Kunstkluis als huis: bekijk de impressionante collectie van kunstmecenas Pascale Mussard in Vorst

Pascale Mussard, zesde generatie in de befaamde Hermès-familie, verzamelt geen spullen, ze ‘adopteert’ ze. In Vorst, in een voormalig atelier van een kunstschilder, husselt ze kunst, materialen en kleuren vrolijk door elkaar.

Je kunt je als een magneet aangetrokken voelen tot een mens, maar ook tot een huis. Daar is Pascale Mussard een elegant bewijs van. Ze herinnert zich het moment alsof het gisteren was. ‘Een besneeuwde februaridag, twaalf jaar geleden. Ik liep een straat in waar ik nooit eerder in gewandeld had, tot mijn blik plots op een uitzonderlijk brede gevel viel, de ramen en voordeur waterachtig groen, een kleur waar ik erg van hou.’

Het deed haar denken aan de woorden van haar moeder: ‘Een plek die je aantrekt is er een waar je jezelf ziet wonen’. En ook: ‘Heb nooit spijt van wat je doet, hoe gek het ook lijkt’, een advies waar ze sinds haar kindertijd naar leeft. De volgende dag keerde Mussard daarom terug naar het huis, met een briefje voor de eigenaars. Mochten ze ooit overwegen om het huis te verkopen, dan was ze kandidaat. Zonder het huis te bezoeken deed ze een bod. Pas veel later, na de verkooponderhandelingen zelfs, bezocht ze het voor het eerst. ‘Ik realiseerde me dat het nogal groot en hoog was, dat het er ook niet echt uitzag als een huis waarin je kon wonen, en dat de structuur niet bepaald eenvoudig was. Het bestaat immers uit twee kubussen die door een trap met elkaar verbonden zijn.’

Wat maakte het uit, besloot ze. Ze zou het zich hoe dan ook wel eigen maken.


Dansende objecten

Het huis bleek een atelier te zijn dat begin vorige eeuw door architect Ernest Blerot ontworpen werd. Voor Louise De Hem, een kunstschilder die voornamelijk portretten in olieverf en pastel maakte. Honderd jaar geleden zat ze hier, aan haar schilders­ezel, baas over haar kunst, haar leven en haar vrijheid. Het beeld sprak Mussard meteen aan.

‘Ik dacht aanvankelijk dat ik niet genoeg spullen zou hebben om de enorme ruimte te vullen’, vertelt ze. Vandaag verontschuldigt ze zich bijna voor de massa blikvangers die haar omringt. Het zijn de verzamelingen van haar overgrootouders die ze harmonieus vermengde met de hare. Hoewel: Mussard verzamelt niet, ze adopteert. ‘Omdat ik altijd heb geloofd dat voorwerpen en materialen een eigen leven hebben.’ Ze stelt zich graag voor dat ze ’s nachts tot leven komen, zoals in een poppenkast, waarin ze praten en dansen. ‘Al sinds ik een klein meisje was, beeld ik me dat graag in.’

Misschien is dat omdat Pascale Mussard opgroeide in de ateliers van Hermès. Zelf beweert ze dat ze er is geboren. Als klein meisje en afstammeling van Thierry Hermès – die in 1837 zijn maison gespecialiseerd in zadels en later in reiskoffers en handtassen oprichtte in Parijs – bracht ze er na schooltijd haar tijd door met het oprapen van restjes leer en met knutselen, zoals alleen kinderen dat kunnen. Daar verwonderde ze zich over het handwerk van de ambachtslieden. Ze leerde er het lange proces van het maken te koesteren. En om verspilling te hekelen.

Zoals haar oom Robert Dumas, CEO van Hermès in 1951 en verantwoordelijk voor een paar van de grote successen van het huis, zoals de eerste zijden sjaal en de Kelly-tas. Een luxe-object, vond hij, is een object dat je niet weggooit maar herstelt. Ze luisterde goed naar zijn woorden: als artistiek directeur richtte ze Petit H op, het creatieve onderzoeks­laboratorium dat aan de slag gaat met afgedankte materialen binnen de Hermès-groep.

Voet in de stijgbeugel

Pascale Mussard houdt van combineren, zonder enige hiërarchie. Dat zie je ook in haar Brusselse woning. Een theedoek geborduurd door Louise Bourgeois waakt over een konijn van papier-maché, een tekening van een van haar kleinkinderen staat tegenover een miniatuur van een kinetisch werk van kunstenaar Susumu Shingu. Een stoel van Studio Mumbai staat zij aan zij met eentje van Muller Van Severen.

Tussen al deze kleine en grote schatten is er een die haar bijzonder dierbaar is: een tinnen doosje, vroeger gebruikt om ­zadelzeep te bewaren, vandaag gevuld met kromme ­zadelnagels. Het behoorde toe aan Juan, een ambachtsman die ze graag aan het werk zag in de ateliers. Ze kreeg het toen hij met pensioen ging. ‘Dit kleine ding bevatte zijn hele leven.’

Vandaag is Pascale Mussard voorzitster van Villa Noailles, het modernistische landhuis in de heuvels van het Zuid-Franse Hyères, dat uitgroeide tot een internationaal gewaardeerd kunstcentrum voor mode, ­fotografie en design. Wonen doet ze voornamelijk in Milaan. Maar dat weerhield haar er niet van terug te keren naar Brussel en het aanpalende huis op nummer 15 te redden, dat eveneens toebehoorde aan Louise De Hem.

Ze liet het art-nouveauhuis restaureren volgens de regels van de kunst, om het deze maand te lanceren als nieuwe locatie voor tentoonstellingen en kunstenaarsresidenties. Het is een plek om ideeën uit te wisselen, te verbinden en te creëren. Mussard heeft haar leven gewijd aan het helpen van (jonge) mensen die te anders en eigenzinnig waren om elders een voet tussen de deur te krijgen. ‘Ik denk graag dat een plek als deze het traject van een leven kan bepalen.’

Neem de opvallende open haard in de woonkamer. Het is het werk van Fabian von Spreckelsen, een jonge kunstenaar die er nog nooit een had ontworpen. Mussard ontmoette de jongeman op een tentoonstelling bij Spazio Nobile waar ze hem, onder de indruk van zijn werk met cortenstaal, een voorstel deed: of hij een schoorsteenmantel kon maken. Hij kreeg zelfs carte blanche.

Het lijkt alsof haar vertrouwen in mensen hen stimuleert om zichzelf te overtreffen. Omdat ze zelf niet zo vaak meer speelde op de Steinway-vleugel op de tussenverdieping, vertrouwde ze hem toe aan de jonge muzikant Nour Ayadi, de revelatie van de Les victoires de la musique classique 2024, die ze vandaag in residentie ontvangt. ‘Als je Nour hoort spelen,’ vertrouwt ze me toe, ‘dan voel je je nederig. Dit huis is niet trendy of modieus, het is gewoon wie ik ben.’