Van #MeToo tot #BalanceTonQuoi: hoe vermijd je dat je onbewust over grenzen gaat?

Als twee mensen met elkaar in contact komen, is het niet altijd even duidelijk waar ieders grenzen liggen. Bang om onbewust over de schreef te gaan? Seksuologe Sybille Vanweehaeghe vertelt graag meer over het gouden sleutelwoord om helemaal zeker te weten of beide partijen het naar hun zin hebben.

Of het nu is onder de hashtag #MeToo of onder #BalanceTonQuoi: heel wat vrouwen deelden via sociale media al verhalen over hoe zij werden geconfronteerd met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Opvallend is hoe breed de inhoud van die verhalen gaat: sommige vrouwen hebben het over verkrachting, anderen over een ‘speelse tik’ op de billen door de directeur en elders liggen seksueel getinte sms’jes aan de oorsprong van het verhaal. De getuigenissen lopen zo uiteen dat heel wat mensen in de war raken. Dat je je handen thuishoudt bij iemand die te kennen geeft niet aangeraakt te willen worden, is nogal wiedes, maar wat als je nog niet weet wat die persoon wil? En wat met praten, of een drankje delen? Kortom: hoe kan je nog omgaan met vrouwen (en ze versieren) in tijden van #MeToo?

Heel wat mannen raken in de war of worden ronduit bang en dat is misschien wel begrijpelijk: als je seksuele interesse hebt in iemand, zal je vroeg of laat een actie moeten ondernemen en dat voelt meer dan ooit als gevaarlijk aan. Hoewel er zeker ook vrouwen zijn die de eerste stap zetten, ligt die rol in heterorelaties vaak nog in handen van de man. De kans op een blauwtje loop je altijd, maar sinds kort hebben heel wat mannen er ook een diepere angst bijgekregen: dat ze het onderwerp zullen worden van een #MeToo-getuigenis.

Breng het onder woorden

Nochtans is er een sleutelwoord dat kan vermijden dat je onbewuste misstappen begaat en we kennen het allemaal. Alleen is de uitvoering ervan lang niet altijd even gemakkelijk, en zeker niet in situaties waarin het onuitgesprokene voor spanning zorgt. Dat sleutelwoord is communicatie. Heel wat van onze communicatie gebeurt echter non-verbaal, en niet iedereen is even goed in het oppikken van signalen, wat – zeker in seksuele sfeer – voor de nodige misverstanden kan zorgen. Ben je onzeker over de manier waarop je omgaat met vrouwen of andere mensen? Dan heeft relatietherapeute en seksuologe Sybille Vanweehaeghe een duidelijke boodschap: maak het simpelweg wél verbaal.

‘Iemand die slecht signalen herkent, zou dat duidelijk moeten maken aan de andere partij. Net deze personen moeten vragen om hen aan te geven hoe ver ze mogen gaan. Het is perfect oké om tijdens een date iets te zeggen als ‘Ik weet dat ik verondersteld word een eerste stap te zetten naar jou toe, maar dat maakt mij onzeker. Ik ben iemand die een handleiding nodig heeft om een vrouw te leren lezen, dus vertel me wat ik moet doen.’ ‘

Dat is natuurlijk niet eenvoudig, spannend of romantisch. ‘Zeker als het gaat over onenightstands, waarbij je niet te veel gewicht wil geven aan de zaak’, aldus Vanweehaeghe. ‘Maar het is nu eenmaal zo dat niet iedereen de codes begrijpt. Door niet te praten met elkaar kan het gebeuren dat een man denkt dat hij seks heeft gehad, terwijl een vrouw zich verkracht voelt. Soms wil iemand niet dat er misbruik is, maar slecht begrepen communicatie kan inderdaad een heel eigen leven gaan leiden en ervoor zorgen dat je algauw op een verkeerd spoor zit.’

Geen jager

Tot nu hebben we het enkel gehad over seksueel contact, maar dat is vanzelfsprekend niet de enige band die vrouwen en mannen kunnen hebben.Toch ondervinden sommige mannen wel dat ze bijna automatisch als jager bekeken worden wanneer ze gewoon een gezellig praatje willen maken. Klinkt onschuldig, maar heel wat vrouwen stellen zich op dergelijke momenten argwanend op omdat ze vaak al ervaringen hebben gehad met praatjes bij andere mannelijke specimen die helaas minder gezellig afliepen.

In tijden dat vrouwen mondiger zijn dan ooit en vaak al ontmoedigende ervaringen achter de rug hebben, zijn ze niet bang om een dergelijke goed bedoelende man af te wimpelen. Betekent dat dan ook dat je nooit meer een vrijblijvende babbel kan hebben op café of een mopje mag maken op de werkvloer? Uiteraard niet.

De meest sociale mensen zullen algauw rond het argwaan van een dergelijke vrouw kunnen heen praten en ‘voor iemand die wat minder communicatief aangelegd is, kan pure eerlijkheid misschien wel een mooie opener zijn’, zo zegt Vanweehaeghe. ‘Een zin als ‘Ik ben niet op zoek, maar wil gewoon gezellig praten’, is misschien niet erg catchy, maar je kan wel meteen de juiste sfeer zetten.’

‘Sowieso is humor en speelsheid in elk eerste contact erg belangrijk, of het nu gaat over seksuele relaties of niet’, vervolgt Vanweehaeghe. ‘Van zodra er humor in een relatie zit, kan je zaken beginnen aftasten. En ga je over een grens, dan zal je wel afgestraft worden en kan je een volgende keer wat bijsturen. Dat is zoeken, je moet dit soort contact aanleren.’

Les op school

Vanweehaeghe is groot voorstander van meer educatie op vlak van seksualiteit en relaties. ‘Ik vind dat dit in het middelbaar zou moeten worden aangeleerd: hoe omgaan met relaties, met liefdesverdriet, met verliefd zijn? Jonge mensen moeten hierover leren praten, mét elkaar. Hoe vaker mensen met elkaar in aanraking komen – bijvoorbeeld op school of in de jeugdbeweging – hoe beter ze met elkaar leren omgaan.’

Eigenlijk is weten of iemand anders je toestemming geeft om een seksuele stap verder te gaan ook niet erg moeilijk. Je gebruikt dezelfde codes namelijk voor andere, heel alledaagse zaken. Dat was ook het uitgangspunt van het bekende Tea Consent-filmpje. Daarin wordt aan de hand van het aanbieden van een kopje thee aan iemand anders uitgelegd wat je wel kan doen en wat niet. ‘Als het over zoiets gaat, zijn de grenzen kraakhelder’, aldus Vanweehaeghe. ‘Het zijn diezelfde codes die je moet leren als mens als het om seksualiteit gaat.’

https://www.youtube.com/

Context

Je weet dus al dat praten over grenzen absoluut geen kwaad kan, maar soms is dat zelfs niet eens nodig. Er zijn nu eenmaal factoren waaraan je bijna kan aflezen wat kan en wat niet. Kijk daarom ook altijd naar de context, want eenzelfde gebaar kan in twee verschillende contexten heel anders uitpakken. De ene vrouw laat zich complimenten welgevallen of vindt het fijn dat de deur voor haar open wordt gehouden, de andere niet. Een nekmassage thuis op de zetel is niet hetzelfde als een nekmassage op kantoor.

Sowieso is zomaar fysiek worden de algemene no-go voor Vanweehaeghe. ‘Iemand die je niet kent en die op café passeert in de poep knijpen bijvoorbeeld, is nooit oké. Ik hoorde deze morgen nog een meisje dat dat meemaakte, maar dat ook niet bang was om daarop te reageren. Ik ben er zeker van dat het overgrote deel van de vrouwen dat wel is, en sommige mensen weten maar al te goed welke slachtoffers ze moeten kiezen.’

Al speelt ook hier uiteraard de context een grote rol: ‘Je kan perfect iemand die je al even kent aanraken om te tonen dat je die persoon graag hebt. Maar ook hangt veel af van de manier waarop. Een wildvreemde die je net ontmoet raak je niet aan, maar na een aangenaam gesprek van een uur kan dat dan misschien weer wel.’ Ben je onzeker of je een persoon geoorloofd kan aanraken? Ga dan even volgend lijstje met vragen af. Geniet de andere persoon van jouw gezelschap? Is er een band tussen jullie? Hoe zit zijn of haar lichaamstaal? Staan jullie op dezelfde hoogte?

Uiteraard kan je situaties verkeerd inschatten: je bent nu eenmaal een mens en mensen maken fouten. Die ontdek je door de reactie op jouw aanraking in de gaten te houden (of simpelweg te vragen of de andere het fijn vond uiteraard). Ben je toch verder gegaan dan de andere wou? Bied dan je excuses aan en behandel hem of haar verder zoals hij of zij aangeeft. Zo simpel kan menselijk contact ook zijn.

‘Het was maar een mopje’

Een vaak gehoorde verklaring voor seksueel grensoverschrijdend gedrag is humor. ‘Het was maar een mopje’, of ‘Mensen kunnen tegenwoordig met niks meer lachen’: uitspraken als deze worden vaak aangewend als vergoelijking van bepaald gedrag. Voor de dader was het soms ook echt ‘maar een mopje’, maar het is altijd het slachtoffer dat de maatstaf bepaalt.

Toch kan er wel nog gelachen worden met seksualiteit, vindt Vanweehaeghe. ‘Maar opnieuw hangt het af van de context en van de vrouw. Er zijn genoeg vrouwen die vlotjes mee schunnige opmerking maken met ‘de mannen’, maar je hebt er ook die bepaalde problemen hebben met seksualiteit en dan ook niet kunnen lachen met dergelijke grappen. Dat verschil kan je natuurlijk gewoon zien: als je moppen tapt, is het wel de bedoeling dat iedereen aan het lachen is. Als je merkt dat er iemand bij zit die er geen plezier in heeft, is dat het ideale moment om die persoon te vragen of je misschien een stap te ver bent gegaan. Zo heb je meteen een opening om een goed gesprek te hebben met die persoon en met de hele groep grappenmakers. Thuis of op het werk: we moeten hier zoveel mogelijk over praten.’

En zo eindigen we waar we begonnen zijn: bij communicatie. Weet je het als man even allemaal niet goed meer? Pols dan vooral bij de persoon tegenover je wat kan en wat niet. Niet romantisch of spannend, wel net zo attent.