Het belang van post-black art en Awol Erizku, de man achter de populaire Beyoncé-foto’s

Een kunstwerk dat elf miljoen likes haalt op instagram, weinigen kunnen het kunstenaar en fotograaf Awol Erizku nadoen. Toch is zijn oeuvre significanter dan die ene fotoreeks.

Awol Erizku werd 29 jaar geleden geboren in Ethiopië, groeide op in de Bronx en woont ondertussen in Los Angeles. Als jonge tiener had Erizku nooit de ambitie om kunstenaar te worden. ‘Ik verveelde me altijd tijdens de lessen kunstgeschiedenis in high school’, adus Erizku aan New York Times. ‘Ik realiseerde me dat dit kwam omdat ik uitsluitend geconfronteerd werd met blanke lichamen. Ik herinner me nog hoe we een beeld van het Vermeer-schilderij ‘Meisje met de Parel’ voorgeschoteld kregen, en dat ik op dat moment besliste van mezelf in kunst te verdiepen, zodat ik mensen die meer op mezelf, op mijn moeder en mijn zusjes leken in de (kunst)geschiedenis kon injecteren.’

Zo gezegd zo gedaan. Awol Erizku ging kunst studeren, liep stage bij onder meer David LaChapelle en trok de aandacht van de kunstelite op zijn Tumblr- en instagrampagina met portretten van zwarte ‘movers and shakers of New York’ die hij openbaar stelde zoals een kunstgalerij: enkel toegankelijk op bepaalde dagen en tussen bepaalde tijdstippen, voor de rest privé.

In 2012 rijfde hij eerste soloshow binnen in de New Yorkse Hasted-Kraeutler galerij. Black and Gold was een verzameling fotografische portretten van zwarte mensen gecast in rollen die typisch waren voor de klassieke (blanke) schilderkunst. Ook aan de muur? Girl with a Bamboo Earring, Erizkus versie van de Vermeer waar het al die jaren geleden mee begon met een Afro-Amerikaanse vrouw in de hoofdrol.

_{Artikel gaat verder onder de afbeelding}

Teen Venus

Het is niet verwonderlijk dat Beyoncé Awol Erizku uitkoos om haar zwangerschaps– en later de geboortefoto’s te maken. Het popfenomeen is zich de laatste jaren steeds meer bewust van haar heritage en van haar functie als rolmodel voor jonge (gekleurde) vrouwen. Haar laatste album Lemonade, dat begeleid werd door een videodocumentaire, onderzoekt die heritage en de positie van zwart zijn in Amerika vandaag de dag. Het is een krachtig tijdsdocument dat op ontzettend veel enthousiasme onthaald werd. Door te kiezen voor Erizku als fotograaf, door een Afrikaans geïnspireerde ‘pusher party’ te houden vlak voor de geboorte van de tweeling en door op te treden tijdens de Super Bowl met een danscrew in Black Panther-uniform is Beyoncé mijlenver verwijderd van het R&B-zangeresje van weleer dat beschuldigd werd van haar huid bleker te maken. De door Italiaanse renaissance-geïnspireerde zwangerschapsshoot was een knipoog naar Erizkus eerder werk Teen Venus, dat een zwart tienermeisje afbeeldt dat op de rotsen tussen opzwiepende golven staat, een setting gelijkaardig aan die van Sandor Botticelli’s wereldberoemde schilderij Venus.

_{Artikel gaat verder onder de afbeelding}

Voor Awol Erizku was het bovendien een mooi verlengde van zijn werk dat altijd al geïnspireerd werd door hiphopcultuur, vooral omdat hiphop zo’n essentieel onderdeel uitmaakt van de zwarte identiteit in Amerika. Zijn kunstwerken, installaties en foto’s dragen bijna allemaal de naam van een hiphopnummer waar hij tijdens het brainstormen naar aan het luisteren was. Iedere tentoonstelling gaat bovendien gepaard met een mixtape die de kunst beter toegankelijk maakt. ‘Het is een taal die we begrijpen, in tegenstelling tot de meeste beschrijvingen in kunstcatalogi die vol dure, holle woorden staat’, aldus Erizku. Twee maanden geleden exposeerde hij in Brussel met zijn Purple Reign expo die een eerbetoon bracht aan rapper Future.

Post-black art

Hoewel Erizku voornamelijk gekleurde mensen voor zijn lens haalt vindt hij het belangrijk om te benadrukken dat hij geen zwarte kunst maakt. De constante vergelijkingen met schilder Kehinde Wiley frustreren hem. ‘Ik respecteer zijn werk maar afgezien van Afro-Amerikaanse onderwerpen hebben we weinig gemeen’, liet hij optekenen door goodblacknews. ‘Wanneer ik kunst maak wil ik vergeleken worden met Andy Warhol, of Richard Avedon’. Met deze uitspraak positioneert Awol Erizku zich als een van de hedendaagse it-kids van de post-black art movement.

Post-black art is een uitvloeisel van de Black Arts Movement van Amiri Baraka (Leroi Jones), die in de jaren zestig en zeventig de spanningen tussen blanken en zwarten na de dood van Malcolm X gebruikte als brandstof voor het oprichten van kunstinstituten, tijdschriften, uitgeverijen en theaterscholen voor zwarte kunstenaars in Amerika. Waar de BAM zwarte cultuur en de nieuwe vormen van expressie (lees er Black Magic Poetry 1961-1967 maar op na) zich haast radicaal losmaakte van het Westen, bestaat post-black art volgens Vice in een maatschappij die de kunstenaars tegelijk omarmen voor de kansen die ze er kregen én veroordelen voor de discriminatie die ze er nog steeds ervaren.

Post-Basquiat en post- Biggie

Het was de Amerikaanse curator Thelma Golden die de post-black art beweging op de kaart zette toen ze in 1994 de expositie Black Male: Representations of Masculinity in Contemporary American Art in het gerenommeerde Whitney museum organiseerde, al was het pas in 2001 dat het kind een naam kreeg. Voor de catalogus van de expo ‘Freestyle’, eveneens in het Whitney, benoemde Golden de kunststroming die getoond werd post-black art. ‘These are artists who are adamant about not being labeled ‘black’ artists, though their work [is] steeped, in fact deeply interested, in redefining complex notions of blackness.’ Het grootste verschil tussen de black art movement en post-black art is hoe het Westen de zwarte cultuur -met name dan hiphop- is gaan omarmen. ‘Post-black art is tegelijk post-Basquiat én post-Biggie’, aldus Golden aan Vice.

Serendipity || MoMA Teaser from Awol Erizku on Vimeo.

_{Trailer van de Serendipity tentoonstelling van Awol Erizku}

Hiphop is volgens Forbes een industrie van tien miljard dollar, en een studie van de Kaiser Family Foundation gaf aan dat 65 procent van de Amerikaanse kinderen tussen acht en achttien jaar oud op dagelijkse basis naar rapmuziek luisteren. De meest recente golf van post-black art probeert te jongleren met enerzijds de enorme opkomst van de hiphopcultuur die ook in de mainstream omarmd wordt en anderzijds de realiteit van ‘zwart zijn in Amerika’ die nog steeds gekleurd is door politiegeweld, werkloosheid en het massaal opsluiten van jonge zwarte mannen in de oorlog tegen drugs. Zwart zijn in Amerika betekent vandaag de dag president kunnen worden én neergeschoten worden omdat je een trui met een kap draagt.

Visibiliteit

‘Het gaat voor gekleurde artiesten nog steeds over visibiliteit’, meent Jeff Chang, voorzitter van het Institute for Diversity in the Arts aan Stanford University en auteur Who We Be: The Colorization of America. ‘Waar ze zich vroeger moesten bezighouden met de vraag ‘hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze ons zien’ buigen ze zich vandaag meer over ‘hoe kunnen we veranderen wat de mensen zien?’, aldus Chang aan Vice.

Erizku is niet bezig met exclusiviteit. Het heeft volgens hem ook geen zin om ‘zwarte kunst voor zwarte mensen’ te maken. Net omdat hij populaire cultuur mixt met populaire nieuwe media is zijn werk zo toegankelijk voor de nieuwe generatie die zal opgroeien in een wereld waarin zwarte kunstenaars niet enkel logischerwijs een plek hebben, maar waarin hun huidskleur ondergeschikt is aan hun oeuvre. Of zoals de jonge kunstenaar liet noteren door Vulture: ‘I don’t see [my work] as just being about black culture; it’s about my culture, and I’m documenting my culture. There’s an aspect in my work that I want to be universal.’