, erbarmelijke werkomstandigheden en mensenrechtenschendingen zijn allesbehalve verdwenen. “Diamantjuwelen worden beschouwd als het ultieme liefdesgeschenk,” stellen de oprichters van Juna Fae, “maar de productie ontbeert elke vorm van liefde.”

Weggegooid geld?

Critici werpen op dat labodiamanten goedkoper zijn, maar een slechte investering. De Antwerpse juwelier Di Amore vergelijkt ze op zijn website zelfs met geld in het toilet gooien, omdat de prijzen voor labodiamanten alsmaar dalen en enkele jaren geleden gekochte juwelen ondertussen een stuk minder waard zijn. Qua doorverkoopwaarde zijn de verschillen dan ook groot: terwijl labodiamanten wellicht nog goedkoper zullen worden dankzij het steeds grotere aanbod en goedkopere productiemethoden, zit de prijs van natuurlijke diamanten juist in de lift omdat de mijnen stilaan uitgeput raken en het kostbare goedje dus nog schaarser wordt.

Ook het ethische argument voor labodiamanten wordt door ontginningsbedrijven gecounterd: zij creëren naar eigen zeggen niet alleen werkgelegenheid in de betrokken landen, maar investeren er ook in ziekenhuizen en scholen. Volgens de World Diamond Council, de koepelorganisatie van de diamantindustrie, zou het verdwijnen van de diamantwinning hele gemeenschappen in armoede en onrust storten. Bovendien wordt meer dan de helft van de labodiamanten vervaardigd in China, waardoor de productie mogelijk helemaal niet mens- en milieuvriendelijk is.

“Feit is dat ook de productie van labodiamanten veel energie kost”, zegt Kaat De Groef van het Antwerpse juwelenmerk Kubini. “De technologie erachter is verbluffend en dat was voor ons als innovatief merk een belangrijk argument om hoofdzakelijk met labodiamanten te werken, maar je kunt ze niet per definitie milieuvriendelijk noemen. Veel hangt af van de producent waarbij een juweelmerk de stenen haalt en diens inspanningen om zijn ecologische voetafdruk te beperken. Wij hebben een leverancier gevonden die nadrukkelijk inzet op groene energie, waterrecyclage en CO2-neutraliteit, maar ik zou consumenten toch aanraden om daarnaar te vragen wanneer ze juwelen met labodiamanten kopen. Hoe dan ook moeten we eerlijk zijn: de meest duurzame manier om met diamanten te werken, is het hergebruik van bestaande stenen, niet de productie van nieuwe.”

Emotionele waarde

Het felste bezwaar van de traditionele diamantsector, verwoord in talloze promotiecampagnes, benadrukt het symbolische aspect van diamanten. Zo waarschuwt het Belgische Baunat op zijn website dat labostenen nooit de emotionele waarde van natuurlijke diamanten zullen bezitten. Ook de Antwerpse goudsmid en juweelontwerper Wim Meeussen mijdt ze om die reden en stelt dat natuurlijke diamanten iets romantisch hebben: “Je draagt een zeldzaam natuurproduct dat miljoenen jaren nodig had om te ontstaan.” De boodschap is duidelijk: eeuwige liefde druk je niet uit met een steen die in een handomdraai ontstond. Consumenten lijken die redenering te volgen en noemen labodiamanten in enquêtes minder romantisch, magisch en authentiek.

“Het verschil in perceptie is enorm”, beaamt Joncheere. “Terecht, denk ik. Als je bij je verloving een ring met een labodiamant krijgt, maar je ontdekt dat pas bij de scheiding, zou je je dan niet bekocht voelen? Door de natuur gevormde diamant hééft ook een unieker DNA dan een partij labodiamanten die allemaal volgens dezelfde parameters tot stand kwamen. Anderzijds denken millennials bij diamanten niet alleen aan verlovings- of trouwringen, maar kopen ze die steeds meer voor zichzelf. Ik kan me voorstellen dat het symbolische, emotionele aspect van diamanten er dan minder toe doet.”

Hoe dan ook koopt de consument nooit slechts een diamant, maar een juweel, klinkt het bij Kubini. “Een juweel krijgt betekenis door het verhaal erachter”, zegt De Groef. “De schenker, de gelegenheid, de herinneringen die het oproept: dat is wat een juweel emotionele waarde geeft voor mensen, niets anders.”