Fluisterende mensen of geritsel van papier: het YouTube-succes van ASMR verklaard

Gefluister, getokkel, het opvouwen van kleren, het omdraaien van krantenpagina’s, er zijn mensen die van dat soort specifieke geluiden blij en rustig worden. Met honderdduizenden kijken ze naar speciaal voor hen gemaakte YouTube-filmpjes, op zoek naar fysieke tintelingen en mentale ontspanning. ASMR heet dat fenomeen, kort voor Autonomous Sensory Meridian Response.

Het begon een paar jaar geleden met een make-uptutorial. Voor een reportage over dat nieuwe fenomeen bekeek ik tientallen van die filmpjes en bleef ik hangen bij Lisa Eldridge. Ik was niet echt geïnteresseerd in smoky eyes , maar iets in de stem van die vrouw zorgde ervoor dat ik ook weken nadat mijn artikel verschenen was nog geregeld naar haar video’s terugkeerde. Op een dag schreef iemand in de comments dat ze een hoog ASMR-gehalte had. Een paar Google-kliks verder ontdekte ik mannen en vrouwen die fluisterend krantenpagina’s omslaan, de was opvouwen of Lego-pakketten in elkaar steken en daar duizenden views mee halen. Toen een jongedame fluisterend haar foundation aanbracht en eindeloos het woord stipple herhaalde, gebeurde er iets vreemds. Een verrassende fysieke reactie, een aangename tinteling die van de onderkant van mijn schedel naar mijn ruggengraat en terug leek te reizen. Het gevolg was een intens gevoel van ontspanning. De mallemolen die mijn hoofd constant is, leek zowaar even stil te staan. Ik bleek gevoelig voor ASMR.

ASM-wat? is de meest voorkomende reactie als ik een volledig onwetenschappelijke rondvraag doe in mijn omgeving. Toch weten een paar mensen meteen wat ASMR is. ‘Ik kijk weleens naar die video’s,’ vertelt Juul (48), ‘vooral na een heel drukke dag. Ik ken het tintelende gevoel al van kleins af aan. Mijn vader las vaak de krant in stilte, zeer geconcentreerd en ik zat dan muisstil naast zijn stoel, intens te genieten van het geluid van omgeslagen pagina’s. Ik was oprecht blij toen ik een paar jaar geleden ontdekte dat ik dat gevoel opnieuw kan oproepen door ASMR-video’s te kijken. Ik kijk vaak op mijn telefoon in bed en ben vooral fan van filmpjes die met papier en karton te maken hebben. Het enige nadeel is dat ik in slaap val met mijn telefoon op mijn borst.’

Mie (27) ontdekte het als student. ‘Ik ging vaak in de bibliotheek studeren. Fluisterende mensen, getokkel op laptops, het verschuiven van papier, ik voel al tintelingen als ik eraan denk. Toen ik dat aan mijn lief opbiechtte, toonde hij me een ASMR-filmpje. Ik was verkocht. Mijn favorieten zijn filmpjes die kappersbeurten of schoonheidsbehandelingen nabootsen.’ Voor Mie heeft het iets van meditatie. ‘Ik heb mindfulnesstraining gevolgd, maar dat werkte niet voor mij. Ik heb het gevoel dat dit een soortgelijk effect heeft. Alsof er op een pauzeknop in mijn hoofd wordt gedrukt.’ En nee, het is niet seksueel, benadrukt Alan (37). ‘In het begin wist ik niet goed wat ik van die tintelingen moest denken, maar ook al fluistert er een aantrekkelijke blonde dame in mijn oor, ik voel geen seksuele opwinding. Het is meer een actief soort rust, een kalme euforie die me doet denken aan mijn kindertijd, toen ik naast mijn moeder op de sofa zat en zij zachtjes door mijn haar woelde.’ Tot zijn verbazing herkende zijn moeder het gevoel toen hij het onlangs aan haar beschreef. ‘Ze vertelde dat ze vroeger graag naar tv-programma’s keek waarin kunstenaars als Bob Ross aan het schilderen waren, omdat ze fijne tintelingen kreeg van het geschraap van een paletmes of borstel op doek.’

Big Brother

Het klinkt wetenschappelijk, Autonomous Sensory Meridian Response, maar de term werd in 2010 bedacht door Jennifer Allen, die had ontdekt dat ze gevoelig was voor die rare tintelingen en op internet informatie en lotgenoten vond. Omdat het moeilijk over iets praten is als er geen woord voor bestaat, bedacht ze een term, vertelt ze in een interview met ASMR University-website. ‘Ik maakte een lijstje van de dingen die in mijn ervaring essentieel waren en ging daarmee aan de slag.’ Het gebeurt vanzelf ( Autonomous en Response), het is zintuiglijk ( Sensory) en geeft een aangenaam fysiek gevoel ( Meridian, al zijn linguïsten het oneens over die woordkeuze).

Een jaar eerder begon een Britse studente verpleegkunde het allereerste ‘fluisterkanaal’ op YouTube: WhisperingLife. ‘Ik genoot altijd van de passages in het tv-programma Big Brother waarin gefluisterd werd opdat de camera het niet zou horen’, vertelt de anonieme vrouw op de ASMR University-website. ‘Ik zocht naar andere fluistervideo’s, maar vond niets, dus begon ik zelf een kanaal.’ Anoniem, omdat ze het zelf een beetje raar vond dat fluisteren zo’n effect op haar had. Vrij snel had ze een paar duizend volgers, er werd over geschreven op blogs, er volgden discussies op fora, Facebook en in podcasts, en er ontstonden nieuwe kanalen waar tinglers, zoals ze ondertussen heetten, terechtkunnen voor heel uiteenlopende video’s. Sommige kanalen hebben tot een miljoen abonnees.

Logisch dus, dat ook de commerciële wereld ASMR ontdekt heeft. W Magazine heeft op zijn website een reeks video- interviews met grote namen als Salma Hayek, Jake Gyllenhaal en Gigi Hadid; de reclamecampagne van 2017 van MiuMiu heette niet toevallig Whispers en John Goodman probeert onze Amerikaanse vrienden fluisterend tot een Quarter Pounder bij McDonald’s te verleiden. In New York is er zelfs een ASMR-spa, The Whisperlodge, waar je live een soort ASMR-theater kunt ervaren.

En relax…..

De wetenschap ontdekte ASMR een jaar of vier geleden, maar tot vandaag is het relatief weinig onderzocht. Het was de universiteit van Swansea die in 2015 een van de eerste rondvragen deed. 98% van de deelnemers, allemaal zelfverklaarde tinglers, gebruikt ASMR-video’s om te ontspannen en 82% zegt dat het hen helpt om in te slapen. Amper 5% zegt dat het gevoel seksueel was, terwijl 84% stelt dat het daar niets mee te maken heeft. De belangrijkste triggers die een tintelend gevoel oproepen, blijken fluisteren, persoonlijke aandacht, trage bewegingen en knisperende geluiden, zoals tokkelende vingernagels op een harde ondergrond, ritselend plastic, papier dat omgeslagen of gescheurd wordt of textiel waar de kreuken uitgewreven worden. Het effect werkt het best in een stille, rustige omgeving en wordt voor veel deelnemers versterkt als ze een hoofdtelefoon gebruikten. 80% van de deelnemers stelt dat hun humeur beter werd van ASMR, en veel tinglers verklaren ook dat het stress en angst doet afnemen. Van de deelnemers die chronische pijnpatiënten waren, meldden 38 dat het hun pijn verzacht, terwijl 40 van hen vertelden dat het geen effect heeft.

Collega’s van de universiteit van Sheffield ontdekten vorig jaar dat ASMR geen inbeelding van gevoelige zielen is, maar ook effectief fysiologische gevolgen heeft. Zo gaat het hart van tinglers trager slaan én verhoogt hun huidgeleiding als ze naar de video’s kijken. Verwarrend, want meer huidgeleiding wijst op opwinding, terwijl een tragere hartslag het tegenovergestelde aantoont. ASMR is volgens de Sheffieldse onderzoekers een complex emo- tioneel en fysiologisch fenomeen, waar meer onderzoek naar nodig is. Wat bijvoorbeeld nog onduidelijk blijft, is waarom sommige mensen meteen het ASMR-effect voelen en anderen de fluistervideo’s gewoon saai of zelfs ronduit irritant vinden.

Spinnen

Wat ze in Sheffield concluderen, is dat ASMR bestaat én dat het misschien wel positieve fysieke en psychologische effecten kan hebben. Iets waar Mie geen wetenschappelijk onderzoek voor nodig heeft. ‘Ik ben nogal angstig, en had vroeger weleens angstaanvallen. Als ik me nu niet fijn voel, dan helpt zo’n video. Het verlegt mijn aandacht, geeft me een aangenaam gevoel en leidt me zo af.’ Bij Juul helpt ASMR bij het inslapen, iets waar hij al jaren moeilijkheden mee heeft. Zelf gebruik ik de video’s op dagen dat mijn brein in overdrive gaat.

Een van de dingen die wetenschappers verder willen onderzoeken, is of het effect van ASMR sociaal is. De hypothese die Craig Richard, professor neurofarmacie en oprichter van de ASMR University-website naar voren schuift, is dat het een vergelijkbaar effect heeft als bondinggedrag en sociale grooming , waarbij we gekalmeerd en verzorgd worden. ‘Bondinggedrag, dat zijn zachte aanrakingen, persoonlijke aandacht, fluisteren tussen mensen die elkaar vertrouwen, en dat geeft ons een ontspannen, veilig en getroost gevoel.’ Het is wat ouders met hun kinderen doen of geliefden met elkaar, en het is ook waarom sommige mensen intens genieten van een kappersbezoek of massage. ‘We weten dat hormonen als endorfine, dopamine, oxytocine en serotonine daar een rol in spelen’, schrijft Richard. ‘Veel ASMR-video’s lijken datzelfde gevoel op te roepen, en mijn theorie is dat endorfine voor de tintelingen en het zacht euforische gevoel van ASMR zorgt, terwijl oxytocine ons een veilig en ontspannen gevoel geeft.’ Richard legt uit dat ASMR bij hem min of meer hetzelfde effect heeft als een fysieke massage, maar Alan omschrijft het anders. ‘Als mijn kat weer eens luid ligt te spinnen naast mij op de bank, dan denk ik: dat lijkt waarschijnlijk op wat ik voel als ik naar een ASMR- video kijk.’