Na de quarantaine massaal in relatietherapie? ‘Wacht niet tot de boel ontploft’

Voor veel koppels is het de laatste stap voor ze beslissen uit elkaar te gaan: relatietherapie. Maar werkt het echt? En zullen we er allemaal aan toe zijn na de quarantaine? Het belangrijkste advies van de therapeut: ‘wacht niet te lang.’

Hoe essentieel een fijne relatie is voor je dagelijkse geluk, wordt in deze corontaine pijnlijk duidelijk. Je zult maar een hele dag op je kat aangewezen zijn, of opgesloten zitten met een partner die je het huis en misschien zelfs je leven uit wenst. Krijgen we na de crisis een verhoogd aantal echtscheidingen of een rush naar de relatietherapeut? Lieven Migerode, klinisch psycholoog en relatietherapeut met 40 jaar ervaring, hoopt dat koppels elkaar ook zullen terugvinden in deze crisis. ‘Ik onderschat zeker de stress niet waarvoor een quarantaine in veel relaties zal zorgen, maar het kan ook een positieve impact hebben. Koppels zullen nu ze op elkaar teruggeplooid worden misschien beseffen hoe waardevol hun relatie is en hoeveel ze, ondanks de werkpunten, aan elkaar hebben. Ze kunnen dan beslissen om die werkpunten niet langer onder de mat te vegen, maar eraan te werken, al dan niet in therapie.’

Liefde is een werkwoord

Aan een goeie relatie moet je werken, wordt gezegd. En als het niet meer lukt in je eentje, kan het helpen om dat in therapie te doen. Lieven Migerode houdt niet van het woord ‘werken’. ‘Het heeft een negatieve connotatie. Liever dan werken, hoor ik ‘zorgen voor’ of ‘koesteren’. Met je relatie is het zoals met alle belangrijke dingen in je leven: je gaat er zorgzaam mee om. Als je een kind krijgt, laat je de opvoeding toch ook niet op z’n beloop? Nee, je bent constant met je gedachten bij je kind, je probeert het te begrijpen en als het misloopt, zoek je uit hoe dat komt en wat je eraan kunt doen.’

Met andere woorden: het is niet omdat je de ware jakob hebt gevonden dat je daarna achterover kunt leunen. Dat ontdekte ook Sara (35): ‘Ik heb heel wat moeten opgeven voor mijn relatie met Christophe. Voor hem verhuisde ik vanuit het buitenland naar hier en ik werd stiefmoeder van zijn drie kinderen. Ik had lang het gevoel dat ik mezelf moest wegcijferen in het gezin en dat ik de persoon die ik was eigenlijk wat opgeofferd had voor hen. Toen we besloten om samen een kind te krijgen, wilde ik eerst in relatietherapie. Een baby zou het fragiele evenwicht dat we na lange tijd gevonden hadden weer uit balans halen en daar wilde ik op voorbereid zijn, zodat ik mijn kinderen het veilige nest kon bieden dat ik zelf niet gehad heb. Zelf ben ik iemand die alles wil uitspreken, misschien omdat ik al heel erg aan mezelf heb ‘gewerkt’ in therapie, maar Christophe is geen prater. Hij komt uit een conflictvermijdende familie, van zwijgen en gewoon doen. Daardoor heb ik vaak het gevoel dat ik niet bij hem terechtkan: als ik iets wil uitpraten, vindt hij dat vaak niet nodig. Dat botst met het beeld van de ideale relatie dat ik in mijn hoofd heb, waarin we alles samen doen en elkaar feilloos aanvoelen. Wellicht is dat beeld te naïef.’ (lacht) De relatietherapie heeft voor Sara en Christophe zeker niet alle problemen weggevaagd – de twee culturen blijven botsen – maar ze kregen er wel meer begrip voor elkaar. ‘Ik weet nu dat we een goede relatie hebben, ook al is het niet de relatie waarop ik gehoopt had. Dat is jammer, maar ik probeer daarin te berusten en de positieve zaken van ons huwelijk te zien. We hebben goede en slechte momenten, maar waar ik nooit aan twijfel, is dat we elkaar graag zien. Daarom zal ik blijven vechten voor deze relatie. Want als we allebei gaan berusten, wat gebeurt er dan?’

Samen vechten

Vechtlust is essentieel om relatietherapie te doen slagen, zegt relatietherapeute Chloé De Bie: ‘Soms zeg ik: ‘Jongens, ik zie de liefde niet tussen jullie. Overtuig mij waarom jullie relatie verder moet gaan.’ Er zijn koppels die zich dan als het ware samen tegen mij keren. Dan zie je dat ze ervoor willen gaan. Bij anderen is die vechtlust er niet meer, en als een koppel niet meer wil vechten, is het op. Ook wanneer een van beiden opgeeft, is het voorbij. Een relatie starten doe je met twee, maar een relatie stopzetten doe je alleen.’

Arnout (43) en zijn vrouw gingen vorig jaar na een relatie van 24 jaar uit elkaar, nadat hij verliefd was geworden op iemand anders. Ze probeerden dat te verwerken in therapie, maar dat lukte niet. ‘In die 24 jaar zijn er bij ons allebei anderen in het spel geweest. Dat kwam dan uit, met veel ruzie tot gevolg, maar altijd vonden we een reden om toch voor elkaar te kiezen: we waren een huis aan het bouwen, of er was een kind op komst. Tot ik vorig jaar echt verliefd werd. Toen het uitkwam, voelde mijn vrouw dat het dit keer anders was. Ik had in het verleden verliefdheden gehad en die heel snel kunnen loslaten, nu viel dat me veel moeilijker. Zij wilde in therapie en ik ging daarin mee, met open vizier, en – dacht ik – de intentie om ons huwelijk te redden. Achteraf denk ik dat ik wel wist dat het op was, maar dat ik dat nog niet aan mezelf, en zeker niet aan mijn vrouw kon toegeven. Bij de therapeut kwam alles waar we als koppel al jarenlang tegenaan botsten naar boven. Mijn vrouw bleef volhouden dat we daaraan konden werken, maar dat zou heel veel tijd en energie vergen en ik wist niet of ik dat nog eens kon opbrengen. ‘Kun je niet of wil je niet?’ vroeg de therapeut herhaaldelijk. Het heeft even geduurd, maar uiteindelijk kon ik toegeven dat ik niet meer wilde.

Die andere relatie is op niets uitgedraaid, maar toch heb ik geen spijt van de scheiding. Achteraf zie ik in dat de affaires die we beiden hadden aantoonden dat het niet goed zat tussen ons: als je gelukkig bent in je relatie, zet je dat niet op het spel.’

All you need is love?

Als je aan relatietherapie begint, is er geen garantie op slagen. Wel is er bij een grote meerderheid sprake van verbetering, zo blijkt uit onderzoek. Lieven Migerode: ’70 tot 80 procent zegt dat ze er iets aan hebben gehad en dat hun relatie beter is dan voordien.’

Een voorwaarde is dat er nog liefde is. Chloé De Bie: ‘Als je elkaar graag ziet, kun je heel veel aan. Ik maak vaak de vergelijking met een kaars. Als relatietherapeut kunnen wij koppels helpen om een smeulende vlam weer aan te wakkeren. Maar als de vlam uit is, is ze uit. Wij hebben niet de tools om de vlam weer aan te krijgen.’ Volgens Lieven Migerode zit de liefde soms heel ver weggestopt onder een dikke laag conflict en jarenlang opgebouwde ergernis. ‘Voor mij is het voldoende als mensen zeggen dat ze willen proberen. Zelfs wanneer ze zeggen dat ze niks meer voelen voor elkaar, denk ik: wie weet, als we wat puinruimen, blijkt er daar toch nog iets te groeien.’

Liefde genoeg bij Marie (47) en Rutger (51), die zichzelf omschrijven als ‘een superstabiel koppel’. Toch gingen ook zij vijf jaar geleden in relatietherapie. Marie: ‘Toevallig las ik op Rutgers computer een stukje chat met een vriendin van ons, waaruit bleek dat hij verliefd was. Ik schrok van de intensiteit van zijn gevoelens. Zijn verliefdheid voelde aan als een bedreiging en ondermijnde mijn zelfvertrouwen. Rutger begreep dat niet: hij vond dat ik geen vertrouwen in hem had en wilde in geen geval iets aanpassen aan zijn contact met die vriendin. Ik wilde duidelijkheid en grenzen, hij genoot net van de vaagheid en de spanning in hun vriendschap. We zijn toen naar een relatietherapeut gestapt, om tot een oplossing te komen waar we beiden gelukkig mee konden zijn. In therapie kregen we gaandeweg meer begrip voor elkaars standpunt. We kwamen ook allebei tot inzichten die veel veranderd hebben. Ik heb beseft dat ik onbewust heel erg opkeek naar Rutger en afhankelijk was van zijn goedkeuring. Ik was 17 toen we elkaar leerden kennen, hij 21, en ik ben lang blijven hangen in een gevoel van bewondering voor hem. Vandaag sta ik heel anders in het leven. Ik haal de bevestiging nu veel meer uit mezelf en ik merk dat dat me voor Rutger aantrekkelijker maakt. Zonder therapie zouden we vast ook nog samen zijn, maar de sessies hebben ons wel sneller door die crisis heen geholpen. We hebben nu ook afspraken over hoe we met vriendschappen of verliefdheden kunnen omgaan, want ze horen tenslotte bij het leven.’

Op is op

Misschien verrassend, maar een relatietherapie die uitmondt in een breuk, is ook een goede uitkomst, zegt Lieven Migerode. ‘Veel mensen denken dat relatietherapeuten als taak hebben om koppels te allen tijde samen te houden, maar therapie kan soms ook dienen om te kijken: is dit niet gewoon op? In dat geval kun je mensen helpen om hun relatie mooi af te sluiten.’ Voor Bert (41) hielp relatietherapie om de knoop door te hakken en na een aantal moeilijke jaren uit elkaar te gaan. ‘Toen zeven jaar geleden ons eerste kindje dood op de wereld kwam, hebben we snel de knop omgedraaid: rechtkrabbelen en doorgaan, dat was onze manier om ons verdriet te verwerken. Een halfjaar later was mijn vriendin opnieuw zwanger. We kregen twee dochters en het leven ging door. We stonden er geen van beiden bij stil hoe groot de impact van dat overlijden op onze relatie was. Drie jaar geleden is mijn vriendin dan ook nog haar vader, met wie ze heel close was, verloren, na een lijdensweg van drie jaar. Dat begon te wegen. Op een gegeven moment krijg je tegenslagen niet meer verwerkt en kun je er ook niet meer zijn voor elkaar. We begonnen steeds meer naast elkaar te leven. Bovendien was mijn vriendin door alles wat er gebeurd was een andere persoon geworden. De vrouw op wie ik verliefd was geworden, was er niet meer. De liefde was er nog, maar ik twijfelde.’ Ook al gingen Bert en zijn ex in therapie om hun relatie te redden, de gesprekken met de therapeute hielpen hen uiteindelijk beslissen om uit elkaar te gaan. ‘Eigenlijk was de therapie een soort stervensbegeleiding van onze relatie, maar een goeie stervensbegeleiding is ook belangrijk. Zonder therapie waren we nu nog steeds aan het aanmodderen, zonder elkaar te durven loslaten. Ik denk dat mijn ex ook opgelucht is nu die onzekere periode achter ons ligt. Ondanks de breuk blijven we met elkaar praten, in therapie hebben we daarvoor de handvatten aangereikt gekregen die nu nog helpen. We blijven in contact, en wie weet vinden we elkaar ooit weer terug. Ik sluit dat niet uit.’

Jaarlijks onderhoud

‘Misschien was alles anders gelopen als we sneller hulp hadden gezocht’, vertelt Bert. En dat is misschien de belangrijkste tip van de relatietherapeuten die we spraken: wacht niet te lang. Laat je problemen niet aanslepen tot ze onoverkomelijk worden. Lieven Migerode: ‘Ik vergelijk het met het onderhoud aan je auto. Als je pas naar de garage gaat wanneer de vier wielen van je wagen vallen, ben je te laat. De kans dat je auto nog hersteld raakt, is groter wanneer hij nog een beetje rijdt. Hetzelfde geldt voor relatietherapie: ga, zolang je nog on speaking terms bent. Veel koppels hebben mijn telefoonnummer jarenlang in hun lade, tot er plots iets gebeurt dat hun dat laatste duwtje geeft: overspel, een ruzie die uit de hand loopt… Die trigger is de aanleiding, maar niet de oorzaak.’ Chloé De Bie: ‘Onderzoek uit 2013 toegespitst op sekstherapie – en ik denk niet dat er veel verschil is met andere relatietherapie – wees uit dat 85% van de koppels nooit de stap naar hulp zet. 15% zoekt wel hulp voor problemen, maar die kleine groep doet daar gemiddeld – hou je vast – zéven jaar over. In die tijd is de kans groot dat de problemen van kwaad naar erger gaan en uiteindelijk escaleren. Vergelijk het met de corona-epidemie: door tijdig in te grijpen, vermijden we dat de toestand dramatisch wordt.’

Een deel van de verklaring is het taboe dat nog steeds op relatietherapie rust, al neemt dat volgens Migerode wel af. ‘Meer en meer mensen beseffen hoe belangrijk een goede partnerrelatie is, en dat toegeven dat je hulp nodig hebt niets te maken heeft met falen, maar wel met zorg dragen voor je relatie.’

Een jaarlijkse onderhoudsbeurt dan maar? Lieven Migerode: ‘Ik zou zeker durven pleiten voor een regelmatig onderhoud, al hoef je daarvoor – om de vergelijking met een wagen door te trekken – niet elk jaar naar de garage. Je auto eens goed wassen en stofzuigen wanneer hij wat vuil wordt, ook dat is zorgen voor. Denk in ieder geval niet te snel bij problemen: ander en beter. Je bent een grote gelukzak als de liefde je vindt. Dus koester die relatie.’