‘Je bent niet zo belangrijk’ en vier andere inzichten die je helpen om bewuster te leven

‘Je gaat sterven’ en ‘het leven is hard’: het verschil tussen een kind en een volwassene, zo schrijft Steve Biddhulph in zijn boek Fully Human, begint met de realisatie van deze vijf dingen.

Deze vijf realisaties bedacht Australisch psycholoog Steve Biddulph niet zelf, hij haalde de mosterd bij de Franciskaner monnik en spiritueel schrijver Richard Rohr, die deze vijf stellingen verzamelde en ze zag als een soort passage-rite, iets wat je van de denkwereld van een kind naar die van een volwassene voert.

Al denkend evolueerden we van eenvoudig – naar een mede-grotbewoner roepen dat de mammoet-steak aan het aanbranden is – tot complex – tienduizenden mensen mobiliseren rond een gemeenschappelijk doel – om uiteindelijk te proberen de zin van het leven uit te vogelen, zo schrijft Biddulph. Wie nooit stilstaat bij de vijf realisaties van Rohr gaat volgens Bidduplh door het leven als een kind, en het zijn die kinderen-in-grotemensenlichamen die veel schade berokkenen in alles van persoonlijke relaties tot klimaatproblemen.

1. Je gaat sterven

Belangrijk om voor ogen te houden, vindt Biddulph, en niet alleen omdat het je voorzichtig maakt als je bijvoorbeeld de auto in stapt. ‘Het voorkomt dat je je leven verspilt met een afwezige blik in je ogen, of het verprutst met trivia, afleiding of onnodige angsten. Het voorkomt ook dat je je dromen niet volgt.’ Het besef dat de dood onvermijdelijk is, klinkt triest, maar is eigenlijk levensbesvestigend. Het drukt je met je neus op de feiten: wat er nu gebeurt is geen generale repititie voor later, het is de eigenlijke voorstelling die op een dag voorbij zal zijn. Het kan ons volgens Biddulph aanzetten om niet te veel tijd te verspillen.

2. Het leven is hard

Alweer iets wat negatief lijkt, maar beseffen dat je bijna niets van echt waardevol is zult verkrijgen zonder ongelofelijk veel moeite te doen, is gewoon realistisch, stelt Biddulph. ‘In ons leven zal er evenveel verdriet als geluk zijn, en toch is het leven nog de moeite waard.’ De Ameikaanse tv-figuur Fred Rogers, die onlangs door Tom Hanks vertolkt werd in een biografische film, ging in zijn tv-programma voor kinderen niets uit de weg, want volgens hem was het beter voor kinderen om een eerlijk beeld van de wereld te krijgen. Dat het leven hard is hoeft volgens Biddulph ook niet ontmoedigend te zijn, want je staat er niet alleen voor. ‘Het is de liefde en steun van andere mensen die er voor zorgt dat je je toch veilig voelt en er weer bovenop komt na een trieste gebeurtenis of moeilijke periode.’

3. Je bent niet zo belangrijk

Iedereen is uniek, zo wordt ons geleerd, en we zijn allemaal belangrijk. Of toch niet, stelt Biddulph. ‘Het is bizar dat we vandaag in een al bij al zeer conformistische cultuur leven waarbij we graag willen dat iedereen mooi in de rij loopt, en dat we toch verleid worden door het idee dat we allemaal heel speciaal zijn. Zeker voor tieners is dat een complexe boodschap. Selfies, iemand? Maar we zijn wel degelijk speciaal, want we maken deel uit van een keten van leven, we kunnen anderen steunen en liefhebben, we kunnen voor onze omgeving zorgen. Beseffen dat we vooral op dat vlak belangrijk zijn, en niet als individu, zorgt voor broodnodige bescheidenheid.’

4. Jouw leven gaat niet over jou

Alweer een zinger en volgens Biddulph ontzettend belangrijk als het over relaties gaat. ‘We doen er vaak een heel leven over om dit te leren, omdat het zo moeilijk is. In elke lange relatie moeten we controle afgeven om intimiteit en vertrouwen te bereiken en ook gewoon om plezier te hebben.’ Bekijk liefde in al zijn vormen als een dans, stelt Biddulph voor. Een dans waarin je samen beweegt, zonder de ander als een mannequin te beschouwen die je rondjes doet draaien. Al dansend voel je de ander aan, je zoekt een ritme dat voor allebei werkt en creëert zo samen een meesterwerk.

Moeilijk, beseft Biddulph. ‘Miljoenen mannen en vrouwen verspillen hun tijd door hun partners en geliefdes te proberen controleren, vaak omdat ze bang zijn dat hun noden anders niet voldaan zullen worden. Dat zie je vaak bij seksualiteit, want binnen een koppel is het verlangen en de nood zelden exact hetzelfde of goed getimed. Maar als je het als dansen bekijkt, dan word je een partner die bereid is om samen naar een goed ritme te zoeken. De ander zie je dan als een evenwaardig en autonoom wezen.’ En neen, stelt Biddulph, dat wil niet zeggen dat je niet je best moet doen en dat je niet voor jezelf moet zorgen. Dat klinkt paradoxaal, maar is het niet. Als we elk ons best doen voor de mensen om ons heen, wint iedereen en zelfzorg is belangrijk, gewoon omdat jij belangrijk bent voor andere mensen.

5. Je kunt niet controleren hoe de dingen lopen

Als therapeut was het Biddulphs taak om zijn patiënten te leren om te gaan met wat er op hen afkwam en iets meer controle over hun leven te krijgen, schrijft hij. ‘Maar als puntje bij paaltje komt, zitten we allemaal in ene klein bootje dat we dan wel kunnen besturen, maar dat ook onderhevig is aan de wil van de zee waar we op varen, aan de winden en golven, aan stormen en wervelwinden. Wat je ook doet, er zullen je onverwachte, moeilijke of trieste dingen overkomen, en dan heb je twee keuzes. Of je kunt dat idee je laten terroriseren, of je kunt ontspannen. Want wat er gebeurt heb je vaak niet in de hand. Het is een goed idee om je leven zo veilig, gezond en gelukkig te proberen leiden, maar je moet ook vertrouwen hebben. Vertrouwen dat, als er iets afschuwelijks gebeurt, je de tools in handen en de mensen om je heen hebt om dat aan te kunnen. We hebben millennia ervaring in het omgaan met ellende en catastrofe, we zijn er voor gebouwd, maar we kunnen het niet alleen. Maar met een goed sociaal netwerk en een volwassen geest kunnen we alles aan.’