Marijke De Cock borduurt kunstwerken: ‘Ik denk met mijn handen’

Al bijna 20 jaar creëert Marijke De Cock borduursels en bijzondere juwelen voor de collecties van Dries Van Noten. Nu treedt ze voorzichtig uit zijn schaduw met autonoom artistiek werk in de vorm van bas-reliëfs van glaskralen.

Ze leidt ons meteen naar de keuken, waar ze werkt aan de grote verweerde houten tafel. Al werkt ze soms ook op de parketvloer van de salon, samen met haar man, architect Rodriguez Debal. Of in de buurt, in Haptic House, de creatieve hub van beeldhouwer Ben Storms aan de rand van het Rivierenhof, het prachtige park in Deurne. Het familiehuis van Marijke dateert van rond 1930. De glasramen in de deuren zijn nog origineel. Ze werpen kleurige schakeringen op de bureaus van de twee kinderen in de huiskamer. De meubelen werden in de jaren tachtig ontworpen door Marijkes ouders, die interieurarchitect waren – de appel valt niet ver van de boom. “Mijn moeder vertelde dat ik als kind al de drang had om met mijn handen te werken. In feite denk ik met mijn handen.”

Ik voelde dat ik iets miste, ik vond dat mijn borduurwerk te veel in dienst stond van het kledingstuk.

Vallen en opstaan

Het was niet zozeer de mode die Marijke aantrok toen ze ging studeren. Wel het artisanale proces dat eraan voorafgaat: het materiaal uitzoeken, bewerken, transformeren en optimaliseren. Het werken met vallen en opstaan. Ze herinnert zich hoe ze als student aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen stoffen verfde in de badkuip van haar kot, hoe ze tekende op de stoffen en toen al borduurde. Ze is ook niets vergeten van de lessen van Walter Van Beirendonck, die voor haar nog altijd een leidraad zijn. “Hij heeft mij geleerd om naar mijn werk te kijken, om een stap achteruit te zetten en te analyseren. Hij stimuleerde ons om ons af te vragen wat we met dat werk konden doen en of we het misschien moesten weggooien en helemaal herbeginnen. Het is de beste manier om je niet op te sluiten, om je te laten meevoeren op je creatieve elan, zonder angst voor overdaad of de strikte keuzes die je later moet maken. Het is voor mij een heel natuurlijk proces geworden. Daarin wortelt mijn manier van creëren.”

Na het behalen van haar diploma in 2003 begon De Cock bij Dries Van Noten. Ze mocht er het borduurwerk maken, leerde het vak, reisde naar India en werkte met ateliers in Calcutta waar de vaklui hun kennis van generatie op generatie doorgeven. In dit land van grote contrasten en uitbundigheid experimenteerde ze ook met haar eerste juwelen. “Tussen de bokalen met kralen die opgestapeld waren tot aan het plafond van het atelier ontdekte ik kleine glazen blokjes die mij meteen fascineerden. Ik begon ze te assembleren om er iets driedimensionaals mee te maken.”

Dat was veertien jaar geleden. Ondertussen verkende Marijke ook andere domeinen, waaronder metaalbewerking, om uiteindelijk met vernieuwd enthousiasme terug te keren naar haar eerste liefdes. Getuige het opvallende halssnoer dat ze bedacht voor de lente-zomercollectie 2022. In het lookbook van de collectie van Van Noten toont ze de foto’s van de broche- en armbandvarianten die zij ontwierp en haalt er het prototype bij, dat prijkt op een vaas op de schouw van de salon. Je herkent er meteen haar hand in, haar manier om iets ruimtelijks te creëren op een heel delicate manier. De glaskralen zijn verwerkt met stukjes plastic scoubidou, het lijkt wel een zeeanemoon.

Vorm van meditatie

In januari stelde Marijke voor het eerst haar ‘Solo’s, Assemblages en Collages’ voor in Antwerpen, bij St. Vincents. Ze gaf deze eerste expo de naam The Act of a Line – Handmade Artefacts. Een titel die de lading dekt, zonder te verklappen waarover het gaat. De wandsculpturen zijn het resultaat van een experiment dat toe te schrijven is aan een burn-out die haar uitputte. Het begon in 2019, toen ze aan de rand van het gemeentelijke zwembad wachtte op haar dochtertje dat leerde zwemmen. Spontaan nam ze het schriftje dat ze altijd bij zich heeft en begon te schetsen met potlood en zwarte viltstift. Het waren eerder lichte lijnen, aarzelend, onregelmatig, niet perfect. Als het ware de tweedimensionale neerslag van haar gedachten die ze de vrije loop liet. Bijna als een vorm van meditatie. Naast elkaar gezet vormen ze het landschap van haar meanderende verbeelding. Je kunt er ook je eigen gedachten in projecteren, want het niet-figuratieve biedt een canvas voor je eigen dromen of demonen.

Zoals vaak gebeurt als je een schat voor ogen krijgt, besef je dat niet meteen. Dat was ook zo bij Marijke. Wat moest ze aanvangen met die kleine, nauwelijks tien centimeter grote tekeningen? “Het was een lang proces. Ik voelde dat ik iets miste, ik vond dat mijn borduurwerk wat te veel in dienst stond van het kledingstuk. En dan ben ik op zekere dag een koffie gaan drinken met Ayush, de directeur van het Indiase atelier waarmee ik samenwerk voor Dries. Ik ken hem al lang en heb veel respect voor hem. De bescherming van het ambacht, het delen van kennis en het opleiden van jongeren in weef- en borduurwerk liggen hem nauw aan het hart. Hij stelde mij de vraag: ‘Wat is jóúw droom?’ Ik zei dat ik mijn borduurwerk anders wilde gebruiken, mijn tekeningen uitvergroten, ze volume geven met kralen… Toen zei hij: ‘Oké, stuur mij je projecten en ik zal ze uitvoeren in mijn atelier.’ Zo is het begonnen.”

Op dat ogenblik was het voor de artieste-in-wording nog allemaal niet zo duidelijk. Toen Marijke de eerste minutieus geborduurde creaties terugkreeg, die perfect beantwoordden aan haar gedetailleerde instructies, overviel haar zelfs een grote onzekerheid. Hoe kon zij een meerwaarde geven aan die stukken stof, linnen of katoen, die zelfs in hun verrijkte versie weinig interessant leken? “Ik heb ze lange tijd laten liggen, op de hoek van de keukentafel. Tot ik ze vorige zomer samen met mijn man ben beginnen te assembleren, als een puzzel, op een houten frame. In die periode kwam ik Ben Storms tegen, die zowat om de hoek woont. Ik vertelde hem over mijn project. Hij was meteen benieuwd. Niemand had tot dan toe al iets gezien. Ik toonde hem mijn eerste stukken. Hij was enthousiast, nam enkele foto’s en stuurde die naar Henri Delbarre en Geraldine Jackman van St. Vincents. Drie dagen later stelden zij mij voor om een solotentoonstelling te houden. ‘Je krijgt alle ruimte die je wilt.’ Later vertelden ze mij dat het potentieel van mijn werk overduidelijk was. Ze zijn altijd zeer kieskeurig als ze nieuw werk aan de selectie toevoegen, en vonden mijn creaties gedurfd, lichtend en luchtig. Om hen te parafraseren: ze vonden dat ik grenzen verleg door intrigerende volumes te creëren met materiaal dat normaal gebruikt wordt om kleren op te smukken.”

Het kostte Marijke De Cock tijd voor ze zich ertoe kon brengen haar eigen creaties te etaleren in haar salon. Er hangen nu twee grote werken en een kleiner, in haar favoriete kleuren, de enige die ze gebruikt. De kralen zijn iriserend, geel, zwart en koningsblauw, “omdat dit de allermooiste kleur is, waarvan ik altijd al gehouden heb”. De bas-reliëfs hangen naast het prinsessenkasteel van haar dochtertje van vijf en het knutselwerk van haar zoontje van zeven, dat haar liefde meekreeg voor lovertjes, pailletten en al die kleine dingen die je bijeenhoudt met een draad. Marijke ziet hoe ook hij denkt met zijn handen. Zou het iets erfelijks zijn? Het enige wat ze zeker weet, is dat er kracht schuilt in het intuïtieve gebaar, het maken van die kronkelige schetsen en onregelmatige lijnen, die dankzij een eeuwenoud ambacht – het geduldige kralenwerk – glans, volume en meerwaarde krijgen.