‘Non-binair zijn is meer dan een X op je identiteitskaart’

Wat als ‘X’ een optie wordt op onze identiteitskaart? ‘Ik hoop vooral dat non-binaire mensen op elk niveau in de samenleving op erkenning kunnen rekenen,’ aldus Uwi Van Hauwermeiren.

Afgelopen week in het nieuws: ‘Regering wil genderneutrale registratie mogelijk maken voor wie zich geen man of vrouw voelt.’ Als non-binair persoon trok dat bericht onmiddelijk mijn aandacht. Niet omdat het baanbrekende uitspraken bevatte. Het was eerder een geruststelling dat het onderwerp nog steeds op de politieke agenda staat.

Voor wie absoluut niet op de hoogte is: op 25 juni 2017 werd bepaald dat trans personen niet langer moeten voldoen aan medische voorwaarden om hun geslachtsregistratie en voornamen officieel aan te passen op de akten van de burgelijke stand en in het bevolkingsregister (bron: FOD Justitie). Twee jaar later, op 19 juni 2019, ging het Grondwettelijk Hof nog een stapje verder en werd er beslist dat ook non-binaire personen een correcte markering moeten kunnen aanvragen. Momenteel is ‘X’ de meest besproken optie.

Maar daar wringt het schoentje.

Het is namelijk zo dat Belgische identiteitskaarten iemands geslacht vermelden. Een derde optie in de vorm van ‘X’, zou in dit rijtje vooral een erkenning zijn voor intersekse personen: mensen die geboren worden met een variatie aan geslachtskenmerken. En dat terwijl het Grondwettelijk Hof in 2019 een markering voor non-binaire personen pleitte: mensen die zich noch man noch vrouw of beide voelen, ongeacht hun geslachtskenmerken vastgesteld bij de geboorte. Daarom zal een nieuwe identiteitskaart de gekozen genderidentiteit moeten vermelden.

We kunnen de huidige geslachtsmarkering ook helemaal achterwege laten (op de identiteitskaart), want zelfs als ‘X’ mogelijk gemaakt wordt, botsen we nog steeds op vele beperkingen.

Zo wil niet iedere non-binaire persoon hun genderindentiteit prijsgeven. Toch niet als ze enkel maar kunnen kiezen uit M, V of X. Dat komt omdat gender een spectrum is, wat niet gereduceerd kan worden tot 3 keuzes. Een voorbeeld: Facebook geeft gebruikers 58 verschillende genderidentiteiten om uit te kiezen. Ik pleit niet voor 58 opties op de identiteitskaart, maar ik volg wel de visie dat een X voor sommige individuen eveneens aanvoelt als een beknotting van hun identiteit.

Een andere stroom van non-binaire stemmen vreest echter voor nieuwe vormen van discriminatie. We leven namelijk in een heel binaire samenleving. Bepaalde mensen vrezen daarom dat de zichtbaarheid van hun genderidentiteit voor verhoogde discriminiatie en uitsluiting zal zorgen.

Denk maar aan identiteitscontroles, op reis gaan naar landen zonder juridsch erkende X, medische ongemakken omdat dokters je geboortegeslacht nodig hebben of mensen die hardnekkig blijven doorvragen naar je verleden.

Ik stel me echter ook de vraag of onze regering ook een nieuwe genderneutrale aanspreking zal lanceren. Momenteel kan je enkel kiezen uit meneer, mevrouw of een variant om je jeugdigheid te staven. Op briefwisselingen kan je dat omzeilen door ‘beste + familienaam’ te vermelden, maar wat doen we met aansprekingen in het openbaar? Voor mij volstaat het om niet meer te praten met twee woorden, dat beroepen een genderneutrale term krijgen en dat ouders het afleren om nieuwsgierig te zijn naar de geslachtsdelen van iemands kind. Dat houdt namelijk het binaire model in stand, waardoor non-binaire individuen steeds opnieuw verantwoording moeten afleggen.

Dit zijn trouwens geen commentaren die enkel klinken binnen de trans community. Ook veel cisgender personen vragen zich af waarom ons samenlevingsmodel zo hardnekkig binair opgebouwd is. Genderreveal feestjes, activiteiten waar mannen en vrouwen apart aan deelnemen, badkamers en toiletruimtes waar enkel infrastructuur voor één bepaalde bevolkingsgroep wordt voorzien, vacatures waarin men op zoek gaat naar Handige Harry’s of Praatgrage Petras. De lijst is eindeloos en vermoeiend. Dit binaire gedachtegoed houdt niet enkel hokjesdenken, maar ook seksisme in stand. Hoe meer we mensen opdelen op vlak van gender, hoe minder aandacht we hebben voor hun individuele talenten en wensen.

En wat doen we met de huidige demografische gegevens? Het zou super zijn als iedere persoon die er voor kiest om weg te stappen van de M of V op hun identiteitskaart, geschrapt wordt uit die genoemde demografische bevolkingsgroep. Want als binaire trans personen de kans krijgen om zich aan te sluiten bij de demografische groep die hen echt omschrijft, moeten we non-binaire personen ook die kans bieden. Toch? Daarom hoop ik dat de ‘X’ er pas komt als alle systemen en instituten daar aan aangepast worden. Zodat non-binaire mensen op elk niveau in de samenleving op erkenning kunnen rekenen.

Nogmaals, ik vond het echt prettig om te vernemen dat de regering nog steeds nadenkt over hoe ze de identiteit van non-binaire trans personen uit de grijze zone kunnen halen. Maar ik hoop dat ze daar goed over nadenken, dat de belanghebbende partij inspraak krijgt en dat ook de bijkomende vragen een antwoord krijgen.

Wanneer die dag dan eindelijk aanbreekt, hoop ik samen met de non-binaire community te kunnen zeggen: ‘Hallo, wij zijn non-binair en eindelijk wordt onze identiteit gerespecteerd.’