Je lichaam na de bevalling: 10 dingen die je misschien graag had geweten

Niet elke nieuwe moeder omarmt haar nieuwe lijf even enthousiast. Kan het zijn dat we niet goed voorbereid zijn, op wat baren met je lichaam doet? ‘Zwangere vrouwen zijn pas écht geholpen met realistische verwachtingen.’

‘De slappe buikflap’, ‘plots kreeg ik hooikoorts’, ‘een gigantisch tepelhof’, ‘die borsten, net lege theezakjes’, ‘minder intense orgasmes’, ‘mijn zweet ruikt anders’, ‘dat ik nu altijd geconstipeerd ben’ en ‘barstende hoofdpijn van één glas wijn’. Het is maar een greep uit de eerlijke antwoorden in onze mailbox toen we een tweehonderdtal moeders vroegen wat hen het meest frappeerde aan hun post-babylichaam. Consensus: wat extra kilo’s en een tijdelijk pijnlijke onderkant hadden ze wel verwacht, maar al die andere bijwerkingen? ‘Er is dat wijdverspreide idee dat het allemaal maar vanzelf gaat, het herstel na de bevalling’, zegt professor gynaecologie Jute Richter (KU Leuven). ‘Maar ontzwangeren is echt geen ‘bijkomstigheid’. Het duurt meestal even lang als het zwanger zijn zelf. Verwacht niet dat alles na twee maanden weer als voorheen is. Dat wordt het trouwens nooit meer echt. Pas op: de situatie is uiteraard niet hopeloos. Tijd en zelfzorg maken veel goed. Maar je lichaam werd gebruikt tijdens een zwangerschap. Logisch dat je dat merkt.’

Maar waaraan dan? Dat is hyperindividueel, weet gynaecoloog Els Dufraimont (Imeldaziekenhuis): ‘Hoe een lichaam precies verandert door zwangerschap en bevalling weten we vooral doordat vrouwen het ons vertellen. De medische wetenschap focust eerder op de lichamelijke transformaties tijdens de zwangerschap. Na de bevalling zijn alle ogen gericht op de baby.’ En zo gebeurt het dus dat de hedendaagse nieuwe moeder met haar nieuwe moederlijf, het nog steeds moet doen met de algemene slagzin ‘negen maanden op, negen maanden af’, een paar ontluisterende details van die ene eerlijke vriendin en wat reclameboodschappen over pipi op de dansvloer. ‘Omdat er over de rest weinig wordt gepraat, weet ze niet of wat ze ervaart er nu eenmaal bij hoort of niet’, merkt Dufraimont op. ‘Moeders denken dat ze zich aanstellen of – en dit hoor ik ironisch genoeg heel vaak – dat ze de enige zijn met een bepaald ‘gênant’ probleem. Dat zijn ze niet. Het duurt soms heel lang voor postnatale klachten over urine-, windjes- of stoelgangverlies, anorgasmie of aambeien ons bereiken. Dat is jammer. Het is niets om je voor te schamen en er kan vaak écht wat aan gedaan worden.’

Geef het een jaar of twee

Pfoeh. Arme toekomstige moeder die nu spontaan een vapeur krijgt bij het lezen van dit artikel. Mag zij niet gewoon wat naïef hopen dat het voor haar wel zal meevallen? ‘Natuurlijk mag dat’, zegt vroedvrouw Elke Notebaert van groepspraktijk De Wolk. ‘Zonder die naïviteit zouden we misschien niet meer aan kinderen durven te beginnen. Maar daar kan perfect een portie realisme naast staan. Ik begrijp dat we de gevoelens van toekomstige mama’s soms willen sparen, maar vrouwen zijn geen kleine kinderen. Ze kunnen best tegen een stootje. Ik geef een cursus ‘Survivaltips voor de kraamtijd’ waarin ik bijna-moeders eerlijk uitleg wat een zwangerschap en bevalling met hun lichaam kan doen. Dan zie ik ze slikken. Het gaat over hechtingen, aambeien, slappe borsten, vaginale droogte en haaruitval. Maar als ik de waarheid zou verbloemen, zou ik dan een goede vroedvrouw zijn? Zwangere vrouwen zijn pas écht geholpen met realistische verwachtingen.’

Toevallig schoolvoorbeeld van die theorie is Tine Prophete, al tien jaar lingerieverkoopster bij Underwear in Brussel. ‘Ik zie hoe het lichaam van onze klanten door de jaren heen verandert, ook door hun zwangerschappen. Toen ik zelf een baby kreeg, was ik dus allerminst geschokt door mijn nieuwe spiegelbeeld. Ik wist dat het er bij mij niet anders zou uitzien dan bij de rest van de bevallen vrouwen. Daardoor kon ik het prima aanvaarden.’ Maar Tine kon ook wel een mentale fastforwardknop indrukken. Want het postnatale lichaam is niet het eindpunt, daar ziet ze elke dag levend bewijs van: ‘Ik stel recent bevallen mama’s gerust, wanneer ze in tranen voor onze spiegel staan. Geef het een jaar of twee, zeg ik dan. Misschien drie. Helemaal zoals voorheen wordt het misschien niet, maar je borsten zullen zich weer wat vullen en je zult jezelf écht wel weer herkennen. Beloofd.’

1. Aambeien zijn niets om je voor te schamen

‘Wat niemand je vertelt, is dat je na je bevalling een week niet kunt zitten van de aambeien die uit je anus bungelen als een vleesgeworden bloemkool’, schrijft een eerlijke mama. Dat we daar collectief als vermoord over zwijgen is bizar, want de cijfers liegen er niet om: ‘Bijna vier op de vijf vrouwen hebben last van hemorroïdale klachten tijdens of na de zwangerschap’, zegt dr. Klara Bury, proctoloog. ‘Tijdens de zwangerschap zijn de aambeien vaak inwendig, ze geven dan jeuk, zwelling en bloedingen. Het zijn een soort van spataders rond de anus die gaan zwellen door de toegenomen druk. Door de bevalling kunnen ze ook uitwendig zichtbaar worden. Bovendien is de bloedafvoer belemmerd tijdens de zwangerschap. Het bloed blijft wat langer staan en krijgt zo de neiging om te klonteren. Er kan dan een bloedklonter in de aambei ontstaan. Dat is heel pijnlijk, omdat de anale huid zo gevoelig is. Als je veel pijn of last hebt, blijf daar dan niet mee rondlopen: we kunnen je helpen. Met een zalfje of een kleine ingreep. Heb je uitwendige aambeien gehad en houd je er nu een anaal huidflapje aan over? Join the club. Heel veel vrouwen hebben dat.’

2. Allergieën kunnen verdwijnen of verschijnen

Ook vaak gerapporteerd: vrouwen die een baby én een nieuwe allergie krijgen. Of die, andersom, eindelijk van hun hooikoorts verlost zijn. Prof. Jute Richter: ‘Het immuunsysteem ondergaat veranderingen tijdens de zwangerschap. Dat moet wel: anders zou je lichaam je kindje – dat lichaamsvreemd is – afstoten. Na de geboorte wordt het immuunsysteem weer ‘gereset’ en dat kan zo’n nieuwe allergie (of het verdwijnen van een bestaande) verklaren.’ Hoe zit het dan met de mama’s die niet meer opgewassen blijken tegen een glas wijn? Dr. Dufraimont. ‘Hormonale veranderingen tijdens zwangerschap en borstvoeding kunnen migraine triggeren, omdat de gevoeligheid van de receptoren op de vaatwanden in je hoofd voor bijvoorbeeld alcohol, maar ook kaas of chocolade, kan verhogen. Ook mogelijk: dat je altijd al last had van migraine en dat die door een zwangerschap verdwijnt.’

3. Die theezakjes zijn tijdelijk

Uitgebluste flaptietjes, platte pannenkoeken of lege theezakjes. Niet onze woorden, maar die van de moeders zelf. En heel eerlijk? Velen zitten er écht mee. Vroedvrouw Elke Notebaert: ‘Eigenlijk zijn borsten pas helemaal ontwikkeld na de borstvoeding. Ik hoor vaak: dan kies ik wel voor flesjes, kan ik mijn borsten wat sparen. Helaas pindakaas: borsten bereiden zich al tijdens de zwangerschap voor op hun natuurlijke functie. Het klierweefsel in de borst vormt zich om tot melkproducerend weefsel. Er is een toename van vet, om romige, voedzame melk van te maken. Nog voor de baby er is, zijn je borsten dus vaak al anderhalve keer groter. Na de borstvoedingsperiode keert de borst terug tot de pre-zwangerschapstoestand. Alleen: het vetweefsel is dan aardig geslonken (het is mee opgegeten), waardoor de borst leeg aanvoelt. Je ene borst kan ook groter zijn dan de andere. Wees geduldig: ze vullen zich langzaamaan met vet, het tepelhof verkleint en wordt opnieuw bleker. Na twee tot drie jaar zijn veel vrouwen weer oprecht blij met hun borsten. Nog een opkikker: mama’s vinden hun tepels vaak mooier na borstvoeding. Ze zeggen dat ze dan plots ‘volwassen-vrouwen-tepels’ hebben, en geen ‘pubertepels’ meer.’

4. Je buik kan weer plat worden

‘Je buikspieren kun je weer trainen. Een platte buik na de baby is – op termijn – écht nog mogelijk’, stelt postnataal kinesist en bekkenbodemtherapeut Veerle Van Rooy gerust. Ze waarschuwt voor sit-ups, want die kunnen de diastase (je rechte buikspieren die uit elkaar zijn geweken en na de bevalling nog niet aan elkaar zijn gegroeid) verergeren. ‘Wat je nu nodig hebt, is een sterkere core: train je diepe buikspieren, rugspieren én bekkenbodem onder begeleiding van een gespecialiseerde kine.’ Bij een keizersnede verloopt het herstel trager en veel vrouwen melden dat ze erna een hangbuikje hebben. Dr. Dufraimont: ‘Dat komt doordat het litteken ter hoogte van de huid wat naar binnen kan trekken. Het is belangrijk om het litteken goed te masseren, zodat het niet ‘vast’ komt te zitten op de onderliggende weefsels.’

5. De ‘mom mullet’ is real

‘Ik had gedurende twee jaar een volledig extra kapsel dat tussen mijn lange haren door groeide en dat overal op mijn hoofd exact dezelfde lengte had’, lacht een mama. Achteraf. Want wanneer je er middenin zit en wéér een halve haardos uit het doucheputje vist, is postnataal haarverlies allerminst grappig. Dr. Dufraimont: ‘Haarverlies zorgt vaak voor paniek, maar het hoort erbij. Tijdens de zwangerschap verlies je doorgaans geen haar, maar na de bevalling of borstvoeding volgt een inhaalbeweging. Het haar dat je maandenlang níét verloor, valt dan toch uit. Allemaal tegelijk.’ Maar: het groeit ook wel weer terug, waardoor je na een tijdje met een aureool van rechtopstaande babyhaartjes eindigt. Of nog later met een volwaardig kapsel-in-je-kapsel. ‘Het nieuwe haar kan dunner en brozer zijn. Geef het een boost met een mineralensupplement – vooral ijzer en zink kunnen helpen’, weet Dufraimont.

6. Urineverlies hoort er niet bij

Geloof die reclames met dansende vrouwen niet. ‘Urineverlies is nooit normaal’, zegt kinesiste Veerle Van Rooy. ‘Leer er alsjeblieft niet mee te leven. Zes op de tien vrouwen hebben na een zwangerschap last van urineverlies door een verzwakte bekkenbodem, die vaak ook nog eens ingeknipt is. Het is logisch dat die spieren (die zowel plasbuis als darm afsluiten) tijdelijk niet meer werken als voorheen. Je kunt dan urine verliezen wanneer je hoest, niest of lacht, tijdens het sporten of wanneer je dringend naar het toilet moet. Of je hebt het moeilijk om windjes of stoelgang op te houden. Onthoud dat dit perfect opgelost kan worden met bekkenbodemtherapie en door zelf dagelijks te oefenen. Hoe sneller je in actie schiet, hoe beter. Trouwens: ook wanneer je géén verlies hebt, moet je een verzwakte bekkenbodem weer trainen. Anders loop je in de toekomst risico op incontinentieklachten, wanneer de bekkenbodem van nature verder verzwakt.’

7. Je zweet meer en het ruikt anders

In de categorie ‘bizarre bijwerkingen’ melden tal van vrouwen dat ze er sinds hun zwangerschap een ander natuurlijk okselgeurtje op nahouden. En dat dat ook daarna zo blijft. Dr. Dufraimont: ‘Tijdens de zwangerschap ga je meer zweten en ruik je (jezelf) ook scherper. Het microbioom – de samenstelling van je bacteriële haard die verantwoordelijk is voor de geur van je transpiratievocht – onder je oksels kan ook een beetje veranderen. En zo kun je dus met een andere okselgeur eindigen.’

8. Schoenen kunnen knellen

Dat hun jeans meteen zou passen na de bevalling, daar maakten weinig mama’s zich illusies over. Maar hun schoenen? Sommigen stelden vast dat hun voeten met een halve of soms zelfs anderhalve maat (blijvend) gegroeid waren. Een enkele pechvogel moet het nu met een 39 rechts en een 38 links doen. Hoe kan dat? Dr. Dufraimont: ‘Het extra gewicht dat je maandenlang meedraagt, zorgt voor meer druk op de voeten, waardoor die iets platter – en dus langer – kunnen worden. Om je voor te bereiden op de bevalling maakt het hormoon relaxine de gewrichten wat losser: ook de botjes in de voet komen zo een tikje verder uit elkaar te staan. Maar het kan ook dat de voeten na de zwangerschap nog vocht vasthouden of gewoon iets groter zijn doordat je meer weegt dan normaal, dat grotere-schoenmaat-effect is tijdelijk.’

9. Rommelende darmen

‘Is het normaal dat ik zo veel windjes moet laten? Die vraag krijg ik vaak wanneer ik bij pas bevallen vrouwen op huisbezoek ga’, zegt vroedvrouw Elke Notebaert. ‘Logisch. De baarmoeder krimpt na de bevalling vrij snel van ‘babyformaat’ tot haar oorspronkelijke grootte – een klein peertje. Plots krijgen de darmen, die maandenlang opzij- en omhooggeduwd waren, weer meer ruimte. Dat zijn meters darm die in de knoop liggen en die een plek moeten zoeken. Daar krijg je buikkrampen en wind van. Heel normaal, maar natuurlijk wel vervelend met al dat kraambezoek. Drink genoeg water, eet veel vezels, ontbijt met een groene kiwi.’ Was je tijdens de zwangerschap al geconstipeerd en lijkt die klacht maar niet te verdwijnen? Dr. Dufraimont: ‘Komt door het hormoon progesteron, dat de darmbeweeglijkheid vermindert tijdens de zwangerschap. Dat tragere bewegingspatroon kan aanhouden na de bevalling. Probiotica kunnen soms helpen.’

10. Je vagina verandert (en je orgasme misschien ook)

Minder intense orgasmes of net meer ontladingsplezier. Pijn tijdens het vrijen of eindelijk geen pijn meer. En dan zijn er natuurlijk ook nog de vaginale windjes. Van Rooy: ‘De bekkenbodem wordt helemaal opgerekt tijdens de geboorte – tot wel 400 procent -, waardoor de vagina achteraf nog wat openstaat. Zo kan er gemakkelijker lucht in en uit. Geef het wat tijd (alles versmalt wel weer) en train je bekkenbodem, zodat je die beter kunt afsluiten. Na een bad of na het zwemmen kan er ook water uit je lopen. Dat is dus geen urineverlies.’ En wat met De Grote O? Van Rooy: ‘Om puur fysiek in staat te zijn om klaar te komen, moet je bekkenbodem sterk genoeg zijn. Want: het kloppende gevoel dat je ervaart, is niets anders dan het samentrekken van de bekkenbodemspieren. Los van vermoeidheid en vaginale droogte door hormoonschommelingen, kan een (door zwangerschap en bevalling) verzwakte bekkenbodem dus de spelbreker zijn. Goed nieuws: dankzij bekkenbodemrevalidatie bij de postnatale kine én door flink je dagelijkse kegeloefeningen te doen, krijg je de boel weer prima verstevigd. Zodanig goed zelfs dat er ook vrouwen zijn die melden dat ze na hun bevalling net intenser genieten van een orgasme. Zo zie je maar.’