Ecologisch tuinieren: 6 tips voor een tuin boordevol leven

Van je tuin een aangenamere plek maken, zowel voor planten, dieren als jezelf: het kan. Natuurkenner Herman Dierickx schreef vijftig ecologische tuintips om je op weg te helpen. Samen met Frederik Houssin, voorzitter van het Ministerie voor Natuur, licht hij er zes toe.

Een lente- of herfstschoonmaak is niet nodig. Je kunt afgestorven planten gewoon laten staan.

“Dat principe geldt vooral in planten- en bloemenborders. Als je die op de juiste manier aanlegt en opteert voor inheemse soorten, heb je amper werk. Meer nog, het is beter dat je de natuur haar gang laat gaan. De achtergebleven holle stengels vormen een ideale overwinterplaats voor insecten. Als je alle afgestorven beplanting weghaalt, verwijder je ook de insecten en de larven. Een bijkomend voordeel aan alles te laten staan, is de natuurlijke humuslaag die je creëert. Dankzij die voedingsbron kunnen de planten opnieuw groeien en ook deze humuslaag doet dienst als verblijfplaats voor insecten. Bloemenweides vormen een uitzondering. Daar is wel sprake van een herfstschoonmaak, anders groeien er minder bloemen.”

Creëer een microklimaat door de noordenwind af te snijden met een schutting of haag.

“Zo zorg je voor meer beschutting en aangenamere temperaturen om in te vertoeven. Ook planten en dieren houden daarvan. Aan de zuidkant van zo’n haag is het warm en vochtig, aan de noordkant is het droog en frisser, en dat maakt het voor ongewervelden een heel interessant leefgebied. Ze kunnen zich beschermen tegen de warmte als ze aan de noordkant zitten, terwijl ze aan de zuidkant beschut zitten tegen de koude. Het maakt niet zoveel uit welk type haag je kiest, zolang ze de wind maar een beetje tegenhoudt. Je kunt kiezen voor een haag die van nature in de streek voorkomt, maar met soorten als sleedoorn, meidoorn, hondsroos of vlier zit je altijd goed.”

Zaden uitwisselen met vrienden is mogelijk als de soort overeenkomt met het bodemtype van jouw tuin.

“Het is belangrijk om de juiste plant op de juiste plek te plaatsen, want elke plant heeft een bodemtype waarin die het best gedijt. Als je daarvan afwijkt, zorgt dat voor problemen, ziekten of plagen en dus ook voor meer werk. Om te achterhalen welk bodemtype jouw tuin heeft, kun je een tuindoosje aanvragen bij de bodemkundige dienst. Zij kunnen ook bij je langskomen om op verschillende plaatsen in je tuin een staal te nemen. Daar maken ze dan een mengeling van en zo achterhalen ze het bodemtype van je tuin. Of je kunt kijken naar de plantensoorten die er spontaan gedijen, want dat zogenaamde onkruid vertelt veel over het bodemtype waarin het groeit. Zaden oogsten doe je dan weer door de uitgebloeide stengels te laten staan, zodat de zaaddozen kunnen rijpen. Als ze bruin kleuren, kun je ze van de plant halen en openen om ze vervolgens op een andere plaats te verspreiden of te delen met vrienden.”

Bijenhotels, nestkastjes of andere dierenverblijven zijn welkom, maar je moet niet overdrijven.

“Ongeveer 80 procent van alle wilde bijen leeft onder de grond. Zij hebben dus niet echt nood aan bijenhotels. Als je de holle stengels van je uitgebloeide planten laat staan, zijn dat prima verblijfplaatsen. Bij nestkastjes is het handig om na te gaan welke vogels er in je omgeving voorkomen. Elke vogel vraagt om een aangepast nestkastje. Sommige soorten dulden geen concurrentie, en dan is het nodig om voldoende afstand tussen de nestkastjes te voorzien. Mussen vormen een uitzondering: zij leven vaak in groep, waardoor je gerust vijf of zes vogelhuisjes bij elkaar in de buurt kunt hangen. Zorg vooral voor voldoende struiken, want daarin kunnen vogels zelf hun nest bouwen.”

Geef de planten in je tuin nooit water.

“Dat is waterverspilling. Een bloemenweide en bloemen die je zelf hebt aangeplant, hebben geen water nodig, vooral niet als je de bloemen op het juiste moment zaait of plant. Tijdens de warmste periodes van het jaar verdampt het water en hebben de planten geen kans om het vocht op te nemen. Daarvoor is de bodem veel te warm. Ik heb nog nooit een bloemenweide water gegeven en toch staan de bloemen elk jaar mooi in bloei. Doordat ze tussen hoger gras en hogere beplanting staan, blijft het water langer in de onderste laag hangen en bovendien halen ze genoeg vocht uit de lucht.”

Probeer zo weinig mogelijk materiaal aan of af te voeren. Alles is en blijft gewoon ter plaatse.

“Mensen hebben vaak de neiging om hun plantenborder te onderhouden en het tuinafval naar het containerpark te brengen. Het jaar daarop keren ze terug naar datzelfde containerpark om compost te halen om hun planten te voeden. Dat zijn overbodige stappen, want eigenlijk is het veel slimmer om alles te laten liggen. Zo voed je de bodem en houd je de kringloop van je tuin gesloten. En je bespaart tijd, omdat je het containerparkproces niet telkens hoeft te herhalen.”