Ons laatste interview met Emanuel Ungaro: ‘De traditie stopt niet met mijn generatie’

Emanuel Ungaro groet het publiek na zijn Autumn-Winter show in 2002-2003 © Reuters

Hij was de intellectuele éminence grise van de modewereld en tegelijkertijd vader van de romantiek. Wij spraken de overleden Emanuel Ungaro in 2002 over de toekomst van de couture, de onzin van trends en de kracht van dromen. Twee jaar later zou hij de mode verlaten. Hij werd 86 jaar.

Ik ontmoet hem in zijn atelier aan avenue Montaigne, tijdens de haute-coutureweek in Parijs. Yves Saint Laurent heeft net aangekondigd dat dit zijn laatste defilé zal worden. Het couturehuis dat synoniem staat voor Parijse chic sluit voorgoed de deuren. De modewereld likt haar wonden. Plots rijzen er vragen over de toekomst van de haute couture. Doemdenkers verkondigen dat ze ten dode is opgeschreven. Emanuel Ungaro is het daar duidelijk niet mee eens.

‘Ik roep alle ontwerpers op tot het in ere houden en het voortzetten van een traditie die zo eigen is aan Parijs. Voor het savoir-faire, de ateliers, het ambacht en alle beroepen die afhangen van de mode is dat van essentieel belang. Het is niet omdat iemand ermee ophoudt – ook Balenciaga en Chanel zijn ooit van het toneel verdwenen – dat de anderen niet hoeven door te gaan.’

We zijn als orkestleiders, die dirigeren ook nog op hoge leeftijd

‘De traditie stopt niet met mijn generatie. Er moet continuïteit zijn. Jong talent zal opstaan, althans dat hoop ik. Maar de couture is een bijzonder vak, ze laat geen ruimte voor improvisatie en misschien is dat wel het grootste struikelblok. Niet alleen slinkt het aantal couturehuizen, maar er wordt in de resterende huizen almaar minder aandacht besteed aan vorming. Ieder van ons heeft gewerkt in de schaduw van een meester. Ik heb het voorrecht gehad om zes jaar te werken bij Balenciaga. Dat heeft me inzicht gegeven in het vak.’

‘Kennis doorgeven is een heilige plicht. Wat ik geleerd heb bij Balenciaga behoort mij niet toe. Ik moet het doorgeven zodat er een continuïteit is. Dat is een kwestie van respect voor het beroep, van edelmoedigheid, waardigheid en gedragsethiek. Al die kwaliteiten samen moeten een wieg vormen waarin nieuw talent kan gedijen. Helaas stel ik vast dat de huizen die hun deuren sluiten die verantwoordelijkheid niet op zich hebben genomen. Ik heb mezelf verplicht tijdens mijn leven een geschikte opvolger te zoeken zodat dit huis kan blijven bestaan. En ik heb hem gevonden in de persoon van Giambattista Valli, hij heeft dit seizoen zijn eerste pret-à-portercollectie voor het huis Ungaro voorgesteld. Helaas volgt niemand mijn voorbeeld.’

Spring/Summer 1995
Spring/Summer 1995© Reuters

Mademoiselle Chanel heeft gewerkt tot haar 87. Monsieur Dior heeft het geluk gehad vroeg te sterven. Hij heeft niet hoeven te vechten om zijn integriteit te behouden. Balenciaga daarentegen is doorgegaan tot 73 jaar. We zijn als orkestleiders, die dirigeren ook nog op hoge leeftijd. Karl Böhm dirigeerde nog op tachtigjarige leeftijd. Ik weet niet of het te wijten is aan het beroep zelf of aan de wil. Maar schrijvers en schilders worden ook heel oud, Picasso heeft geschilderd tot zijn dood. Mode is een passie. Het geeft me zin in het leven. Elk jaar opnieuw vier collecties tekenen, dwingt me tot een intense manier van leven, in contact te blijven met nieuwe evoluties. Want de couture is geen eiland, ze staat in verbinding met alles wat er rondom ons gebeurt: sociaal, politiek, economisch en cultureel.’

Intellectueel fascisme

‘Toch ben ik het niet eens met zij die menen een verband te zien tussen 11 september en het escapisme dat vandaag opflakkert. De nieuwsgierigheid naar andere culturen heeft altijd bestaan. De westerse wereld is geen gesloten geheel. We staan in verbinding met de oriëntaalse wereld, Zuid-Amerika. Niemand heeft het monopolie in dit vak. We komen uit een periode van minimalisme. Noem het maar intellectueel fascisme. Een dictatuur waaruit iedereen nu vlucht. Ik heb er nooit aan toegegeven, ik ben altijd mijn stijl trouw gebleven en ben blijven werken met prints en kleuren. Nu komt dat allemaal terug en noemt men het de retour van romantiek. Maar men vergist zich! ( slaat een boze toon aan) Het is altijd blijven bestaan, het is niet nieuw.’

Het verleden recupereren getuigt van weinig creativiteit

‘Wat zo vreselijk is aan dit vak, zijn de opportunisten die leven volgens trends. Ik haat trends! Ik haat dat soort mensen! Ik blijf doen waar ik zin in heb. In 1970 ben ik begonnen met prints te mengen en in 2002 doe ik nog altijd hetzelfde. Voilà. Romantiek is een vocabulaire die mij toebehoort. Iedereen neemt het nu in de mond, maar dat geeft niet. Integendeel. Ik beschouw het als een compliment.’

‘Anderzijds betreur ik de retromania van de laatste jaren. Het verleden recupereren getuigt van weinig creativiteit. Het is bedroevend dat steeds meer jonge – en zelfs minder jonge – ontwerpers ervoor kiezen de jaren vijftig, zestig, zeventig en tachtig te hernemen. Maar waarom? Die decennia liggen achter ons, ze hebben ze zelf niet geleefd. Had ik misschien de jaren twintig en dertig moeten hernemen? Heel elegant, dat wel. Maar dit beroep moet een projectie geven van wat komen zal. Men moet anticiperen op de verlangens van vrouwen. Zijn leven riskeren. Letterlijk. Onbekende gebieden verkennen. Het is dat wat fascineert.’

2001/2002 autumn-winter Haute Couture
2001/2002 autumn-winter Haute Couture© Reuters

In de jaren negentig clashten Ungaro’s drukke bloemenprints en felle kleuren met de soberheid van het toen heersende minimalisme. In chic Frans klinkt dat als: ‘ Il est un peu passé.’ Maar niets is zo vluchtig als mode. Een boutade die voor Ungaro een positieve betekenis krijgt. Plots is het weer vechten en bijten aan de ingang van zijn defilé. Op de uitreiking van de Golden Globes pronkt Sarah Jessica Parker, de ster van Sex and the City, in een van zijn creaties. Tienericoon Britney Spears vertelt aan iedereen die het horen wil (en dat is helaas de helft van de wereldbevolking) dat alleen Ungaro nog in haar kast mag. En de Amerikaanse Vogue bloklettert dat Ungaro opnieuw hip is.

‘Het is jammer dat niemand beseft dat dat altijd zo geweest is. Zelfs de modemagazines voelen zich verplicht de tendensen te volgen. Terwijl ze opinies zouden moeten vormen. Posities innemen. Het is een gebrek aan moed. Als men me plotseling opnieuw hip noemt, moet ik daar eens goed om lachen. Het woord hip alleen al. Ik doe dit vak met waardigheid, edelmoedigheid en bescheidenheid. Onbuigzaamheid en intellectuele eerlijkheid, dat telt. De buitensporige mediatisering creëert successen, maar die zijn vaak gebaseerd op bedrog. Ik verzet me daartegen.’

Levenskunst

Onderzoekend kijkt hij me aan. Hij wil weten of ik helemaal mee ben. Het is duidelijk dat de intellectueel in Ungaro vaak geconfronteerd wordt met onbegrip. Zijn hoogdravende principes worden niet door iedereen begrepen. Hij spreekt dan ook als een orakel van Delphi. Met uitzondering van het oude Grieks leent alleen de taal van Voltaire zich tot zoveel dichterlijkheid. En Ungaro beheerst de Franse taal meesterlijk. Als zijn vader hem niet het vak van kleermaker had geleerd, was hij nu misschien wel dichter of cabaretier. Misschien daarom dat hij zich zo graag omringt met kunstenaars, academici en schrijvers als Christine Orban. Hij laat zich zelden of nooit opmerken op modefeestjes of andere jetsetaangelegenheden. Ik vraag hem of hij al zijn dromen verwezenlijkt heeft. Met een zweem van ironie antwoordt hij dat hij ooit nog stierenvechter zou willen worden. Maar al snel vindt hij zijn sérieux terug.

Wie niet droomt, verwezenlijkt niets

‘Elke man koestert zoveel dromen. Nieuwsgierigheid stuwt. Alles wordt bepaald door de omstandigheden waarin iemand zijn eerste levensjaren doorbrengt. Iedereen is bestemd voor een bepaald lot. Als zoon van politieke vluchtelingen (tijdens het fascistische regime van Mussolini), als Italiaanse immigrant van de tweede generatie heb ik armoede en uitsluiting ervaren. Wij waren tweederangsburgers, de Afrikanen van nu. Maar die ervaringen uit mijn jeugd hebben me gesterkt. Ik wou vergelding. Alles wat ik dankzij mijn werk heb kunnen doen, beschouw ik als een cadeau, niet als iets waar ik recht op heb. Dromen hebben een fantastische macht over de menselijke geest. Wie niet droomt, verwezenlijkt niets. Als je geen dromen maakt voor jezelf, verwacht je ook niets van dit leven. Met dromen maak je een meesterwerk van het leven.’

‘Helaas spreekt men vandaag de dag niet meer over levenskunst. Men houdt zich bezig met zaken die onbelangrijk zijn. Met Loft Story ( de Franse tegenhanger van ‘Big Brother’) en Star Academy ( de ‘Sterrenjacht’ van onze zuiderburen) maak je geen meesterwerk. Pas op! Het stoort me niet, maar het interesseert me evenmin. Ik heb betere dingen te doen. Iedereen heeft zijn eigen waarheid. Mijn dochtertje is helemaal weg van Loft Story. Maar dat is normaal, het is haar tijdperk, haar jeugd, haar droom. Mij ontgaat het volledig. De vraag is met wat men zijn leven voedt. Men kan het voeden met Rossini en Verdi of met Loft Story. Iedereen kiest zelf.’

Spring/Summer Haute Couture 2004
Spring/Summer Haute Couture 2004© Reuters

De persattachee neemt haar beroep ernstig, met de soepelheid van een gendarme wijst ze erop dat het strakke tijdschema van mijnheer Ungaro gerespecteerd moet worden, en dat mijn tijd er bijna op zit. Aarzelend informeer ik hem naar de liefde in zijn leven. Het is geweten dat Ungaro niet graag spreekt over zijn privé-leven. Anderzijds is het algemeen bekend dat zijn eerste parfum Diva een ode is aan Anouk Aimée, actrice en gedurende twaalf jaar de enige vrouw in zijn leven.

‘Het is waar dat Anouk Aimée op een bepaald moment dominant aanwezig was in mijn leven. Ze heeft de geboorte van dat parfum beïnvloed. Ze is zelf een diva. Fragiel en sterk tegelijkertijd.’ Het verhaal van hun relatie leest als een roman. In Aix-en-Provence ziet de jonge Ungaro haar voor het eerst in de film Les Mauvaises Rencontres. Betoverd door haar schoonheid besluit hij haar op te zoeken in Parijs. Het was allesbehalve een ‘mauvaise rencontre’, veeleer liefde op het eerste gezicht. Een speling van het lot?

‘Het was inderdaad een mooie ontmoeting ( nostalgische glimlach). Maar men heeft zijn eigen lot in handen. Ik heb haar niet toevallig ontmoet. Ik woonde al vijf jaar in Parijs voor ik erin slaagde om tot bij haar te raken.’

Oriëntalisme

Hij kwam, zag en overwon. Toen de relatie op de klippen liep, bleven ze vrienden voor het leven en leidde Ungaro een tijd lang een monnikenbestaan. Tot hij zijn huidige vrouw Laura, een Italiaanse blondine, ontmoette en met haar een dochter kreeg. Ik vraag of Desnuda, zijn recentste parfum, een ode is aan de tweede vrouw in zijn leven. ‘Nee, dat is een ander verhaal. Ik was geïnspireerd door een bezoek aan het Prado in Madrid. Meer bepaald door La maja desnuda en La maja vestida, die twee schilderijen van Goya, de ontklede en geklede vrouw. Het idee van ontkleding sprak me erg aan, vooral omdat het op een oriëntaalse manier is geïnterpreteerd.’

Het Oosten zet aan tot dromen. Het is de bakermat van onze beschaving.

Plots komen de duizend-en-een-nacht-gewaden, die de revue passeerden tijdens het haute-couturedefilé, me opnieuw voor ogen. Het oriëntalisme heeft hem altijd geïnspireerd, ook als ontwerper. Hij bekent. ‘Het Oosten zet aan tot dromen. De geuren, het klimaat, de warmte zijn doordringend, ze roepen emoties op. Anderzijds is er ook de intellectuele rijkdom van het Oosten. Het is de bakermat van onze beschaving.’

Het geduld van de persattachee is op. Ze stuurt een dreigende blik in mijn richting, Ungaro zelf blijft onverstoorbaar. Hij is op dreef en als het van hem zou afhangen, filosofeerde hij tot morgenochtend. Maar hij is ook zakenman. Sinds hij vijf jaar geleden zijn bedrijf verkocht aan de Ferragamo-groep, is het modehuis opnieuw in een stroomversnelling geraakt. ‘Er staan veel nieuwe projecten op til,’ zegt hij. ‘Helaas kan ik u daar nog niets over vertellen.’ Een mannendefilé in het najaar? probeer ik nog. Hij antwoordt ontwijkend, maar het is duidelijk dat in die richting gedacht wordt. De persattachee overweegt intussen mij te laten verwijderen. Nog snel stel ik een laatste vraag. Waarom iemand die zo verknocht is aan zijn vrijheid, zijn levenswerk verkoopt? ‘Gedurende 37 jaar ben ik onafhankelijk gebleven. Dat getuigt van heldenmoed. Maar op een bepaald moment zijn de tegenstanders te sterk en wordt het een ongelijke strijd tussen de kleine, onafhankelijke ontwerper en de grote, machtige luxeconglomeraten. Bovendien moest ik de toekomst van dit modehuis veilig stellen. Uiteindelijk ben ik in zee gegaan met Ferragamo. Een familiaal privé-bedrijf met een traditie in accessoires, hetgeen ik altijd verwaarloosd heb. In die zin zijn we volledig complementair. Het leek me een huwelijk waaruit kinderen moesten komen!’

De intussen nagelbijtende persattachee haalt opgelucht adem.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content