Jamal werkt met jongeren rond gendergelijkheid: ‘Iedereen heeft baat bij feminisme’

Jamal (39) is massagetherapeut bij BlinkOut vzw, geeft yogaworkshops en zet zich via het EquiSchools-programma van MoveMen in voor gendergelijkheid. Ook bij vzw Merhaba, een organisatie die LGBT+ personen met een andere etniciteit of migratieachtergrond verenigt en empowert, bouwt hij als vrijwilliger mee aan een inclusieve samenleving.

‘Ik kan zeker begrijpen dat het niet evident is om als vrouw in een mannenwereld te leven. Zolang de machtsstructuren op verschillende niveaus nog steeds voornamelijk op mannen gericht zijn, is er geen gelijkheid. Het kan ook de missie van mannen zijn om ervoor te zorgen dat vrouwen geen drempels ervaren om bepaalde functies te bekleden. We kunnen dit systeem samen doorbreken.

Ik heb een Marokkaanse achtergrond en ben homoseksueel. Vanuit mijn eigen ervaring met homofobie, racisme, xenofobie, en discriminatie ben ik me dus zeer bewust van het bestaan van uitsluitingsmechanismes. Ook ik ben daardoor op de arbeidsmarkt en in het onderwijs tegen gesloten deuren gebotst. Ik weet heel goed hoe het voelt om afgerekend te worden op basis van zaken waar ik niets aan kan veranderen. Dit helpt me om me in te leven in de situatie van vrouwen. Het is echt onzinnig dat vrouwen omwille van seksisme tegen een glazen plafond botsen.

Vroeger hadden we misschien vaker spierballen nodig om te overleven, maar dat is tegenwoordig veel minder het geval. Intelligentie, creativiteit en verschillende vaardigheden zijn wat we nodig hebben. Deze zaken hebben niets te maken met je geslacht, overtuiging, kleur, afkomst of geaardheid.’

Equischools

‘De trainingen van Equischools zijn een project van MoveMen, georganiseerd door vzw Zijn en RoSa vzw. Tijdens workshops met jongeren in het middelbaar proberen we genderstereotypes en mythes te doorbreken om zo geweld te voorkomen. Enkele thema’s die aan bod komen zijn: gender en stereotypes, emoties, identiteit, discriminatie, privileges ,seksualiteit en seksueel geweld. We pakken het heel interactief aan en proberen als begeleider zeker niet te veel op de voorgrond te treden.

Aan het einde van de training maken de jongeren een bewustwordingscampagne. Ze mogen zelf kiezen uit de thema’s die aan bod zijn gekomen en beslissen welke boodschap ze willen overbrengen. Het is een campagne die ze kunnen gebruiken in hun eigen leefwereld, maar het is ook bedoeld om de medeleerlingen, leraren en directie erbij te betrekken. Ze werken samen om een schoolcultuur te creëren waarin gendergelijkheid en gelijke kansen een belangrijke rol spelen.

Ik begeleidde een groep met voornamelijk jongens uit de technische richtingen. Omdat ik zelf ook op een technische school heb gezeten, herkende ik bepaalde stereotypes waar zij mee geconfronteerd worden. De machocultuur zit er nog vaak ingebakken en de jongens met een andere etniciteit of migratieachtergrond krijgen daarbovenop ook te maken met racisme. Het was super boeiend om hier met de tieners over te praten. De trainingen zijn zeker geen eenrichtingsverkeer. Ik leer ook heel veel van de jongeren en voel me geïnspireerd door hen.

Ik zou als tiener enorm veel baat gehad hebben bij de training van Equischools. Iedereen kan trouwens leren van zo’n workshops, niet enkel jongeren. Ik hoop dat de thema’s die aan bod komen tijdens de trainingen in de toekomst standaard in het lespakket worden opgenomen in scholen.

Het zijn geen gemakkelijke tijden geweest voor jongeren tijdens de coronacrisis. Ze hebben heel veel afstandsonderwijs gevolgd. Om zich vervolgens kwetsbaar op te stellen in een offline setting en openlijk over hun emoties te praten is niet simpel. Jongeren zijn nog volop hun identiteit aan het bepalen en weten soms nog niet waar ze naartoe willen met hun leven. Daar houden we rekening mee door eerst een veilige setting te creëren, met de nodige afspraken. Pas als iedereen zich comfortabel voelt, kunnen we thema’s bespreken die in eerste instantie zwaar lijken. Met een open blik, speelsheid en ruimte voor humor begeleiden we de workshops.

Ik vond dat de jongeren echt hun best deden om open te staan voor de thema’s en elkaar. Ze hadden allemaal hun eigen mening, maar toonden tijdens de workshops heel veel respect voor die van hun klasgenoten. Chapeau.’

Stereotiepe masculiniteit

‘Iedereen heeft baat bij gelijke kansen en feminisme. Niet alleen vrouwen lijden onder het patriarchaat. Het lijkt erop dat mannen nog steeds de plicht hebben om flink, sterk en stoer te zijn. Je zou denken dat dit soort clichés passé zijn, maar ze zijn zo hardnekkig ingebakken in onze cultuur dat het moeilijk is om er korte metten mee te maken. Via Equischools heb ik cijfers gezien over de negatieve gevolgen van stereotiepe mannelijkheid. Zo nemen mannen gemiddeld genomen veel meer risico’s, waardoor ze zichzelf en anderen vaker in gevaar brengen.

Het is nuttig om te durven inzien wat de stempel ‘mannelijkheid’ doet met ons. Ik prijs me gelukkig dat ik me er bewust van ben dat wat gezien wordt als ‘masculien’ in werkelijkheid een constructie is, gecultiveerd door socialisatie en sociaal-maatschappelijk verwachtingen. Ik ben niet louter ‘Jamal, een man’. Ik neem evenzeer gedragingen en wijsheden over van vrouwen in mijn omgeving. Ik ben, zoals alle mensen denk ik, een amalgaam van verschillende invloeden. Ik hoop dat ook andere mensen zich niet verplicht voelen in één hokje geduwd te worden. Als jij je als man heel mannelijk wilt zijn of wilt voordoen is dat natuurlijk ook prima, maar probeer er begrip voor te hebben dat niet iedereen zich thuis voelt in het hokje waarin ze gestopt worden.’

Durf jezelf in vraag stellen

‘Opgroeien als homoseksueel met een andere etniciteit in een witte gemeenschap was een uitdaging. Het heeft ervoor gezorgd dat ik zowel de Belgische als de Marokkaanse gemeenschap en de manier hoe ik daarin ben opgegroeid in vraag heb durven stellen. Het heeft al op heel jonge leeftijd mijn kritische vermogen aangewakkerd en heeft me geholpen mijn bewustzijn te ontwikkelen over wie ik ben, waar ik sta, vanwaar ik kom en waar ik heen wil in een wereld vol vooroordelen en stereotypes. Ik betrap mezelf soms ook nog op vooroordelen en stereotiepe denkpatronen. Het is moeilijk om onbevangen te kijken naar de wereld. Zeker in een digitaal tijdperk, waar we duizenden prikkels per dag opnemen, is dit een uitdaging. Maar het is onze missie als mens om hierover te reflecteren en te beseffen dat een vooroordeel geen waarheid is, maar een heel selectieve blik op de zaken.

Mannen moeten hier meer over praten. Verandering start met spreken met elkaar, stilstaan bij ongelijkheid en beseffen dat het soms een privilege is om een bepaalde positie in deze maatschappij te kunnen bekleden. Het lijkt misschien heel natuurlijk dat je op een bepaalde plek bent beland, maar je kunt leren om je bewust te zijn dat veel mensen diezelfde kansen niet hebben gekregen. Die bewustwording mag plaatsvinden op verschillende niveaus. Op microniveau binnen een gezin, maar ook op macroniveau in bedrijven, het onderwijs en het beleid.

Een maatschappij waar bepaalde groepen, zoals vrouwen, onderdrukt worden, is geen gezonde maatschappij. Als een deel van de bevolking zichzelf niet kan zijn en niet dezelfde kansen krijgt als de rest, kan ze niet ten volle leven en ook haar talenten en inzichten niet delen met de samenleving.

Het lijkt soms alsof het Westen erg progressief is en dat de ongelijkheid tussen man en vrouw hier heel klein is, maar ik vrees dat we zouden verschieten als we alle verhalen kennen. Daarom zijn bewegingen zoals Me Too en Black Lives Matter heel nuttig, omdat de onderdrukte stemmen eindelijk gehoord worden. Die push is nodig om ongelijkheid opnieuw op de agenda te zetten en de patronen bloot te leggen.

We moeten allemaal onze grenzen kunnen stellen. Maar om dat te kunnen, moeten we ons veilig en gehoord voelen. Als masseur zal ik er daarom altijd voor zorgen dat een vrouw (en een man uiteraard ook) zich comfortabel en veilig voelt. Ik weet dat het niet voor iedereen vanzelfsprekend is om zich te laten masseren door een man. Je eerste massage krijgen kan een beetje intimiderend zijn. Zeker als je masseur iemand is die je nog nooit eerder hebt ontmoet en deze persoon je vraagt om je uit te kleden en op een massagetafel te gaan liggen. Ik begrijp dat dit een kwetsbare situatie is waar sommige mensen op voorhand zenuwachtig voor zijn.’

Jezelf kunnen zijn

‘Gelijkheid is niet elkaars gedragingen klakkeloos overnemen. Het gaat over jezelf kunnen en mogen zijn. Als je als vrouw graag een hoge functie wilt bekleden en de capaciteiten hebt, waarom niet? Of als een vrouw graag in een zorgende rol wil werken? Even goed. Hetzelfde geldt voor mannen. Het waardeoordeel en rollenpatroon dat we associëren met bepaalde functies of kenmerken klopt niet altijd en helpt ons niet vooruit.

Om financieel rond te komen is het haast standaard geworden dat binnen beide partners fulltime werken. Veel vrouwen krijgen te horen dat ze onderdrukt worden als ze minder werken of huisvrouw zijn. Dit is niet automatisch waar. Ik wil ervoor pleiten dat vrouwen zonder stigmatisering moeten kunnen kiezen voor dit soort leven. Hetzelfde geldt voor mannen. Waarom zou een man de zorgende rol binnen en buiten het gezin niet op zich kunnen nemen?

We hebben vrees ik nog een lange weg af te leggen vooraleer dit genormaliseerd wordt. Het vereist niet alleen bewustwording, maar ook een systeemshift. Je kunt het vergelijken met het hoofddoekendebat. Men gaat er te snel vanuit dat moslima’s met een hoofddoek onderdrukt worden. Een vrouw die kiest voor een hoofddoek kan nochtans perfect vrijgevochten zijn en haar eigen seksualiteit beleven zoals zij dat wil.

Respectvol van mening verschillen

Bovenal hebben we meer empathie nodig. Je openstellen voor ‘de andere’ ligt nog heel moeilijk. We leven in een super diverse samenleving met verschillende achtergronden, religies, diverse geaardheden, mensen die op andere plekken staan binnen het genderspectrum, enzovoort. Ik vind dat heel kleurrijk, interessant en verrijkend om al die verschillen te zien, maar die mening deelt niet iedereen. Ik denk dat veel negatieve reacties komen van mensen die zich niet in ‘de andere’ herkennen en moeite hebben met verandering. Ik kan daar begrip voor opbrengen, zolang je respectvol blijft. Je mag van mij toegeven dat je bepaalde mensen niet snapt, dat je hun cultuur niet begrijpt en dat je daarom wat terughoudend bent. Dat is menselijk. Ik versta dat het een aanpassing vergt en dat niet iedereen dat gemakkelijk vindt, maar verbaal of fysiek geweld is nooit de oplossing.

Ik denk dat mensen vaak reageren vanuit een bepaalde emotie of vanuit hun eigen pijn, een opgelopen kwetsuur. Ik kan dat begrijpen en het is volkomen oké om zo te reageren, maar weet dat dit geen objectieve reactie is. Het is moeilijk om volledig neutraal te blijven, maar we kunnen wel aangeven wanneer een bepaald onderwerp gevoelig ligt. Als je elkaars achtergrond kent, zal het veel makkelijker zijn om mee te leven met je gesprekspartner. Wanneer mensen reageren vanuit een buikgevoel vergeten ze soms hun hart en hun hoofd. Dat is ook een les voor mezelf hoor (lacht). Emotionele ‘management’ kan zeker geen kwaad. Stel jezelf de vraag of je niet nodeloos kwetst met wat je zegt.’

Machtspositie

Een andere kwestie is dat sommigen zich bedreigd voelen wanneer anderen gelijke rechten en kansen krijgen. In onze samenleving is er een elite groep mannen die al jaar en dag de macht heeft. Dat is voor hen heel comfortabel. Ze zijn bang om hun machtspositie, hun aanzien en hun ego te verliezen wanneer minderheden dezelfde kansen krijgen. Ik beeld me in dat het aanvoelt alsof ze hun imaginaire trofee moeten inleveren (lacht).

Maar waar is die macht op gebaseerd? Op hun kunnen of op hun biologische geslacht en plaats in de maatschappij? Wil niet iedereen gerespecteerd worden omdat ze goed zijn in wat ze doen of simpelweg zichzelf zijn in plaats van een postje te krijgen omdat ze toevallig geprivilegieerd zijn opgegroeid? Je hebt westerse mannen die dit wel erkennen, die hier heel eerlijk over schrijven en spreken en die zich kwetsbaar durven opstellen. Ik vind het fantastisch dat ze dat durven.’

Verschillende noden

‘Problemen zoals economische crisissen, de klimaatcrisis of oorlogen moeten we samen aanpakken. We are all in this together. Ook de mensen die denken dat dit hen niet zal raken en dus liever selectief doof zijn voor deze problemen zullen moeten inzien dat ook hun wereld kan instorten. Ze zullen misschien als laatste overeind blijven, maar ze zullen wel degelijk geraakt worden wanneer de aarde te heet wordt om leefbaar te zijn. Ook al zit deze groep nu hoog en droog in zijn ivoren toren, sommige rampen kan je zelfs daar niet afwenden.

Samen zijn we sterker. Laat je dus helpen door mensen met een frisse blik en met een andere achtergrond. Ik wil niet beweren dat vrouwen zogenaamd empathischer zijn of meer oog voor detail hebben, maar wel dat iedereen vanuit zijn positie in de samenleving een andere blik heeft op de feiten. Of je nu vrouw bent, een migratieachtergrond hebt, of LGBTQ+ bent: iedereen ziet andere pijnpunten. Dit is waardevol voor ons voortbestaan en zorgt voor een betere samenleving.

We zijn allemaal elkaars opvoeders. Spreek als je onrecht ziet, maar luister ook oprecht naar elkaars verhalen. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid. Voor mijn werk als vrijwilliger zal ik nooit proberen mensen te overtuigen van mijn gelijk, maar informeren, in dialoog gaan en oefeningen aanbieden. Door te zeggen ‘je moet feministisch zijn’ ga je mensen niet overtuigen. Ik heb de waarheid niet in pacht en zal dat ook nooit beweren. Zelf heb ik bij MoveMen en vzw Merhaba veel bijgeleerd over intersectionaliteit en feminisme. Ik heb gezien hoe het voor vrouwen met een migratieachtergrond nog moeilijker is dan voor witte vrouwen op vlak van gelijke kansen. Het is daarom belangrijk om ons ook vanuit het feminisme bewust te zijn van andere ongelijkheden en gevoeligheden.’