Binnenkijken in een beschermde brutalistische rijwoning in Gent: ‘Alles is open, maar toch voel je je geborgen’

Toen Silke en Simon hun beschermde brutalistische rijwoning in Gent wilden restaureren, betrokken ze er Fritz Schaffrath, een van de oorspronkelijke architecten, opnieuw bij. “Onze boodschap is: wees niet bang voor een monument.”

“Hoe gek moet je zijn om aan zo’n restauratieproject te beginnen? Die vraag hebben we onszelf dikwijls gesteld de voorbije jaren”, zegt Silke Nauwelaerts. “Je moet het doen uit liefde voor het pand. En gelukkig was die bij ons erg groot.”

Toen Silke en Simon Vandeperre deze seventies­rijwoning van architectenbureau Raman & Schaffrath kochten via Architectenwoning, waren de vorige eigenaars net een procedure gestart om het huis te laten klasseren als monument. Dat gebeurde ook effectief in 2019, als een van de eerste beschermde brutalistische woningen in België. De klassering maakte de restauratie er niet gemakkelijker op. Zeker omdat zowel de gevel als het interieur geklasseerd werd. Maar tegelijk werd het daardoor een uniek project, want een van de originele architecten, Fritz Schaffrath, werd er opnieuw bij betrokken. “Bij erfgoedprojecten kun je de originele architect meestal niet meer zelf om informatie vragen, omdat die dan al gestorven is. Maar hier was het dus wel mogelijk. Dat bleek een enorme troef bij de besprekingen met de erfgoeddiensten. Van elementen die op het eerste gezicht origineel leken, wist de architect zeker dat het latere toevoegingen waren. Er was weinig discussie mogelijk.”

Keuzestress

Raman & Schaffraths compacte splitlevelwoning, gerealiseerd tussen 1973 en 1977, is een toonbeeld van ruimtelijke efficiëntie: het grondoppervlak is zestig vierkante meter, maar het gebouw telt zeven bouwlagen, goed voor maar liefst 313 vierkante meter bewoonbare oppervlakte. Door de verspringende tussenverdiepingen en de open trap kan het licht tot diep in de woning doordringen. “Die trap was evengoed geklasseerd. Omdat de vernislaag erg afgesleten was, hebben we bijna honderd treden handmatig moeten laten afschuren en opnieuw vernissen in de originele bruintint”, zegt Silke. “Er zijn hier nauwelijks binnendeuren. Van overal heb je connectie met elkaar, ook al bevind je je op verschillende verdiepingen. Dit is geen giga loft waarin je verloren loopt. Je hebt zin om je overal te nestelen. Alles is open, maar toch voel je je geborgen.”

Wij nestelen ons boven in de lichtrijke zithoek, waar we bijna keuzestress krijgen van de interessante meubelen. Een Camaleonda-sofa, de Plona van Anonima Castelli of de leren loungestoelen van Carl Straub: in de zithoek is voor elke mood een passend vintage meubel, zorgvuldig verzameld door Silke en Simon. Via de trapbalustrades heb je leuke doorkijkjes naar andere verdiepingen met telkens weer totaal andere spannende combinaties van designstukken, van Ben Storms, Thomas Serruys tot Poul Kjaerholm en Pierre Chapo.

Leerling van Lampens

De woning was een van de eerste residentiële projecten van het jonge architectenbureau Raman & Schaffrath. Dat die laatste nog bij architect Juliaan Lampens heeft gewerkt, merk je aan de brutalistische elementen in zichtbeton, zoals de monumentale haard. “Alle betonnen interieurelementen zijn authentiek, net als de kleuren. Toen we het huis kochten, waren de balustrades aan de gevel wel donkerblauw geverfd. Maar samen met Fritz hebben we gezocht naar een blauwtint die de originele kleur zo goed mogelijk benadert”, zegt Simon.

Voor de restauratie baseerden Silke en Simon zich op de originele plannen en op de input van Fritz Schaffrath. Maar hij vond het – naar eigen zeggen — “zinloos om in het verleden te leven”. Dus in samenspraak met hem én de erfgoeddiensten zijn er gerichte updates gebeurd in de woning. “Fritz suggereerde bijvoorbeeld om vloerverwarming in de bestaande chape in te slijpen, ter vervanging van de oude verwarmingselementen. De rubberen noppenvloer in de gang werd geherinterpreteerd als keienvloer. De waterspuwers aan de voorgevel zijn vervangen door een waterketting. De woning is zo goed mogelijk geïsoleerd volgens de energetische normen van vandaag”, vertelt Silke.

Oude ziel

Alles bij elkaar nam het project grotere proporties aan dan voorzien. Ook al creëerden Simon en Silke geen nieuwe zichtassen, extra raampartijen of nieuwe kamers en lieten ze de circulatie intact, toch werd het – onverwacht – een totaalrenovatie: ook de nutsleidingen en ramen zijn vervangen. “De sleutel tot dit project was de voorbereiding. De verbouwing zelf duurde maar zes maanden. Maar het voortraject en het studiewerk, samen met Fritz en Monumentenzorg, was heel intensief”, aldus Silke.

De taaiste erfgoeddiscussie draaide rond de badkamer: een heel compacte ruimte, waar vroeger een kleine douchecel en miniligbad in stonden. Silke en Simon wilden die vervangen door een ruime inloopdouche. Maar dat vond de erfgoeddienst eerst te verregaand. “Het kon enkel op voorwaarde dat we de nieuwe douche konden uitwerken in de originele gele tegeltjes van tien op tien centimeter. Die hebben we uiteindelijk na lang zoeken gevonden bij Mosa. De originele groen-rode badkamerkasten zijn allemaal gedemonteerd, nagekeken en teruggeplaatst. Ze zijn weer perfect functioneel.”

Of ze het opnieuw zouden doen? “Aan een geklasseerd monument kleeft te veel een negatieve connotatie. Mensen klagen soms dat wonen in een monument onmogelijk is. Maar ons project bewijst net dat hedendaags comfort mogelijk is in een pand dat vanbinnen én vanbuiten beschermd is. De boodschap is eigenlijk: wees niet bang voor een monument. Met wat liefde en vindingrijkheid kun je zo’n gebouw energiezuinig maken. Het resultaat is een oud gebouw met een oude ziel, maar met een nieuwe performantie. Het is klaar voor de volgende vijftig jaar.”