De lenige liefde: waarom polyamorie aan populariteit wint

‘Iedereen weet dat je probleemloos verschillende vrienden kan hebben. Waarom zouden we het aantal romantische partners dan wel begrenzen?’. Echte liefde kent geen limieten noch voorwaarden, zo redeneren polyamoristen. Drie getuigen over hun onconventionele relatie, mogelijke jaloezie en hardnekkige vooroordelen.

In de meeste Hollywoodfilms zijn het vaak nog altijd twee witte, heteroseksuele mensen die verliefd worden, met elkaar trouwen, een gezin stichten en de rest van hun leven samen slijten. In de realiteit verliest dit soort relaties terrein. Echtscheidingscijfers pieken. En in plaats van één partner voor een heel leven, opteren sommige mensen voor meerdere partners – al dan niet voor even. Dat noemen we polyamorie. Let wel: polyamorie is niet te verwarren met polygamie. In geval één is het toegestaan om meerdere romantische partners tegelijk te hebben, in onderling overleg. In geval twee ben je er effectief mee getrouwd. Dat laatste is verboden in België, maar polyamorie is dat niet en weet stilaan ook het taboe van zich af te schudden.

‘Polyamorie en andere vormen van consensuele niet-monogamie waren vroeger vooral populair bij science fiction nerds’, vertelt Janet W. Hardy. Als auteur en ervaringsexpert verdiept ze zich al meer dan twintig jaar in het thema polyamorie. Haar boek De integere slet groeide uit tot een cultklassieker en is nu ook in het Nederlands vertaald. Dat is geen toeval. ‘Ik merk dat het publiek tijdens mijn lezingen steeds groter én diverser wordt. Het is voor de meeste mensen wel duidelijk dat het klassieke kerngezin, dat ons lange tijd als ideaal werd voorgeschoteld, niet houdbaar is. Dus wordt er gezocht naar andere relatievormen. Polyamorie is er daar eentje van. Het taboe errond verdwijnt traag maar gestaag, al is het moeilijk om dat hard te maken in cijfers. Ik merk alleszins dat de poly community, waar ik intussen al meer dan dertig jaar in vertoef, alleen maar uitbreidt, en dat jongeren minder rigide denken over hoe relaties eruit kunnen zien.’

Dat stelt ook psychologe Nathalie Cardinaels, die met Ik hou van jou, jou en jou eveneens een boek over het onderwerp schreef. ‘Polyamorie komt de laatste jaren veel meer in de media. De beeldvorming erover is minder zwart-wit. Dat zet mensen aan tot nadenken. Toch bestaan er nog veel vooroordelen. Dat polyamoureuze relaties louter om seks draaien, bijvoorbeeld. Of dat mensen polyamoureus zijn omdat ze last hebben van bindingsangst.’

Vrouwen zijn in onze maatschappij de seksuele poortwachters

‘Heel vaak wordt er vanuit gegaan dat het vooral mannen zijn die hun vrouwelijke partners in zo’n poly-constructie dwingen’, vult Hardy aan. ‘Het omgekeerde is waar. Vrouwen zijn in onze maatschappij de seksuele poortwachters. Als zij niet aan boord zijn, zal het niet gebeuren.’

De weerstand tegen polyamorie is vaak een bijproduct van een dieperliggende angst, weet Cardinaels. ‘Polyamorie lijkt voor veel mensen een ver-van-hun-bedshow. Het idee is bedreigend, zowel voor hun relatie als voor hun ideeën over relaties. De logische reactie is dus om dat idee af te wijzen, dat voelt veiliger. Dat is jammer, zeker als je weet dat een scheve schaats rijden, de zogenaamd niet-ethische monogamie, veel beter getolereerd wordt. Dat is onlogisch. Het lijkt mij net een gezonde reflex om na te denken wat voor relatievorm precies bij je past.’

Meerdere partners gelukkig houden is verdomd hard werken

Koppels in een monogame relatie maken vaak de fout om minder stil te staan bij dat soort vragen, stellen de experts. Verwachtingen zijn veel vaker impliciet. In een polygame relatie ben je verplicht om alles te expliciteren om jaloezie en andere vervelende gevoelens op afstand te houden. ‘Meerdere partners gelukkig houden is verdomd hard werken’, legt Hardy uit. ‘Open communiceren is van levensbelang. Je moet voortdurend aftoetsen bij de ander hoe hij of zij zich voelt in de relatie en erover waken dat alle grenzen gerespecteerd worden. Dat vereist bakken zelfkennis en de nodige empathie. Die openheid creëert een erg diepe band.’

En dat verklaart volgens Hardy mede de toegenomen belangstelling voor polyamorie. De poly community is bijzonder hecht en bijzonder bedreven in communiceren over verwachtingen en teleurstellingen. Een uitstekende basis voor levenslange verbintenis, zeker als die verbintenis onderweg van vorm mag veranderen zonder definitief afgeschreven te worden, zoals dat bij monogame relaties vaak wel het geval is. ‘Mensen hebben altijd al in groepen samengeleefd. Dat lijken we in onze huidige, individualistische maatschappij te vergeten. Ik denk dat daar ook een verklaring schuilt voor het feit dat steeds meer mensen open staan voor andere relatie- en samenlevingsvormen. We zijn opnieuw op zoek naar hechte verbinding en een groepsgevoel.’

De 37-jarige Matthias* uit Brussel heeft enkele open relaties achter de rug en is nu solopoly – single, maar polyamoureus.

‘Ik ben ervan overtuigd dat de mens niet gemaakt is om een heel leven bij dezelfde partner te blijven en ik merk dat steeds meer mensen die mening delen. Een open relatie is veel eerlijker. Het vertrekt vanuit je eigen verlangens in plaats vanuit dominante ideeën die cultureel of religieus zijn opgelegd. Bovendien hebben veel mensen de facto een open relatie zonder dat ze ervoor uit durven komen. Dat vind ik helemaal absurd. Openheid stimuleert vertrouwen. En vertrouwen versterkt een relatie, in tegenstelling tot bedrog. Iedereen weet dat je probleemloos verschillende vrienden kan hebben. Waarom zouden we het aantal romantische partners dan wel begrenzen? ‘

‘Zelf kom ik net uit een open relatie van ongeveer een jaar. We wilden ons sowieso niet halsoverkop in een relatie storten en beslisten daarom om elkaar geen beperkingen op te leggen. Gaandeweg groeiden we naar elkaar toe, maar monogamie is zelfs nooit ter sprake gekomen. Wel waren er vanaf moment A al duidelijke afspraken over wat wel en niet kon. Onveilige seks kon bijvoorbeeld absoluut niet. Uiteraard werden die afspraken gaandeweg gewikt en gewogen. Dat is net het mooie: alles is bespreekbaar en niets staat in steen gebeiteld.’

‘Een aantal jaar geleden was ik iemand die erg jaloers uit de hoek kon komen. Dat is compleet veranderd. Je partner is je bezit niet. En als je van iemand houdt, dan gun je die persoon alles, ook seksuele vrijheid. Het loslaten van je ego en je jaloezie is eigenlijk iets heel moois. Het is een teken van liefde. Bovendien kan het best opwindend zijn om te praten over de dingen die de ander meemaakt met de extra partners. Daar leer je veel uit en het kan je eigen relatie versterken.’

‘Mijn vriendin en ik woonden niet samen, en dat vond ik eerlijk gezegd erg praktisch. Anders ontmoet je meteen die extra partners, en dat gaat voor mij dan weer net iets te ver. Mijn ex-vriendin dacht daar hetzelfde over. Zij wilde ook liever niet horen wat ik op seksueel vlak met mijn andere partners uitspookte. Dat onze relatie uiteindelijk geëindigd is, had te maken met andere factoren, niet met het open karakter ervan. Ik heb wel gemerkt dat een relatiebreuk op deze manier iets gemakkelijker te verwerken is. Als een monogame relatie eindigt, val je echt in zwart gat. Dit is dragelijker.’

De 44-jarige Filip* uit Gent heeft een relatie van negen jaar, waarvan zeven jaar een polyamoureuze relatie. Zowel hij als zijn vriendin hebben polypartners. Samen hebben ze twee kinderen.

‘Wij zijn gestart als een monogaam koppel, maar dat is vrij snel veranderd. Ik ben biseksueel, wat het moeilijk maakt om mijn seksualiteit ten volle te beleven bij één persoon. Dat geldt ook voor emotionele steun: het is fijn om te weten dat je niet al je problemen bij je partner hoeft te parkeren, maar dat er ook andere uitlaatkleppen zijn. Voor ons draait polyamorie niet louter om het seksuele. De diepere connectie primeert, pas dan komt er seks aan te pas.’

We hebben al vaak getwijfeld om de rangen opnieuw te sluiten voor anderen

‘Onze relatie is heel hecht en met mijn vrouw deel ik veel dingen: een huis, een gezin, een leven. Toch zijn er ook veel vlakken waarop we verschillen. Ik ben een erg sociale cultuursnob, mijn partner houdt van rust. Dat is ideaal, omdat ik die culturele dingen met mijn pluspartner kan beleven. Dat betekent niet dat het altijd makkelijk is. We hebben al vaak getwijfeld om de rangen toch weer te sluiten voor anderen. Jaloezie is iets lelijks. Als de ander bijvoorbeeld een gezinsmoment vergeet door een afspraak met een pluspartner dan kwetst dat. Misschien is dat wel de grootste les: dat je altijd genoeg zorg moet dragen voor je primaire relatie en dat naar alle partijen goed moet communiceren en balanceren. Als je merkt dat je zelf je focus verliest, dan is het tijd om een pauze in te lassen met de pluspartner. Heel vaak kan je in zo’n geval wel op begrip rekenen. Toch wegen die nadelen niet op tegen de voordelen.’

‘Collega’s en sommige vrienden zijn op de hoogte van onze polyamoureuze relatie, onze ouders nog niet. Onze twee dochters zijn nog jong – 2,5 en 6 jaar – dus het is nog te vroeg om daar een gesprek over te hebben. Meestal verzinnen we een smoes om de afwezigheid van de ander te verklaren. Het zou mooi zijn als we op een gegeven moment open met hen hierover zouden kunnen praten, maar het is moeilijk te voorspellen hoe zij daar zelf tegenover staan. Momenteel zie ik iemand al een hele tijd en het klikt echt super goed. Als het met die pluspartner blijft duren, is het niet uitgesloten dat zij de kinderen ontmoet. Maar dat zal de toekomst moeten uitwijzen. Mijn gok is sowieso dat relaties er over tien jaar – wanneer zij klaar zijn voor zo’n gesprek – sowieso heel anders zullen uitzien. Het idee dat je je aan één partner moet hechten voor de rest van je leven klopt gewoon niet.’

De 29-jarige Fien uit Gent heeft een relatie met Christophe (37) en Aurélie (27). Met die laatste deelt ze een huis, al dromen ze ervan om met z’n drietjes samen te wonen en een gezin te starten.

‘Aurélie en ik hebben elkaar via internet leren kennen. Op mijn dating-profiel wond ik er geen doekjes om: daar stond te lezen dat ik bi en poly ben en iemand zocht die daarvoor openstaat. Op dat moment was ik eigenlijk niet op zoek naar iets serieus. Ik zocht meer een soort friend with benefits. Toch werden we halsoverkop verliefd. Omdat Aurélie wist hoe ik in elkaar zat, gunde ze mij ook mijn vrijheid. Christophe kende ik al van voor ik iets had met Aurélie, maar de vonk sloeg pas later over. Zowel zij als ik vonden meteen dat hij heel goed bij ons paste. Ik heb een romantische relatie met zowel Aurélie als Christophe, zij zijn beste vrienden.’

‘Dit is mijn eerste serieuze niet-monogame relatie. Ik heb heel lang geprobeerd om me te wringen in het traditionele juk van de maatschappij. Ik wilde bij een groep horen, niet te afwijkend zijn. Ik was immers al holebi. Toch voelde ik altijd een soort gemis. Dat lijkt me ook normaal: het is oneerlijk om te verlangen dat één partner al je noden probleemloos kan inlossen. Het is evenmin logisch om dan te eisen dat de niet ingeloste verlangens maar gewoon vergeten worden. In het verleden miste ik bijvoorbeeld weleens de omgang met vrouwen. Of miste ik humor bij een partner die net wat serieuzer was. Dat is ook niet erg, maar het is fijn als je die dingen wel kan en mag vinden bij anderen. Voor mij is jezelf kunnen zijn het hoogste goed in een relatie. Ik wil graag gezien worden om wie ik ben – polyamoureus – en niet om wie ik zou moeten zijn – monogaam.’

We willen echt een gezin vormen met z’n drietjes

‘Momenteel wonen Aurélie en ik in een gedeelde woonst. In de toekomst is het de bedoeling dat Christophe daar ook bij komt wonen. We willen echt met z’n drietjes een gezin vormen. Er is bij ons ook duidelijk een kinderwens aanwezig. Zowel Aurélie als ik wil graag een kind van Christophe. Ik op natuurlijke wijze, zij met behulp van de wetenschap. Het lijkt mij ook wel praktisch dat we met z’n drietjes zijn om de huishoudelijke taken te verdelen en voor de kinderen te zorgen: hoe meer zielen hoe meer vreugde.’

‘Uiteraard zouden we ook graag trouwen met z’n drie, maar dat is helaas wettelijk gezien nog niet mogelijk, net zoals het erkennen van een kind door drie in plaats van twee ouders. Onze naaste omgeving is grotendeels op de hoogte van onze bijzondere relatie. De reacties zijn gemengd. Ik merk dat er nog veel vooroordelen zijn. Ook het gebrek aan tact is schrijnend: omdat ik met zowel een man als een vrouw samenwoon krijg ik aan de lopende band ongepaste voorstellen voor trio’s. Mensen geven ons ook voortdurend relatieadvies. Of ze stellen ongegeneerd ongepaste vragen: wie mijn favoriete partner is, om er maar eentje te noemen.’

‘Momenteel zijn er geen pluspartners buiten de relatie, al sluit ik niet uit dat dat in de toekomst verandert. Vrijheid is altijd bespreekbaar, al komt dat ook met verantwoordelijkheid. Mijn vriendin is lesbisch, mijn vriend is hetero. Soms wil ik weleens met één van de twee alleen zijn om de liefde te bedrijven, maar dat valt niet altijd even makkelijk te organiseren. Dat is zoeken, veel praten en proberen te zorgen dat niemand zich gekwetst voelt. Een soms wankel, maar altijd spannend evenwicht.’

De namen met een * zijn om privacyredenen gefingeerd.