‘Coronacrisis dreigt klok terug te draaien op het gebied van vrouwenrechten’

‘De strijd tegen covid-19 zou gebaat zijn bij meer vrouwelijk leiderschap,’ schrijft Mary Robinson, vrouwenrechtenactiviste, voormalig president van Ierland en VN-commissaris voor de Mensenrechten.

De impact van crises is nooit genderneutraal en covid-19 is geen uitzondering, schrijft Mary Robinson, voormalig president van Ierland en huidig voorzitter van The Elders. De pandemie heeft geresulteerd in toegenomen geweld tegen vrouwen, bemoeilijkt hun toegang tot justitie en bedreigt hun inkomen sneller dan dat van mannen.

Miljoenen vrouwen nemen een onevenredige verantwoordelijkheid op zich als het gaat om zorg. Veel vrouwen hebben geen toegang tot anticonceptiemiddelen en andere diensten op het gebied van seksuele gezondheid.

VN-experts voorspellen dat er in de komende tien jaar mogelijk zo’n 13 miljoen extra kindhuwelijken zullen zijn als gevolg van de sluiting van scholen en het ontbreken van gezinsplanning, in combinatie met verslechterde economische omstandigheden.

Coronacrisis dreigt klok terug te draaien op het gebied van vrouwenrechten

Vooral vrouwen en meisjes uit gemarginaliseerde en minderheidsgroepen lopen risico. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld lopen zwarte vrouwen vier keer meer kans dan witte vrouwen om te overlijden aan covid-19.

Nelson Mandela

Covid-19-risico’s schaden veel van de vooruitgang die geboekt is op het gebied van de gendergelijkheid waar ik en andere vrouwenactivisten zich hun hele leven al voor inzetten. Als voorzitter van The Elders, een groep onafhankelijke wereldleiders samengebracht door Nelson Mandela, heb ik het privilege samen te werken met twee andere vrouwen die net als ik, de eerste vrouwelijke leiders waren in hun land: Gro Harlem Brundtland uit Noorwegen en Ellen Johnson Sirleaf uit Liberia. Ik probeer bij te dragen aan Nelson Mandela’s visie voor wereldvrede, rechtvaardigheid en mensenrechten, samen met pionier en mensenrechtenadvocaat Hina Jilani, die het eerste advocatenkantoor voor vrouwen in Pakistan opzette en Graça Machel, een onvermoeide strijder voor vrouwenonderwijs en emancipatie.

We maken ons er allemaal grote zorgen over de groeiende genderkloof en de consequenties die vrouwen nu al lijken te voelen van de sociaaleconomische problemen als gevolg van covid-19.

Verklaring van Beijing

Dit jaar gedenken we de 25ste verjaardag van de Verklaring van Beijing en het Platform voor Actie, waar vertegenwoordigers uit 189 landen beloofden te werken aan ‘de volledige en volwaardige participatie van vrouwen in het politieke, burgerlijke, economische, sociale en culturele leven.’ We hebben in die 25 jaar goede stappen vooruit gezet: meer meisjes dan ooit maken de basisschool af, en het aandeel vrouwen dat als kind trouwde, daalde wereldwijd van 1 op 4 naar 1 op 5.

Het geeft me hoop en het motiveert me als ik zie hoe vrouwen en meisjes de uitdagingen van de pandemie aangaan

In een omvangrijk rapport dat geschreven werd ter evaluatie van deze 25 jaar, klinkt echter de aanbeveling om een nieuwe routekaart op te stellen voor de weg naar gendergelijkheid. Die nieuwe routekaart moet gebruik maken van de wijsheid en ervaring van vrouwen in leidinggevende rollen in elke sector en ook van die van de jongere generatie.

Vrouwen in de politiek

Covid-19 heeft heel duidelijk onderliggende ongelijkheden blootgelegd en ons eraan herinnerd dat rechten op papier niet noodzakelijk ook rechten in de praktijk zijn. Ik ben teleurgesteld over de trage vooruitgang als het gaat om de representatie van vrouwen in de (top van de) politiek. Vijftien landen hebben nu een vrouw op de hoogste politieke machtspositie – meer dan de vijf in 1980, maar minder dan de piek van achttien in 2018. Het aantal vrouwen in parlementen is gemiddeld nog steeds minder dan 25 procent.

Deze ondervertegenwoordiging van vrouwen op invloedrijke politieke posities zien we ook terug in de covid-19-taskforces. Desondanks hebben we gezien dat landen die geleid worden door vrouwen, kennelijk zeer effectief zijn in het beheersen van de covid-19-pandemie.

De geschiedenis heeft ons geleerd dat crises ook kunnen leiden tot bijna seismische veranderingen

Het geeft me hoop en het motiveert me als ik zie hoe vrouwen en meisjes de uitdagingen van de pandemie aangaan. Hier zijn veel voorbeelden van. Dejana Stosic leidt een burgerorganisatie in Servië die 24 uur per dag steun biedt aan de overlevenden van gendergeweld. Jamie Margolin is een jonge klimaatactivist die haar platform gebruikt om bewustwording te creëren over de relatie tussen covid-19, de klimaatcrisis en raciaal onrecht. Ellen Johnson Sirleaf zet zich samen met verschillende andere vrouwelijke leiders in Afrika met succes in voor de strijd tegen covid-19.

Nieuwe generatie

Vrouwelijk leiderschap zou in de strijd tegen de pandemie op alle niveaus een sleutelrol moeten spelen, als we willen voorkomen dat een stap terug gezet wordt op het gebied van vrouwenrechten. We moeten de collectieve actie ondersteunen van vrouwen, in het bijzonder groepen aan de basis, solidair zijn en een nieuwe generatie leiders aanmoedigen.

De geschiedenis heeft ons geleerd dat crises ook kunnen leiden tot bijna seismische veranderingen. Een van mijn grote feministische helden is Rosa Luxemburg, die voor en na de Eerste Wereldoorlog streed voor vrijheid in Polen en Duitsland. Iets meer dan een eeuw geleden zei ze ‘vrijheid is altijd vrijheid voor die ene persoon die anders denkt’.

We zijn nu iets meer dan een eeuw verder, en we moeten anders denken over rechtvaardigheid en gendergelijkheid. Nu de wereld een koers uitzet voor een toekomst na de pandemie, moeten we onze collectieve kracht aanboren – heroverwegen, resetten en een betere wereld bouwen voor toekomstige generaties.

IPS