‘Bezorgd over bijwerkingen van vaccins? Kunnen we het dan ook eens over hormonale anticonceptie hebben?’

Ans, Ellen en Tilia van beweging Anticoncept! zagen de ongerustheid over de vermeende link tussen het AstraZeneca-vaccin en een verhoogd risico op trombose met verbazing aan. ‘Terwijl heel wat landen per direct stopten met het toedienen van dat vaccin, worden de gebruikers van hormonale anticonceptie juist gehinderd om meer te leren over gelijkaardige neveneffecten.’

Maanden geleden startten wij vanuit het verdriet om het verlies van twee prachtige jonge vrouwen door een trombose met Anticoncept!. Deze week ontplofte plots de aandacht voor ons initiatief, waarmee we pleiten voor meer sensibilisering rond de nevenwerkingen van anticonceptie. Het leek er immers op dat het coronavaccin van AstraZeneca verband zou houden met een risico op bloedklonters en de wereld stond op zijn kop. Eindelijk worden ook wij gehoord, want plots blijkt het risico op bloedklonters, iets waarvan het causaal verband met hormonale anticonceptie al meermaals werd onderzocht en bewezen, toch belangrijk. Maar terwijl heel wat landen per direct stoppen met het toedienen van AstraZeneca, worden de gebruikers van die hormonale anticonceptie gehinderd om meer te leren over gelijkaardige neveneffecten.

‘De kans dat mensen bij wie trombose in de familie zit én de pil nemen een bloedklonter ontwikkelen, wordt tien keer zo groot dan wanneer ze die pil niet zouden nemen’, legt professor KULeuven-professor en gynaecoloog Johan Verhaeghe uit. Hoe vaak denkt u dat een bloedtest wordt afgenomen wanneer een vrouw of meisje naar anticonceptie vraagt? Vaak wordt er niet eens gevraagd of er trombose in de familie zit. En zelfs als het geweten is dat er familiale bloedstollingsaandoeningen zijn, schrijft men vaak nóg de pil voor, zonder de patiënt in te lichten over de eventuele risico’s.

Bezorgd over bijwerkingen van vaccins? Kunnen we het dan ook eens over hormonale anticonceptie hebben?

Die dingen gebeuren jammer genoeg. En ze gebeuren om verschillende redenen. Door het chronische tijdsgebrek bij dokters, maar ook omwille van gedateerde informatie. In het slechtste geval speelt bovendien ook een diep geworteld wantrouwen tegenover de beslissingskracht van de vrouw mee, en een patriarchale reflex om de patiënt ’tegen zichzelf te beschermen’. Gelukkig merken we steeds meer evolutie in nieuwe generaties, en ook de huidige lessen geneeskunde stellen deze paternalistische houding aan de kaak, met veel aandacht voor het zogenaamde ‘shared decision making’, samen met een geëmancipeerde patiënt.

Maar we zijn er nog lang niet. Dat is waarom wij met Anticoncept! zo graag een plek willen in het publieke debat. Het is belangrijk dat het voorschrijven van anticonceptie gelinkt wordt aan een goed consult, zodat mensen alle opties te horen krijgen en zelf kunnen beslissen wat het best zal werken voor hen. Heel wat dokters beschikken nog steeds niet over voldoende actuele informatie, de inspanningen van Domus Medica ten spijt. Als je als jong meisje bijvoorbeeld informatie wilt over het spiraaltje moet je soms al gaan smeken om die te krijgen, en dat allemaal vanwege de vastgeroeste mythe dat het spiraaltje enkel beschikt is na een bevalling.

‘Waar komen dat soort mythes toch vandaan?’, hoor ik u denken. Als ik het vraag aan dokters halen ze vaak hun schouders op, maar het woord dat het meeste valt, is: seksisme. Nog veel te vaak worden vrouwen medisch gezien als mannen zonder penis, en dat terwijl hun lichaam en biochemie volledig anders in elkaar zitten dan die van mannen. Die beperkte blik heeft ooit enkele mythes doen ontstaan, die moeilijker uit te roeien zijn dan je zou denken. Zo lijkt de spiraalangst vaak voort te komen vanuit het feit dat er iets moet worden ingebracht, en wordt de condoom in het praatje over anticonceptie vaak vergeten omdat die de te dragen last naar de man verplaatst (en dat zou onbetrouwbaar zijn). Zouden we in een ideale, gendergelijke wereld niet juist op elkaar moeten kunnen vertrouwen?

Alle geneesmiddelen komen met bijwerkingen, maar voor een geneesmiddel dat door een vijfde van de bevolking wordt genomen, is het hoog tijd dat een aantal zaken zullen veranderen

De vandaag gangbare mythes en gebrekkige communicatie rond anticonceptie maken heel wat slachtoffers. Maar liefst veertig procent van de vrouwen neemt hormonale anticonceptie. Aangezien zo’n vijftig procent van de bevolking vrouw is, leert een simpele rekensom ons dat een vijfde van de bevolking dat doet. Een vijfde van de bevolking neemt dus elke dag het risico op bijwerkingen van haar medicatie. Want laat ons dat vooral niet vergeten: anticonceptie is een geneesmiddel. Alle geneesmiddelen komen met bijwerkingen, maar voor een geneesmiddel dat door zo’n groot aantal mensen wordt genomen, is het hoog tijd om een aantal zaken te gaan veranderen op vlak van sensibilisering.

Vooral wanneer je weet dat het te vermijden is, is toch elk geval van trombose een geval te veel, ook al zijn de absolute cijfers volgens sommigen klein? Hormonale anticonceptie zou in een ideale wereld nauwgezet moeten worden gecheckt – voorschriften zouden bijvoorbeeld niet zomaar in de brievenbus mogen belanden – zodat elke gebruiker ze veilig kan nemen. Bij andere hormoontherapie, bijvoorbeeld bij transgender personen of voor hormonale aandoeningen, wordt er vandaag wel beter opgevolgd, wel meer informatie gegeven, wordt er wel gepeild naar de voorgeschiedenis en comorbiditeit. Waarom doen we dat niet bij iets dat een vijfde van de bevolking elke dag inneemt?

Voorlopig blijven de oogkleppen echter opstaan en is er dus nog werk aan de winkel voor Anticoncept!. Wij zetten stevig in op sensibiliseren, zodat mensen met bepaalde erfelijkheidsziekten te weten komen dat het voor hen niet veilig kan zijn om de pil te slikken. Daardoor wordt onze actie soms weggezet als actie om het aantal ongewenste zwangerschappen de hoogte in te duwen. Zo’n opmerkingen lijken ons punt te missen. Wij zijn niet tegen anticonceptie, wel voor de juiste vorm van anticonceptie bij iedereen.

Dat betekent onder andere dat de eindverantwoordelijkheid van zwangerschapspreventie niet altijd enkel bij de vrouw zou mogen liggen. Verhoogd risico op trombose zou niet de prijs mogen zijn die vrouwen betalen voor zwangerschapspreventie, net zoals wij als samenleving blijken te vinden dat niemand vrede moet nemen met een verhoogde kans op trombose als prijs voor coronapreventie. Dat geldt zeker voor al wie zich zorgen maakt op basis van erfelijkheid. Ik zou willen dat mannen het echte verhaal kennen: dat de mannenpil bestaat. De bijwerkingen daarvan zijn echter te groot om een commercieel succes te kunnen worden. Mannen kunnen niet zwanger worden, dus de voordelen van zo’n pil wegen niet op tegen het potentiële risico.

Wij vragen niet meer dan wat eigenlijk verplicht is: dat iedereen alle informatie krijgt die nodig is voor een goede beslissing

Ook angstzaaierij wordt ons regelmatig verweten. Uitspraken als ‘je kan ook teveel sensibiliseren’ komen voor ons uit het niets. Hoe meer je weet over wat je opties zijn, wat er preventief kan gebeuren, en hoe alles juist in elkaar zit, hoe veiliger en gelukkiger jij je leven kan leiden. Risico’s beperken is risico’s beperken. Niet meer dan dat. Sensibilisering redt levens – hadden de dokters van Nina en Steffi hun consult iets correcter uitgevoerd, dan liepen ze nog rond.

Het is ronduit stuitend om te zien dat er een beweging bestaat die zich probeert te kanten tégen het onderwijzen van jonge menstruerende personen over hun lichaam. Die beweging lijkt vooral uit mannelijke hoek te komen. Opmerkelijk, niet? Conclusies worden getrokken zonder enig gesprek of dialoog, iets waar Anticoncept! net naar streeft. Wij mikken op een open vorm van communicatie waarin seks, zwangerschapspreventie en seksueel plezier geen taboe meer zijn. Voor wie niet verder leest dan de captions of eerste plaatjes op onze Instagrampagina, verwijs ik graag door naar de lijvige documenten die wij, na veel onderzoek, online plaatsten en die vrij te lezen zijn. Wij zijn een groep vrijwilligers die, zonder dat iemand daar om vraagt of deze tijd vergoedt, peer reviewed studies leest met een kritisch oog. Daarbij laten we geen kans onbenut om te benadrukken dat we niét tegen anticonceptie zijn. We geloven wél dat iedereen het verdient om alle informatie te krijgen die je nodig hebt voor een goede beslissing, iets wat trouwens vastgelegd werd in het zogenaamde patiëntenrecht. Wij vragen dus niet meer dan wat eigenlijk verplicht is.

De dokter is niet meer meneer doktoor die je onleesbaar driemaal daags een tovermiddel voorschrijft.

Seks is niet langer een schaduwdaad.

De doorsnee burger heeft genoeg verstand om geëmancipeerd bij de dokter naar de mogelijkheden te vragen.

Laten we stoppen met stemmen te ontnemen van wie er nog maar net een kreeg, en gewoon naar elkaar luisteren, met alle informatie die er beschikbaar is en los van mythes. Of in welk parallel universum leeft u als u vindt dat er wel genoeg over anticonceptie wordt gesproken?