Kinderwens uitstellen: steeds meer vrouwen kiezen ervoor om eicellen in te vriezen

Het is niet het juiste moment, of niet de juiste man. Niet de juiste job of nog niet het juiste huis. Redenen genoeg om die kinderwens uit te stellen. Steeds meer jonge vrouwen kiezen ervoor om eicellen in te vriezen: ‘Het idee dat ik tijd kan kopen, geeft me gemoedsrust.’

Stel: je hebt een kinderwens, maar niet de juiste partner om dat kind mee te krijgen. Of je relatie liep onlangs op de klippen en het alleenstaand moederschap schrikt je af. Misschien biedt je job op dit moment niet de stabiliteit of financiële zekerheid die je nodig acht om een gezin te starten. Het is kortom simpelweg niet het juiste moment, om welke reden ook.

Om zichzelf wat tijd te kopen, kiezen steeds meer jonge vrouwen ervoor om eicellen in te vriezen. ‘Cryopreservatie van eicellen om niet-medische redenen’ heet dat in medische kringen. Het UZ Jette ging ermee van start in 2009, als eerste ziekenhuis in België en een van de pioniers in Europa. Simpel uitgelegd: door eicellen in te vriezen of in te banken, leg je hun biologische klok stil. Ze verouderen niet meer en kunnen ook niet meer beschadigd worden door externe factoren.

Als vrouw kun je door deze behandeling je voortplantingspotentieel bewaren: ook al verouder je zelf, je eicellen behouden hun kwaliteit en jeugdigheid, handig als je ze later wilt gebruiken om zwanger te worden. Dat gebeurt vaak om medische redenen, bijvoorbeeld bij kankerpatiënten die door een behandeling hun vruchtbaarheid dreigen te verliezen. Het gebeurt ook om niet-medische redenen, maar eicellen invriezen of age banking kan niet zomaar. Kandidaten worden – in ons land althans – eerst doorgelicht. Enerzijds door een gynaecoloog, die hen de mogelijke opties voorlegt, anderzijds door een psycholoog die hen grondig screent.

‘Een vrouw onder de dertig met een hoge eicelreserve – wat je via een bloedafname kunt testen – zal ik niet behandelen’, vertelt Petra De Sutter, hoofd reproductieve geneeskunde van het Universitair Ziekenhuis Gent en coauteur van het boek De maakbare baby. ‘Zij hebben nog kansen om een partner te ontmoeten en op een spontane manier zwanger te worden. Een vrouw van 43 die een te lage reserve heeft, zal ik ook niet behandelen. Het is niet zozeer de leeftijd die van tel is, wel die aanwezige eicelreserve.’

CADEAUTJE VAN DE BAAS

Net als bij een ivf-behandeling ondergaan vrouwen eerst een hormonenkuur om eicellen te laten rijpen. Dit deel van de behandeling kost zo’n duizend euro, afhankelijk van de medicatie die je nodig hebt. Eenmaal rijp worden de eicellen verzameld via een punctie, waarna ze ingevroren en bewaard worden voor een periode van maximaal tien jaar. Daar betaal je nog eens duizend euro voor, consultaties bij de behandelende arts niet meegerekend. Onderga je nog een behandeling om meer eicellen te kunnen verzamelen, dan betaal je die bedragen opnieuw. Niets daarvan wordt terugbetaald door het ziekenfonds.

Eicellen invriezen gebeurt dus niet zonder ongemakken. Toch kiezen steeds meer vrouwen ervoor om de ingreep te ondergaan. ‘In de betere kringen in de Verenigde Staten, Spanje en het Verenigd Koninkrijk is het onder jonge vrouwen echt the thing to do. Ze worden met marketingcampagnes bang gemaakt dat ze later spijt krijgen als ze deze kans laten liggen. Ze vriezen in omdat hun vriendinnen het doen. Omdat het hun wordt aangeboden als afstudeergeschenk, of als extralegaal voordeel van hun werkgever; wat bij Facebook, Google of Spotify het geval is. Het wordt een verwarrende hype. De industrie teert er op angst en dat baart me zorgen’, besluit De Sutter.

Bij ons loopt het nog niet zo’n vaart, maar toch wint cryopreservatie ook in ons land aan populariteit. Volgens de cijfers van dokter Herman Tournaye, diensthoofd fertiliteit van het UZ Jette, klopten in 2009 twee vrouwen bij hen aan om eicellen in te banken. De afgelopen jaren liep dat getal uit tot gemiddeld honderdvijftig patiënten per jaar, eind 2017 verwacht het UZ tweehonderd vrouwen te hebben behandeld. Intussen telt ons land zesendertig centra waar je een simulatiekuur en punctie kunt ondergaan. Tien daarvan – zes in Vlaanderen, vier aan Waalse kant – mogen de eicellen ook bewaren.

LIEVER MET PARTNER

‘Het cliché van de invriezende carrièrevrouw, dat mag je vergeten’, meent De Sutter. ‘Hoogopgeleide vrouwen worden inderdaad veeleisender wat betreft hun partnerkeuze, maar uiteindelijk loopt het leven zoals het loopt. Misschien komen ze iemand tegen, misschien niet. Het zijn trouwens ook niet enkel alleenstaande vrouwen die het doen, ook vrouwen in een – soms prille – relatie waar ze niet zeker van zijn. Ik las recent in een studie dat mannen pas op hun veertigste genoeg maturiteit hebben om vader te worden. Dan zit je daar als dertiger met een kinderwens, terwijl je partner wegloopt zodra je erover begint.’

Opvallend: het zijn vooral vrouwen die hun kinderwens echt met een partner willen vervullen. Het scenario van een spermadonor en alleenstaand moederschap zien ze niet zitten. En dus willen ze opties creëren, de sociale druk verlichten en vooral tijd kopen om die juiste partner te vinden. ‘Twee jaar geleden gingen mijn vriend en ik na een lange relatie uit elkaar. Ik had geen zin om de eerste man die ik tegenkwam te dwingen om een kind te maken’, vertelt Sandra, die dit voorjaar haar eicellen liet invriezen. 39 is ze intussen. Voor Claire, een journaliste van 41, leek het bijna een feministische zet: ‘Het idee dat ik de tijd die ik had geïnvesteerd in mijn werk en in een relatie van tien jaar kon inhalen, gaf me een soort gemoedsrust. Ik verdiende dat.’

VALS GEVOEL VAN ZEKERHEID

Tijd kun je kopen, vruchtbaarheid niet. Volgens De Sutter staan te weinig vrouwen stil bij hun dalende vruchtbaarheid en is er dringend nood aan meer bewustwording. ‘Als vijftienjarig meisje word je continu gewaarschuwd voor het risico op een ongeplande zwangerschap. Je blijft dat geloven tot je zwanger wilt worden: dan blijkt immers dat dit bij één op de zes vrouwen niet op natuurlijke wijze lukt. Bovendien garandeert geen enkele fertiliteitsbehandeling een kind. Ook ivf niet.’ ‘Vrouwen moeten niet enkel opboksen tegen een glazen plafond op de werkvloer,’ weet Tournaye, ‘maar ook op reproductief vlak. We worden dankzij wetenschap en geneeskunde gezonder oud, maar voor onvruchtbaarheid bestaat tot op heden geen oplossing. Op een bepaald moment gaat die deur resoluut dicht.’

Voor de duidelijkheid: iedere vrouw heeft bij haar geboorte een bepaalde eicelreserve. Dat aantal neemt niet alleen af bij iedere cyclus die ze doormaakt, ook de kwaliteit keldert wegens milieu- en stressfactoren of gezondheidsproblemen. Gemiddeld is een vrouw het vruchtbaarste op haar tweeëntwintigste. Vanaf vijfendertig jaar daalt haar eicelreserve drastisch, eens de veertig voorbij heeft de meerderheid van de vrouwen amper nog eicellen van goede kwaliteit.

Zo snel mogelijk invriezen dan maar? ‘Er zijn wel instinkers’, waarschuwt Tournaye. ‘Veel vrouwen bekijken cryopreservatie als een soort verzekering. Maar dat is een vals gevoel van zekerheid. Enerzijds omdat de meerderheid die eicellen nooit zal gebruiken. Een groot deel slaagt er namelijk in om op natuurlijke wijze haar kinderwens te vervullen. We vertellen onze patiënten dan ook uitdrukkelijk dat ze grote kosten riskeren voor iets dat ze waarschijnlijk niet zullen gebruiken.

Vergelijk het met een brandverzekering: je hoopt ze nooit te moeten gebruiken. Maar het grote verschil hier is dat je wel mag verwachten dat je – wanneer je huis afbrandt – bij wijze van spreken een ander in de plaats krijgt. Dat is hier niet het geval. Een garantie op een baby heb je niet. Uit een eigen studie, die ook bevestigd werd in het buitenland, stelden we vast dat je twintig à dertig eicellen moet laten invriezen om een realistische kans – zowat 65% – te hebben op een zwangerschap. Onder de dertig jaar lukt dat misschien met één behandeling, vanaf vijfendertig jaar niet meer. En dat is net de leeftijd van de vrouwen die we het vaakst over de vloer krijgen. Door de kostprijs gaan vrouwen minder inbanken. Om in verzekeringstermen te blijven: ze sluiten slechts een partiële dekking af.’

TIJD GENOEG?

Aanvankelijk was Tournaye een van de vele artsen die zich achter het oor krabden toen met de behandeling werd gestart. ‘Dat veranderde na een congres met de verzamelde fertiliteitsartsen van België. Een bio-ethicus legde ons drie cases voor. In de eerste situatie schetste hij een jonge vrouw van 32 jaar, in volle professionele bloei. Ze was nog niet toe aan kinderen. Grotendeels wegens haar job, waarvoor ze veel moest reizen en waardoor ze ook moeite had om een partner te vinden en te houden. Toen hij vroeg of we zouden instemmen om haar eicellen in te banken, antwoordde het publiek resoluut nee, op een paar enkelingen na. Tijd genoeg om nog op een natuurlijke manier zwanger te geraken, was de conclusie.

In een volgende situatie kregen we dezelfde vrouw over de vloer. Ze was intussen 37 jaar, gesetteld in haar job, waardoor ze nog weinig reisde, maar de partner met wie ze haar kinderwens kon vervullen, liet op zich wachten. Opnieuw stemde de meerderheid, waaronder ik, ervoor om de vrouw gerust te stellen. Die partner zou ze nog wel tegenkomen, inbanken hoefde niet. In de laatste situatie kregen we opnieuw dezelfde vrouw over de vloer. Ze heeft een partner gevonden met wie ze kinderen wil grootbrengen. Maar inmiddels is ze 41 jaar en op natuurlijke wijze zwanger worden, lukt niet. De vraag was nu wie deze vrouw een eiceldonatie en ivf-behandeling zou voorstellen. Bijna iedere aanwezige fertiliteitsarts stak z’n hand op.

Toen besefte ik hoe absurd onze logica hieromtrent was: een vrouw een eiceldonatie voorstellen terwijl ze negen jaar eerder had aangeklopt om haar eigen eicellen in te banken. Dat is de realiteit. Vrouwen worden op jonge leeftijd ontmoedigd wanneer ze eicellen willen invriezen, om ze in een later stadium een eiceldonatie te verkopen. Daar maak ik mij nog meer zorgen over.’

Neem het geval van Caroline, manager van haar eigen retailbedrijf en op 45 jaar bevallen van haar tweede kind. ‘Toen we op alle mogelijke manieren hadden geprobeerd – natuurlijk, hormonen, ivf – bleek dat onze laatste optie eiceldonatie was. Het zou mij veel fysieke en emotionele ellende hebben bespaard, had ik op jongere leeftijd eicellen ingevroren. Toen had ik niet de juiste partner en was het ook niet het goede moment, maar mijn eicellen waren misschien wel nog goed.’

Hoewel Claire, die op haar 37ste voor cryopreservatie koos, nuanceert: ‘Wees op je hoede met invriezen en uitstellen. Er kan nog van alles mislopen. Je mag eicellen invriezen niet bekijken als een soort gemakkelijkheidsoplossing omdat het nu niet uitkomt, of omdat je lief niet perfect is. Er zal altijd wel iets zijn dat niet perfect is. We zijn opgegroeid met dat geëmancipeerde idee dat we als meisje alles kunnen doen en worden. We rennen door onze levens en staan te weinig stil bij veel dingen. Op tijd te weten komen wat je echt wilt en wat je opties zijn, dat is belangrijk.’

Om privacyredenen werden voornamen veranderd.