Vlaanderen feest in elke gemeenschap: zes keer lekker eten, mooie kleren en rituelen

Familie Sumka. Elk sedergerecht is symbolisch. Het ongerezen matsebrood verwijst naar de vlucht uit Egypte, de mierikswortel naar de bittere tijden. © Klaartje Lambrechts

Mooie kleren aan, lekker eten op tafel, betekenisvolle rituelen en de mensen die je het liefste ziet om je heen: als er iets is dat we met z’n allen gemeen hebben is het dat we graag feesten. Maar hóé we dat doen, verschilt nogal eens.

Pesach bij de familie Sumka

Begint op de vijftiende dag van Nisan, de eerste maand in de joodse kalender.

‘Pesach is voor mij een soort lenteschoonmaak’, vertelt Ilana Sumka. ‘Letterlijk, want het hele huis wordt gepoetst, en figuurlijk, want ik zie het als een spirituele poetsbeurt. Een moment om na te denken over wat er oudbakken is in mijn leven en wat er bevrijd moet worden. Pesach is namelijk het feest van de bevrijding, we herdenken de exodus uit Egypte, na honderden jaren slavernij. Een fundamenteel verhaal voor het joodse geloof. Omdat we weten wat het is om vreemden te zijn in een vreemd land, moeten we iedereen met compassie en eerlijkheid behandelen.

Op de eerste avond hebben we een seder, een intieme samenkomst van familie en vrienden, waarbij het boek Hagada ons begeleidt om het verhaal van de exodus te vertellen in vijftien rituelen. We steken kaarsen aan, spreken een zegen uit over de wijn, wassen elkaars handen, lezen voor, zingen lofliederen en eten. Op een sederschotel serveren we bijvoorbeeld zes dingen die allemaal symbool staan voor een deel van het exodusverhaal. Er zijn ook leuke rituelen voor kinderen. Er wordt een stuk matsebrood verstopt en wie het vindt, krijgt een geschenkje. Onze zoon van vijf heeft dit jaar voor het eerst De vier vragen gezongen, op een traditioneel deuntje. Omdat we elk jaar dezelfde fragmenten voorlezen, wordt het soms een beetje vervelend, daarom heb ik deze keer een Pesach-toneelstuk geschreven. Van de geboorte van Mozes tot het verlaten van Egypte, iedereen speelde mee, en de tien plagen werden uitgebeeld door tien handpoppen. Iets waar mijn zoon heel blij mee was.

Familie Sumka
Familie Sumka© Klaartje Lambrechts

Het feest is voorbij in een flits, maar ik geniet ook van de voorbereiding. Ik kook graag en het eten op de seder is speciaal. Divers en kleurrijk. In Leuven is de Joodse gemeenschap klein, dus ik ga naar Antwerpen om te winkelen voor matzebalmix, koosjere wijn en gefilte fish. Alle alcohol van granen moet worden opgeborgen en door het poetsen en opruimen, voelt het huis na Pesach een stuk lichter. In de dagen na de seder eten we geen gerezen voedsel, want de Israëlieten hadden op de vlucht geen tijd om hun brood te laten rijzen. Daarom is er matse – ongerezen brood – maar geen gewoon brood, ontbijtgranen, pasta of koekjes. Daar zit ook een mooie symbolische betekenis achter. Het maakt Pesach ook het moment om stil te staan bij onze eigen opgeblazen trots of net bescheidenheid. Waar ik na Pesach het meest naar uitkijk? Pizza.’

Het Suikerfeest bij de familie Dinc

De eerste dag van de tiende maand van de islamitische jaartelling, en afsluitdag van de ramadan.

‘Toen ik klein was, werden onze nieuwe kleren de avond voor het feest aan de kast gehangen, zodat we iets hadden om naar uit te kijken’, vertelt dochter Nesrin. ‘Kleren zijn heel belangrijk tijdens het Suikerfeest, zelfs nu spaar ik iets nieuws vaak op voor de gelegenheid. Je haar doen, je make-up, iedereen wil er graag mooi uitzien die dag.’

Een mooie jurk, make-up, iedereen wil er op zijn best uitzien voor het feest.
Een mooie jurk, make-up, iedereen wil er op zijn best uitzien voor het feest.© Klaartje Lambrechts

‘Het Suikerfeest volgt op de ramadan, een maand van vasten’, legt mama Hülya uit. ‘Vasten zorgt voor bezinning, rust en samenzijn met de familie. En ook voor solidariteit, want tijdens de ramadan leer je wat het is om honger te hebben. Maar na die maand geeft God ons het Suikerfeest, een moment van dankbaarheid. Wie meedoet aan de ramadan, is namelijk gezond en het is ook de gelegenheid om de banden met familie en buren aan te halen. Ik zie mijn kinderen graag gelukkig, dus ik geniet van het feit dat het ook voor hen echt een feest is. Zij krijgen cadeautjes, we maken speciale gebakjes en ze gaan, een beetje zoals bij Driekoningen, rond in de buurt en krijgen geld of snoep.’

De jongeren gaan op bezoek bij de oudsten van de familie, en omdat vader Dinc de oudste zoon is, is het druk in huis.
De jongeren gaan op bezoek bij de oudsten van de familie, en omdat vader Dinc de oudste zoon is, is het druk in huis.© Klaartje Lambrechts

‘Toen ik klein was, in Turkije, maakte mijn mama zelfs een speciaal zakje om mee langs de buren te gaan’, vertelt vader Cemal. ‘Ik vond snoep maar niks. De mensen die geld gaven, die vond ik goede mensen. (lacht) De ochtend van het feest gaan de volwassenen naar de moskee voor het ochtendgebed. Daarna volgt er een uitgebreid ontbijt met het hele gezin. Heerlijk, want die laatste dagen van de vastenmaand zijn soms echt moeilijk.’

‘Elke familie heeft haar eigen gewoontes, maar bij ons gaan de jongeren bij de ouderen langs’, vertelt Nesrin. ‘Er worden veel handen gekust die dag, als teken van respect. Mijn grootouders zijn nu vaak in Turkije tijdens de feesten, en mijn vader is de oudste, dus komt iedereen bij ons langs. We zijn met een vijftigtal, dus soms is het heel druk en soms is er een uur of twee niemand. Het bijpraten met de familie is mijn favoriete aspect van het feest.’

Mama Dinc doet het meeste kookwerk en serveert een mezze-buffet, de jongere generatie zorgt er voor dat iedereen bediend wordt.
Mama Dinc doet het meeste kookwerk en serveert een mezze-buffet, de jongere generatie zorgt er voor dat iedereen bediend wordt.© Klaartje Lambrechts

‘Er wordt uitgebreid gekookt, zodat iedereen die langskomt van de mezze kan eten’, vertelt mama Hülya. ‘Plannen wat we gaan maken doen we de hele ramadan lang, maar de laatste drie dagen wordt er uitgebreid gepoetst, mijn man plant de cadeautjes en uiteraard wordt er veel gekookt. Heel populair is sarma, opgevulde druivenblaren, of börek, deegwaren met feta of spinazie. Iedereen drinkt thee en uiteraard is er altijd baklava. En ja, als je een bordje krijgt, dan moet je eten. Weigeren is geen optie. Zodra de voorbereidingen voorbij zijn, kan ik ontspannen, want het is de jongere generatie die opdient en zorgt dat iedereen genoeg heeft.’

Het Maanfeest bij de familie Leung

De vijftiende dag van de achtste maand van de Chinese kalender.

‘Al meer dan drieduizend jaar wordt in Zuidoost-Azië in de loop van september het Maanfeest gevierd’, vertelt Steve Hoi Lung Leung. ‘Chinees Nieuwjaar is het belangrijkste Chinese feest dat we vooral buiten de deur vieren, tegenwoordig dankzij mijn vader en de Chinese vereniging in Antwerpen zelfs met een parade. Het Maanfeest, ongeveer negen maanden later, is een echt familiefeest en viert eigenlijk het binnenhalen van de oogst. Het is op die dag altijd volle maan, als symbool voor harmonie. Sommige van mijn tantes brengen nog offers, maar voor het grootste deel van de familie is het vooral een reünie, met lekker eten en goede wensen. Het beste moet nog komen, is het achterliggende idee. Vroeger vierden mijn grootouders het Maanfeest met hun zes kinderen, en kookte mijn grootmoeder voor iedereen, maar die zes kinderen hebben ondertussen zelf kinderen en zelfs kleinkinderen, dus nu is de familie daar te groot voor.

Iedereen brengt zijn favoriete gerecht mee. Typische of traditionele gerechten, maar ook gewoon een quiche.
Iedereen brengt zijn favoriete gerecht mee. Typische of traditionele gerechten, maar ook gewoon een quiche.© Klaartje Lambrechts

Dit jaar hebben we in Mico&Jon gevierd, het restaurant van mijn broer en schoonzus. Iedereen brengt iets mee om te eten, dat hoeven geen typische traditionele gerechten te zijn. De oudere generatie maakt vooral Chinese specialiteiten, de jongeren maken waar ze goed in zijn. Een neef had bijvoorbeeld een lekkere quiche mee, en ik heb pulpo a la gallega gemaakt, een Spaans gerecht dat ik leerde kennen bij de familie van mijn Spaanse vrouw. Wat we wel altijd eten zijn ronde maancakes, een gebak dat alleen op het Maanfeest gegeten wordt, met in het midden de dooier van een ganzenei. Die maancakes speelden ooit zelfs een rol in de opstand tijdens de Yuan-dynastie tegen de Mongoolse overheersers, toen er berichten in werden verborgen die de revolutie in gang hebben gezet, wat uiteindelijk heeft geleid tot de Ming-dynastie, een van de bloeiperiodes in de Chinese geschiedenis.

Mijn kinderen van vijf en acht zijn deels Chinees, deels Spaans en deels Vlaams. Ze vieren alles: Spaanse, Chinese en Belgische feesten. Ze kijken uit naar het Maanfeest, maar Chinees Nieuwjaar is nog populairder, misschien omdat er met Nieuwjaar ook rode geluksenvelopjes met geld uitgedeeld worden.’

Divali bij de familie Kumar

De dag van de nieuwe maan in de hindoekalender, tussen half oktober en half november.

‘Rama die terugkeert nadat hij de demon Ravana verslagen heeft, en dus de overwinning van het goede op het kwaad, van intelligentie op onwetendheid, van licht op donker’, lacht Pooja Verma-Kumar. ‘Dat is wat we eigenlijk vieren: hoop. Maar iedereen kent Divali vooral als het festival van het licht. In India duurt het feest vijf dagen, in België is dat anders, omdat we hier geen vrije dagen hebben. Wat niet verschilt: elke familie poetst voor Divali het hele huis grondig, soms wordt het zelfs opnieuw geschilderd. Zo spoelen we weg wat voorspoed kan tegenhouden. Daarna wordt alles versierd met bloemen, tekeningen met poeder, lampen en nieuwe tafelkleden.

Vlaanderen feest in elke gemeenschap: zes keer lekker eten, mooie kleren en rituelen
© Klaartje Lambrechts

‘Mijn moeder schreef vroeger op elke deurstijl in poeder de naam van de god Rama, vandaag kun je daar gewoon stickers voor kopen. Op de derde dag van het festival, de eigenlijke Divali, trekken we onze beste – vaak nieuwe – kleren aan, brengen we offers en bidden aan ons huisaltaar, dat helemaal schoongemaakt en versierd is. Elk gezin heeft zijn eigen voorkeuren, maar wij halen de zilveren beeldjes van Lakshmi, de godin van voorspoed en Ganesha, de god van wijsheid en succes, tevoorschijn. We chanten mantra’s, offeren geld, bloemen en potpourri, doen een aantal rituelen met heilige draad en bidden met het hele gezin. Het is een manier om onze dankbaarheid te tonen, omdat de goden ons goedgezind geweest zijn. We steken later die avond ook overal in huis tientallen ghee- of mosterdolielampen aan, het is tenslotte het festival van het licht.

Lakschmi en Ganesha, de goden van voorspoed, succes en wijsheid, worden geëerd met geld, licht en veel zoetigheid.
Lakschmi en Ganesha, de goden van voorspoed, succes en wijsheid, worden geëerd met geld, licht en veel zoetigheid.© Klaartje Lambrechts

Uiteraard is het ook een moment om de mensen om je heen te vieren. Bij Divali wisselen we desserts en snacks uit met elke buur, vriend, collega en uiteraard de hele familie. In India wordt het feest vaak ook op het werk gevierd, gaat iedereen bij iedereen op bezoek en wordt er vuurwerk afgestoken. Daar genoot ik als kind echt van. Hier gaan we vooral langs bij familie, soms bij vrienden. Soms eten we ook samen, maar niet altijd. Deze keer viel het op een zondag, iedereen moest de volgende dag werken, dus vierde iedereen gewoon met zijn gezin thuis.

Ik hou wel van Divali. Van festivals tout court, eigenlijk. Ik heb geen feest nodig om te bidden of offers te brengen, dat doe ik elke dag. Maar feesten geven het leven een soort ritme. Discipline ook. Je geeft de tradities en gewoontes graag aan je kinderen door, op de juiste manier, en dat voorkomt dat je lui wordt.’

Thanksgiving bij de familie Rancourt

De vierde donderdag van november.

‘De eerste pelgrims die in de VS aan land gingen, kregen de hulp van de lokale bevolking om de winter te overleven en dat vieren we nog elk jaar op Thanksgiving’, vertelt Melissa Rancourt, een Amerikaanse die met een Belg getrouwd is. ‘Iedereen kent de beelden wel uit de films. De hele familie komt samen rond een overvolle tafel met de kalkoen in de hoofdrol. Eten staat centraal die dag, elke familie heeft haar eigen tradities en recepten, en vaak zijn die een weerspiegeling van hun achtergrond. Het was pas toen ik niet meer in de VS woonde, dat ik echt ging nadenken over wat Thanksgiving voor mij persoonlijk betekent. Het is een moment om de mensen die ik graag zie samen te brengen en stil te staan bij waar ik dankbaar voor ben. Het is geen religieus festival, maar voor mij hoort die introspectie er absoluut bij. Thuis begonnen we het feest ook altijd met een soort toost, waarbij iedereen moest vertellen waar hij of zij dankbaar voor was.

The American Club viert elk jaar Thanksgiving in een Brussels hotel. De leden geven hun familierecepten met plezier door aan de chefs.
The American Club viert elk jaar Thanksgiving in een Brussels hotel. De leden geven hun familierecepten met plezier door aan de chefs.© Klaartje Lambrechts

Soms ga ik met mijn gezin terug naar de VS om het te vieren, maar het is de drukste reisperiode van het jaar en bovendien valt die altijd tijdens het schooljaar. Ik hou mijn dochter Chaya daarvoor liever niet van school. Ditmaal vier ik mee op het feest van de American Club of Belgium. Ik zit in de raad van bestuur, we organiseren al decennia elk jaar een feest en geven zelfs onze familierecepten door, om het echt lekker te maken. Ik heb mijn collega’s uitgenodigd als mijn gasten. Zij zijn hier mijn extended family, en ik ben oprecht dankbaar voor het werk dat we samen voor Greenlight for Girls kunnen doen. Dat project moedigt wereldwijd meisjes tussen elf en vijftien jaar aan om voor een STEM-opleiding te kiezen, en heeft ondertussen wereldwijd zo’n 5500 vrijwillige medewerkers. Dat is iets wat me na aan het hart ligt.’

Kerstmis bij de familie Vincent-Smeesters

24 december.

‘Kerstdag zelf vieren we traditioneel met de familie’, vertelt Hilde Smeesters. ‘Maar op kerstavond heeft ons gezin de laatste jaren een beetje per toeval altijd bezoekers gehad. Zowel mijn man Patrick en ik als onze twee kinderen zijn uitwisselingsstudenten geweest, en we hebben zelf ook twee AFS-studenten in huis gehad. Zoals dat gaat, hebben we onderweg vrienden gemaakt. Een jaar of drie geleden bleek het Texaanse ex-liefje van Patrick, met wie hij altijd bevriend gebleven is, op reis door Europa met haar man en zus, net in de kerstperiode. Omdat kerstavond in een hotel ons zo zielig leek, hebben we hen uitgenodigd. In the spirit of Christmas, nietwaar. Wij zijn niet echt gelovig, maar voor ons gaat Kerstmis fundamenteel over gastvrijheid. Er kwam Belgisch bier op tafel en witloof, we hebben echt de Belgische kaart getrokken. Iedereen had pakjes meegebracht, en het werd een van de leukste kerstavonden ooit.

The spirit of Christmas is levend en wel in Borgerhout en vorig jaar schoven de Braziliaanse Anna-Flavia en Cis hun voeten onder tafel.
The spirit of Christmas is levend en wel in Borgerhout en vorig jaar schoven de Braziliaanse Anna-Flavia en Cis hun voeten onder tafel.© Felix Ximenes

Mijn dochter Flo heeft een jaar in Paraguay gestudeerd en haar beste vriendin daar was een Amerikaanse, Jackie. Zij kwam met haar ouders, haar broer en zijn lief naar Europa, toevallig ook weer rond de kerst. Dus hadden we weer een Amerikaans-Belgische tafel, vol mensen die we zelfs nog nooit ontmoet hadden. En vorig jaar kwam een familie uit São Paolo, waar onze zoon Wannes een tijdje gewoond heeft en die wij ook al hadden bezocht in Brazilië, op bezoek bij hun dochter die in Tongeren woont. We nodigden Anna-Flavia en Cis uit om bij ons te logeren. Dat zijn geweldige mensen, en het werd dus alweer een geweldige kerstavond.

We gaan er wel helemaal voor, voor onze gasten. Een extra grote kerstboom, heel lekker eten, koekjes van bij Philip’s Biscuits. Familie, dat zijn niet alleen je broers en zussen. Dat zijn ook mensen die je misschien niet supergoed kent, maar met wie je veel gemeenschappelijk hebt. En die zijn dus ook welkom aan onze kersttafel. Onze gasten geven onze kerstavond echt de sfeer van vrede en verdraagzaamheid, en daar gaat Kerstmis toch om.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content