Millennials zoeken digitaal welzijn: ‘Deze maatschappij dwingt ons ertoe om zulke apps te gebruiken’

Apps om te mediteren, lopen, diëten, eten, slapen en zelfs om te ademen: het lijkt haast of we niet meer zonder kunnen overleven. Nog nooit bestond er zo’n breed gamma aan apps die bestemd zijn voor persoonlijke ontwikkeling. Hoe komt dat?

Wie nog niet gehoord heeft over self-care, moet snel een kijkje nemen in de appstore van zijn smartphone, bij de duizenden apps die je claimen te helpen diëten, mediteren, plannen, nadenken en zelfs ademen. Kortom: met jezelf bezig zijn, valt allemaal onder de noemer ‘self-care‘.

Mindful millennials

‘Apps rond sport, time-management en meditatie zijn razend populair, die sluiten zich aan bij het dagelijks leven. Maar vaak creëert het noden die eigenlijk niet dringend zijn’, vertelt klinisch psycholoog aan de VUB Elke Van Hoof. Zo heb je stappentellers, slaapmeters en apps om beter te slapen.

De trend leeft bij alle generaties, maar volgens Pew Research Center zetten in 2015 opvallend meer millennials zich in voor persoonlijke ontwikkeling. Dit viel meer op dan eender welke andere generatie. Zo geven ze twee keer meer geld uit self-care apps, diëten, life coaching en therapie dan babyboomers. ‘Millennials zijn letterlijk opgegroeid met technologie, het is dan ook geen verrassing dat dit het handigste medium is voor hen’, vertelt Van Hoof. ‘Er is dan ook echt een zeer grote gap tussen de babyboomers en de millennials. Vergeleken met de xyz-generatie, valt het ook op.’

‘Ik denk dat deze maatschappij er ons toe dwingt om zulke apps te gebruiken’, vertelt de 20-jarige Tine Oyen, ‘Op sociale media zie ik hoe the perfect body wordt gepromoot en ik wil dat graag ook hebben. Daarom heb ik een sport app gedownload om dagelijks spieroefeningen te doen’, vertelt ze. ‘De app stuurt me dan ook pushberichten om me daaraan te herinneren, maar soms heb ik gewoonweg geen tijd voor. Ik voel ik me schuldig dat ik geen tijd heb om te sporten, maar de pushberichten motiveren me simpelweg niet genoeg.’

De 23-jarige studente Maïthé Chini voelt dan weer geen druk om zichzelf met de apps te verbeteren, maar vond via de app ‘Unblock me‘ een manier om mentale rust te vinden. ‘Ik gebruikte de app wanneer ik aan veel dingen tegelijkertijd denk en wanneer ik in een stressvolle situatie zit. Wanneer ik me wil concentreren op één taak, speel ik een rondje Unblock Me en daarmee kom ik helemaal tot rust.’

Maïthé is van mening dat self-care apps eigen zijn aan onze generatie. ‘We leven al praktisch online. Als alles toch op het internet te vinden is, kunnen we even goed op zoek gaan naar mentale ondersteuning, hoe gek dat ook klinkt. Het is een beetje tegenstrijdig om op zoek te gaan naar rust door het online te zoeken, maar het werkt voor onze generatie.’

De 22-jarige Kristen Poel is dan weer een die-hard fan van digitaal welzijn. Zo is zij helemaal in ban van de nieuwste Fitbit-gadget die je slaap, je stappen, je verbrande calorieën en je hartslag kan meten. ‘Ik ben altijd al fan geweest van technologie en van gegevens bijhouden. Vroeger schreef ik op wat ik had gegeten, of wat ik die dag had gedaan en hoelang ik die nacht had geslapen. Ik gebruik nu voor al die dingen mijn fitbit.’

‘Ik was er erg fanatiek in. Zo liep ik rondjes door het huis om toch maar aan mijn stappen te komen. Dat motiveerde mij ook echt om met mijn hond te gaan wandelen. Op de dagen dat ik sport gebruik ik mijn Fitbit tijdens de work-out om te zien hoe hoog mijn hartslag is, of hoeveel calorieën ik verbrand heb. Mijn favoriete aspect is dat ik getailleerd zie hoe ik geslapen heb en het klopt altijd. Voor mij betekent self-care dat ik goed kan uitrusten, en met mijn app kan ik mijn slaap als prioriteit stellen.’

Bestaat de kans dat we afhankelijk worden van onze apps en gadgets? ‘Ik vergat onlangs mijn fitbit en ik twijfelde om het even terug te halen, want het zou echt zonde zijn voor mijn stappen. Toen besefte ik: ik mag mijn leven niet aanpassen aan de technologie, het zou andersom moeten zijn. Dat is toch echt zorgwekkend?’

In de naam van welzijn

Of het een hype is of niet, het lijkt erop dat geestelijke en lichamelijke gezondheid een prioriteit is voor millennials en dat de digitale wereld zich daarvoor aanpast. Of is het nu andersom? Apple lijkt in de ban te zijn van self-care en integreert het concept in het komende iOS12-systeem. Ook dus voor degene die een iPhone bezitten maar geen fan zijn van de hype, zal ontwijken niet meer zo evident worden.

Zo komt er een geüpdate versie van de Niet-Storen functie. Met de huidige versie kan je in één knop, namelijk dat grijs witte halve maantje bij je instellingen, alle oproepen, meldingen en waarschuwingen tijdelijk uitschakelen. Zo kan je ongestoord je favoriete serie bingewatchen, naar een concert gaan of wat quality-time doorbrengen met je vrienden, familie of jezelf. Het concept kreeg zelfs de toepasselijke term ‘mooning‘. We doen het allemaal wel eens, wanneer we bijvoorbeeld te veel berichten krijgen van een chatgroep.

Met de nieuwe versie kun je je meldingen uitschakelen ‘gedurende een uur’, ’tot vanavond’, ’tot ik deze locatie verlaat’, of zelfs ’tot het einde van dit evenement’. Ga je volgens je Wallet-app straks naar de bioscoop? Dan zou het ook zomaar eens kunnen dat je iPhone zelf het initiatief neemt om de Niet Storen-functie te suggereren. Wanneer je de functie inschakelt om beter te slapen, wordt de vergrendelscherm donkerder, en krijg je ’s ochtends een ‘goedemorgen’-berichtje. Apple voerde dit in om het paniekgevoel dat je krijgt wanneer je vijftig notificaties ziet, te verminderen.

Het is zeker niet de eerste keer dat Apple digitaal welzijn op deze manier introduceert, maar het is wel de grootste verandering dat werd teweeggebracht. Het valt alleszins niet te ontkennen dat technologische bedrijven er munt uit slaan: zo haalden in 2018 de top tien self-care apps een winst binnen van zo’n vijftien miljoen dollar uit Android en iOS in de Verenigde Staten. Wereldwijd kwam er ook nog zo’n 27 miljoen dollar binnen. ‘Bij dat commercieel aspect moeten we wel eventjes stilstaan. Er zijn veel aantrekkelijke apps die gratis lijken, maar waar je na een tijd ook voor moet betalen.’

Klinisch psycholoog Elke Van Hoof noemt het ‘Attention engineering’. Zij waarschuwt dat apps bestemd zijn om overtuigend en visueel prikkelend te lijken. ‘Er moet echt wel een onderscheid gemaakt worden tussen populaire apps en de efficiëntie ervan. Veel apps zijn niet bedoeld om duurzame verbeteringen in je leven te brengen. Je kunt wel bewuster worden, maar sensibiliseren betekent nog niet dat je gedrag gaat veranderen’, aldus de psycholoog.

Doctor-approved

Voor alle duidelijkheid is de psycholoog niet tegen de hype, integendeel. Haar team bij de VUB haakt zelfs in op de trend. ‘We zien er enorme potentieel in, we kunnen het absoluut betrekken bij de geneeskunde’, vertelt ze.

‘We waren de evolutie van dat soort apps al enige tijd aan het volgen. Nu is het de bedoeling dat we apps aanbieden waar mensen hulpverlening kunnen krijgen, dat als aanvullend therapie kan dienen’, vertelt psycholoog Elke Van Hoof.

‘Ik denk dat de apptrend net uit de test-fase komt. Net als alle andere trends was het veel trial and error maar we zijn nu in een volgende fase waar we de mogelijkheden kunnen onderzoeken’, beaamt An Jacobs, technologiesocioloog van imec-VUB. ‘In 2016 vonden we dat slechts 2% van de bevraagde Vlamingen die online actief zijn, een app op aanraden van een arts gebruiken. Anderzijds ging zeventig procent wel akkoord dat een arts het gebruik van een fitness- of gezondheidsapp of wearable zou aanbevelen, ze geneigd zouden zijn om deze te gebruiken. We moeten een manier zien te vinden om die professionals te ondersteunen in welke apps ze al dan niet met een gerust hart kunnen aanbevelen.’

Zouden ‘doctor-approved‘ apps meer vertrouwen kunnen kweken bij gebruikers? Van Hoof is alleszins sceptisch over de efficiëntie van bestaande apps. ‘Ik geloof erin dat er goede apps bestaan, maar je kunt onmogelijk alle bestaande applicaties wetenschappelijk onderzoeken. Daarnaast moet je er soms voor betalen zonder dat je weet of het echt werkt. Wij pleiten voor snelle, efficiënte en goedkope apps die aangeboden worden door professionals’, vertelt ze.

Bovendien kunnen zaken als mentale therapie op die manier veel toegankelijker worden. ‘Er lijken soms drempels te zijn om echte hulp te zoeken. Taboes en weinig tijd spelen hier zeker ook mee, vooral als het gaat over geestelijke gezondheid. Met apps kan je de overstap naar therapie vergemakkelijken. Het is goedkoop, efficiënt en als het werkt, waarom niet?’

Zin om self-care apps uit te testen? Volgens psychologe Elke Van Hoof en technologiesocioloog An Jacobs moet je deze applicaties een kans geven:

• Belly Bio

Dit is een gratis app om rustig te kunnen ademhalen en te relaxen. Je smartphone wordt een ‘abdominale muziekspeler’: je legt je smartphone op je buik en dan speelt de muziek synchroon af met je ademhaling, waardoor je ademhaling ook rustiger wordt.

• Shleep

Shleep is een app waarmee je bewuster wordt van je slaappatroon. De app is ontworpen door Nederlandse slaapexpert Els van der Helm, en het geeft je op een meer wetenschappelijke manier inzicht in je slaapgedrag. De app is in eerste instantie gratis te gebruiken, maar na een aantal sessies heb je wel een betaald abonnement nodig.

• Sleep Lantern

De betalende app helpt je ademhaling te vertragen door je concentratie te richten op een pulserend licht. Op die manier ontspant je lichaam en val je meteen in slaap. Het enige wat je moet doen, is je smartphone met de afbeelding naar boven op je nachtkastje plaatsen. SleepLantern doet de rest!

• Headspace

Met de Headspace app kan je gratis je mindfulness- en meditatieskills ontplooien. In slechts een paar minuten per dag leer je hoe je mentaal tot rust kan komen door achterover te leunen, ontspannen en te ademen.

• Woebot

Schrikt het jou af om de stap te zetten naar de psycholoog? Woebot biedt een luisterend oor voor mensen die worstelen met depressie, ongerustheid, angstaanvallen en veel meer. De bot spreekt met je via een chatvenster, en helpt jou relativeren wanneer je bijvoorbeeld in een stressvolle situatie verkeert. De app is niet alleen gratis, het werkt volgens verschillende reviews ook fascinerend goed.