Hoe besteden we onze tijd beter? ‘Kies voor ervaringen die je een verhaal opleveren’

Het goede nieuws: we hebben meer vrije tijd dan ooit. Het slechte nieuws: we verkwanselen onze tijd aan de foute dingen, waardoor we voortdurend in tijdnood lijken te zitten en onvervulde dromen zich opstapelen. Zeven regels voor een meer memorabel leven.

Ik kan alles kopen wat ik wil, behalve tijd.’ Het zijn woorden van de Amerikaanse zakenman Warren Buffett, derde rijkste man ter wereld, en ze bevatten een nuchtere waarheid: tijd is ons kostbaarste bezit. Zeker nu we het drukker lijken te hebben dan ooit. De combinatie van een job, gezin en een ietwat sociaal leven zorgt voor een volle agenda. Om over de impact van smartphones, sociale media en Netflix op onze dagen nog maar te zwijgen. Weten hoe we onze tijd het best besteden, lijkt essentiële kennis voor wie een gelukkig en vervuld leven wil leiden. Maar waar leren we welke ervaringen onze tijd echt waard zijn, en welke niet?

Als het op voeding aankomt, kennen we tegenwoordig het verschil tussen junkfood en superfoods. Eens we op een gelijkaardige manier leren nadenken over onze vrije tijd en de junktijd leren te onderscheiden van de supertijd, verandert de manier waarop we ons leven invullen. Dat is alleszins de conclusie van het boek Time and How to Spend It van de Britse auteur James Wallman. In 2013 schreef Wallman de bestseller Stuffocation, in België vertaald als Ontspullen, waarin hij uitlegt waarom we gelukkiger worden van ervaringen dan van materiële spullen, nog vóór de Japanse opruimgoeroe Marie Kondo van de rommelvrije levensstijl een heuse hype maakte. In zijn nieuwste boek belooft Wallman ons niet méér tijd, wel spoort hij ons aan de tijd die we hebben beter te besteden.

Hoe kwam je erbij om ons tijdgebruik te bestuderen?

Wallman: ‘Telkens wanneer ik een lezing gaf over mijn boek Ontspullen, kwamen er achteraf mensen naar me toe die zeiden: ‘Super James, ik snap het, ervaringen zijn belangrijker dan spullen. Maar welke soort ervaringen dan?’ Ik had daar wel een mening over, zo vind ik klimmen en skiën erg leuke bezigheden, maar dat was geen echt antwoord op de vraag. Dus besloot ik op onderzoek te gaan. De mogelijkheden om onze vrije tijd in te vullen zijn immers eindeloos. Wat zijn de hobby’s en ervaringen waar we beter van worden? Bleek dat heel wat psychologen, economen en sociologen daar onderzoek naar doen. Ik heb me in hun werk verdiept en stuitte op oude ideeën waarvan we het belang vergeten waren, en deed een aantal nieuwe ontdekkingen die me belangrijk leken om te delen. Het resultaat is een boek over hoe je meer uit het leven haalt.’

Je boek puilt uit van de research en voorbeelden. Je hebt er duidelijk veel tijd in gestoken.

‘Als ik mensen ga vertellen hoe ze hun tijd moeten besteden, kan ik het maar beter bij het juiste eind hebben. Ik heb een paar jaar lang veel wetenschappelijk onderzoek gelezen. Ik vind dat interessant, ik ben daar nogal nerdy in. Alles wat ik beweer in mijn boek, is wetenschappelijk bewezen door mensen die aan Harvard, Cambridge, London School of Economics en andere topuniversiteiten werken.’

Je schrijft dat we meer vrije tijd hebben dan ooit, maar toch voelen we ons tijdarm. Waar loopt het mis?

‘Britten hebben gemiddeld vijf uur en 49 minuten vrije tijd per dag. Dat zal in België niet veel verschillen. Uiteraard zijn er dagen waarop je hard moet werken, en tijdens het weekend hebben we meer vrije tijd dan tijdens de week, maar toch kun je moeilijk zeggen dat we met ongeveer veertig vrije uren per week tijdarm zijn. Toch hebben veel mensen dat gevoel. Wetenschappers zien daar verschillende redenen voor. Eén: we verdienen meer dan vroeger, waardoor we het moeilijk hebben om niet met ons werk bezig te zijn. Verdien je vijf euro per uur, dan doe je geen groot verlies als je eens een uur voor je kind gaat supporteren aan de zijlijn van het voetbalveld. Maar als je honderd euro per uur kunt verdienen, klinkt die voetbalmatch veel minder aantrekkelijk. Kan er niet iemand anders gaan? Twee: druk bezig zijn is vandaag een statussymbool. Belangrijke mensen zijn druk bezig, dus willen wij ook drukdrukdruk zijn. Daarom sturen we e-mails om middernacht en organiseren we ontbijtmeetings. Een derde factor die onze relatie met tijd verzuurt, is dat we ook in onze vrije tijd multitasken, om toch maar niet te moeten kiezen tussen alle mogelijkheden die we hebben om ons leven in te vullen. Dus checken we de voetbalscores terwijl we die nieuwe pop-upbar uittesten. Sociologen noemen dat ‘besmette’ tijd: besmetting omdat technologie ervoor zorgt dat alle aspecten van ons leven door elkaar lopen en we nooit meer pure vrije tijd hebben.’

Wat ons bij de belangrijkste reden brengt waarom we ons tijdarm voelen: smartphones.

‘Onze internetverslaving slorpt het grootste deel van onze vrije tijd op. Dagelijks zitten we meer dan drie uur op onze telefoons. De telefoons van vandaag zijn gewoon te goed gemaakt. Ze worden op dezelfde manier ontworpen als gokmachines: elke keer dat je je mailbox of een app opent, hoop je beloond te worden. Je weet niet wat je zult vinden – een e-mail van je moeder, je bankrekening die werd aangedikt, een leuke tweet – maar je vindt altijd wel iets dat de moeite lijkt. Maar plots is het twee uur later en voel je je leeggezogen.’

Junktijd

Om bewuster met onze tijd te leren omgaan, maak je de vergelijking met junkfood.

‘We denken vandaag goed na over wat we in ons lichaam stoppen. We proberen junkfood en lege calorieën te beperken en kiezen voor betere, gezondere opties. Is het dan niet logisch dat we ook junktijd en lege ervaringen proberen te vermijden, en in plaats daarvan onze tijd besteden aan echte en superervaringen? Ervaringen die ons een gelukkig en uitdagend leven opleveren? Je kent misschien het boek The Top Five Regrets of the Dying. Niemand denkt op zijn sterfbed: had ik maar meer op mijn telefoon gekeken.

Zo komen we bij de kernvraag: welke ervaringen zijn dan echt onze tijd waard?

‘In mijn boek heb ik een checklist gemaakt van zeven aandachtspunten die door wetenschappelijk onderzoek gedragen worden en die, als je ze toepast op je weekends, je vakantie, de rest van je leven, zullen maken dat je een gelukkiger, succesvoller en veerkrachtiger leven leidt. Afgekort vormen die zeven regels het woord STORIES. ‘S’ staat voor ‘story’. Hiermee bedoel ik dat je er goed aan doet om je tijd te besteden aan ervaringen die je identiteit vormgeven en je een verhaal opleveren. Een goed verhaal kent uitdagingen en hindernissen die overwonnen moeten worden. Ga die niet uit de weg. Integendeel, het zal je zelfvertrouwen geven en levert je een beter verhaal op om te vertellen aan anderen. Dat laatste is belangrijk: je verhaal delen. Evolutionair gezien zit het bij ons ingebakken dat we van verhalen houden en mensen horen graag hoe een ander omgaat met obstakels in het leven. Het inspireert hen, dat heeft met spiegelneuronen te maken, en de connectie die jij met je luisteraars maakt, is dan weer goed voor je eigen geluksgevoel. Kortom, of je nu een alleenstaande ouder of een gepensioneerde bent: denk na over hoe je meer ‘story’ kunt krijgen in je ervaringen en daag jezelf wat vaker uit. Ga voor die carrièrewending. Maak een uitdagende fiets- of wandeltocht. Zeg wat vaker ja. Of zet je favoriete film nog eens op, sta stil bij de hindernissen die het hoofdpersonage moet overwinnen en besef dat ook jij de held bent van je eigen verhaal.’

Mensen aansporen om tijd te maken om hun verhaal bij te sturen, is meteen een grootse en ambitieuze opgave. Wat is jouw verhaal?

‘Ik had een boek kunnen schrijven enkel en alleen over het belang van voortdurend aan je verhaal te blijven sleutelen. Mijn verhaal is dat ik 45 ben en in een intense fase van mijn leven zit. Een paar jaar geleden vond ik dat ik niet genoeg verdiende. Je moet al heel wat boeken verkopen om een gezin van vier te kunnen onderhouden, dus ging ik een lening aan om opnieuw te gaan studeren en een postgraduaat in ondernemerschap te behalen. Ik woon in Londen met mijn vrouw en onze twee jonge kinderen en ben momenteel de enige kostwinner in ons gezin. Pas sinds een maand of twee voel ik me financieel veilig. Ik heb een verschrikkelijk harde periode achter de rug en ben vaak jaloers geweest als ik vrienden foto’s zag posten van hun skivakantie, maar ik besef nu dat die moeilijke jaren deel waren van mijn heroïsche reis. Ik durf vandaag te zeggen dat ik mijn tijd goed besteed heb.’

De andere tips uit je STORIES-checklist zijn iets eenvoudiger. ‘T’ staat voor transformatie of het belang van zelfontplooiing.

‘Dat is een idee dat filosofen al millennialang promoten. Persoonlijke groei is vitaal voor je geluk en daarom besteed je best je tijd aan ervaringen die je helpen groeien. Leer iets nieuws koken, of schrijf jezelf in voor improvisatietheater. ‘O’ staat voor offline en outside. Dat spreekt voor zich: leg je telefoon weg en ga naar buiten.’

‘R’ staat voor relaties: tijd spenderen met mensen die je graag hebt maakt je gelukkiger. Hebben we een boek nodig om te beseffen dat we genoeg in de natuur of onder vrienden moeten zijn?

‘Als je niet weet dat vriendschappen belangrijk zijn voor je geluk, dan mis je heel wat in het leven. Toch geloof ik dat we onze behoefte aan samenzijn met anderen soms verwaarlozen. Ik vond het belangrijk om mensen eraan te herinneren dat je van eenzaamheid sneller sterft en dat het wetenschappelijk bewezen is dat je langer leeft als je contact hebt met anderen.’

Worden wie je wilt zijn

‘I’ staat voor intensiteit. Wat bedoel je daarmee?

‘Het blijkt gezond om tijd te spenderen aan ervaringen die ons uitdagen en waarmee we bereiken wat psychologen ‘flow’ noemen: dat heerlijke gevoel van ergens helemaal in opgaan en de tijd vergeten. Flow geeft energie en voldoening en is bereikbaar voor elk van ons, ongeacht je passies of inkomen. Het draait niet zozeer om wat je doet – zolang het maar een beetje moeilijk is, maar de moeite waard. Leer bijvoorbeeld tangodansen, verdiep je in de filosofie van Nietzsche, of maak een spel van dingen die je sowieso al doet, door extra punten en niveaus toe te voegen.’

‘E’ staat voor ‘extraordinary’ en het creëren van buitengewone momenten. Met ‘S’, tot slot, moedig je ons aan om voor ervaringen te kiezen die onze status verhogen. Is het niet erg egoïstisch om bezig te zijn met zaken die je aanzien geven?

‘We lijken status een vies woord te vinden, en toch kun je niet ontkennen dat wie je bent en waar je staat in de maatschappij een rol speelt in je leven. Ik wil lezers met dit hoofdstuk niet zozeer aansporen om veel geld uit te geven, eerder wil ik hen aanmoedigen om zich betekenisvol te maken voor anderen. Repareer het tuinhek van je oudere buur, organiseer een barbecue voor je buurt, of leer zeilen en neem deze zomer je vrienden mee op zeiltrip. Onderzoek wijst uit dat wie anderen helpt meer aanzien geniet, langer leeft en gelukkiger is. In die zin is het helemaal niet egoïstisch om je status te willen verhogen.’

Wat zijn voor jou de belangrijkste inzichten van je jarenlange onderzoek naar ons tijdgebruik?

‘Zorg dat je een verhaal hebt, investeer in vriendschappen, leg je telefoon neer, ga naar buiten en doe iets moeilijks. Je denkt dat je nood hebt aan een all-invakantie? Dan heb je het fout. Als je terugdenkt aan een moment in je leven dat er echt uitspringt, denk je wellicht niet aan die ene namiddag in het zwembad van een vijfsterrenhotel. Eerder aan die keer dat je een moeilijke opdracht tot een goed einde bracht, of met je kinderen een buitengewone reis maakte.’

Durf jij na het schrijven van dit boek nog lui voor tv te hangen?

‘Natuurlijk, maar mijn vrouw en ik hebben wel een aantal zaken veranderd. We laden onze telefoons niet meer op in de slaapkamer en ik installeerde een limiet op mijn Twitter- en Facebookgebruik. In onze keuken staat in grote letters ‘stories’, zodat ik in het weekend besef dat ik offline moet, en met mijn kinderen naar buiten moet. Voor iemand anders is die checklist misschien een reminder om wat vaker een dag verlof te nemen en te werken aan een droom die hij al lang koestert. In het beste geval zet mijn boek je aan het denken over welke ervaringen je op weg kunnen helpen om die persoon te worden die je wilt zijn.’