Designstudio Unfold wint ‘Designer van het Jaar’: ‘Hun werk loopt 5 à 10 jaar vooruit op de werkelijkheid’

Als één designstudio de tijdsgeest perfect belichaamt, is het wel Unfold. Met experimenteel procesdesign hackt het Antwerpse duo de 20ste-eeuwse industriële designindustrie. Zijn ze een terechte ‘Designer van het Jaar’? We vroegen het aan kennissen, juryleden én henzelf.

Alain Berteau, Alain Gilles, Muller Van Severen, Sylvain Willenz, Unfold. Het lijkt wel een spelletje ‘wie past niet in de rij?’ Allemaal traditionele productontwerpers, allemaal Designers van het Jaar met een output van tafels, stoelen, lampen, kasten. Behalve één: Unfold, het Antwerpse duo Claire Warnier en Dries Verbruggen.

Zij bedenken een bakfiets als mobiele 3D-printshop. Mondgeblazen glazen vazen in een onderstel van 3D-geprinte keramiek. Een virtueel pottenbakkerswiel om digitaal keramieken vazen mee te boetseren, die nooit geproduceerd worden. Om maar te zeggen: Knack Weekend en de Biënnale Interieur kozen een onevidente twaalfde Designer van het Jaar. ‘Eerlijk? We zijn even verrast met de prijs als jullie. Zeker omdat we een designstudio zijn die bezig is met proces, research en experiment. We willen niet de enige ontwerpers zijn die op een andere manier kijken naar design. Hopelijk is de trend dus gezet voor de toekomstige Designers van het Jaar.’

Zou best kunnen: de designindustrie moet zich dringend losrukken van het 20ste-eeuwse machinepark en de technieken of materialen van de 21ste eeuw omarmen. Industriële massaproductie kan naar individuele designproductie evolueren. En Unfold kan die dans leiden.

Tussen mens en machine

Al neigt die dans nu eerder naar hedendaagse kunst, dan naar Vitra, Ikea of Minotti. Althans in hun manier van denken. Unfold herdenkt het klassieke stramien van de designwereld: ontwerper zoekt merk of fabrikant om idee te produceren op industriële schaal. Voor Unfold is dat industriële proces niet vastgebeiteld. Maar ook het klassieke manuele ambacht is niet zaligmakend. Hun werk combineert het beste van die twee werelden.

Hun ideeën schieten heen en weer tussen traditie en innovatie, tussen mens en machine, tussen gecontroleerde perfectie en menselijke fouten, tussen digitaal en analoog, tussen proces en resultaat. Dat klinkt te abstract of te incrowd? Het New Museum in New York, het Design Museum in London, Z33 in Hasselt, Centre Pompidou in Parijs en het Jerusalem Museum in Israël vonden alvast van niet. Hun werk werd daar al als baanbrekend tentoongesteld.

‘Onze installatie L’Artisan Electronique reist al zeven jaar ononderbroken van museum naar museum. Onze ontwerpen zul je niet gauw in een interieurwinkel zien liggen. Ze horen meer thuis in een galerie of museale context. Een plek waar plaats is om ons verhaal te vertellen.’

Dat verhaal begint aan de Design Academy in Eindhoven, waar Dries en Claire elkaar leerden kennen. Na hun afstudeershow in 2002 startten ze Unfold. Het voorlopige eindpunt is de samenwerking met het hippe cosmeticalabel Aesop: een 3D-geprinte rivierkei die geur afgeeft. De geursteen reisde de voorbije maanden van Sydney naar New York en Londen. En hoe ver staat de samenwerking met Vitra waarover gefluisterd wordt? ‘Dat contact moeten we dringend nog eens opnemen’, lacht Claire. ‘Een meubel zal het niet worden. We gaan niet zomaar een stoel tekenen. De oefening is hoe we hun industrie kunnen hacken. En niet alleen met 3D-printing in klei, een aspect van ons werk waar we vooral mee geassocieerd worden. Sowieso zijn partnerships en samenwerkingen voor ons de toekomst. Zowel met ambachtslui als met grote bedrijven. Onze studio houden we wel bewust klein, zodat we geen managers worden. We willen onze handen blijven vuilmaken. Want daaruit vloeit de meeste inspiratie.’

Zijn ze een terechte ‘Designer van het Jaar’?

De broer

Teun Verbruggen, drummer bij onder meer Jef Neve, Flat Earth Society, Toots Thielemans en Pawlovski.

‘Ik ben altijd al onder de indruk geweest van mijn broer. Als jonge gast was hij al zo clever. Wat hij met Studio Unfold doet, vind ik heel intelligent en organisch. Maar ook humoristisch, iets wat Dries van onze papa, een grafisch ontwerper, heeft.

Het strafste vind ik dat hij en Claire design in haar totaliteit in vraag stellen: het ontwerpproces, het machinepark, de productie, de functionaliteit, maar ook de promotie, distributie en communicatie errond. Bij Studio Unfold zijn het experiment en het proces belangrijker dan het eindresultaat.

Dat voortdurende aftasten van grenzen herken ik: ik doe dat als klankimprovisator met drums ook. Dries en ik hebben al eens samengewerkt met Othin Spake, de band met Mauro Pawlowski. Studio Unfold filmde hun eigen improvisaties met speelgoed als live videoclip bij een concert van Othin Spake. In de toekomst wil ik graag onderzoeken hoe ik rechtstreeks videobeelden kan manipuleren met mijn drums. Ik zou Dries heel graag bij dat project betrekken. Bij deze is de oproep gelanceerd.’

De galeriehouder

Veerle Wenes, oprichter en bezieler van Valerie Traan Gallery in Antwerpen.

‘Ik vind het verfrissend dat de winnaar eens een designer is, die niet alleen tafels of stoelen tekent. Studio Unfold is ook geen ontwerpersduo dat hun atelier niet verlaat. Ze werken samen met verschillende artiesten, producenten en ambachtslui, maar toch verliezen ze hun eigenheid nooit. Ze blijven hun ding doen in totaal verschillende contexten. En dat zorgt voor innovatie. Voor Aesop creëerden ze bijvoorbeeld zopas 3D-geprint keramiek, geïnspireerd op de vorm van ingescande rivierkeien. De rivierbedding in keramiek verspreidt een geur, bedacht door de Franse parfumeur Barnabé Fillion.

De meeste kunstenaars of ontwerpers zijn einzelgängers, maar Unfold is een cross-over in de zuiverste zin van het woord: ze slaan de brug tussen mensen, disciplines en media, analoog en digitaal. Ze delen hun kennis in lessen, lezingen of samenwerkingen. Ze zijn zeer gul met kennis, netwerk en ervaringen. Uniek is dat.’

De curator

Jan Boelen, oprichter en artistiek directeur van Z33 in Hasselt.

‘Studio Unfold is het ontwerpvak fundamenteel aan het veranderen: de relatie tussen producent, ontwerper en consument staat ter discussie in hun werk. Ze zijn echt ontwerpers van de 21ste eeuw: ze denken in de geest van nu en gebruiken de technologie van nu. Ze hacken hardware en productieprocessen op een intellectuele manier. Hun werk loopt 5 à 10 jaar vooruit op de werkelijkheid. Ik hoop dat ze disruptief en visionair werk kunnen blijven maken.

Ik ken hen van op de Designacademie in Eindhoven, waar ze tot een beloftevolle generatie behoorden, waaronder ook Lucas Maassen en Thomas Lommée. Ik nodigde hen uit voor mijn tentoonstelling Design by Performance in Z33 in 2010, zonder dat ik wist wat ze zouden brengen. Het werd L’Artisan Electronique: een installatie waarmee je via een virtuele pottenbakkersdraaischijf een denkbeeldige vaas kon boetseren. Ook Kiosk vind ik een heel boeiend project: een bakfiets met een mobiele 3D-printer erin. Ik heb Unfold intussen voorgesteld aan Nora Fehlbaum, de CEO van Vitra. Dat bedrijf is sowieso geïnteresseerd in vernieuwende vormen van digitale distributie of technologie, Ik hoop dat er iets uit de bus komt.’

De kunstenaar

Joris Van de Moortel, multidisciplinair artiest.

‘Op mijn eerste expo in het Hessenhuis in 2007 was Studio Unfold ook uitgenodigd. We leerden elkaar toen kennen en zijn hechte vrienden geworden. Later deelden we nog twee ateliers. En we werkten samen aan Talloor: een eetbord in keramiek, geïnspireerd op een kapotte speaker van mijn gitaarversterker.

Wat ik zo apprecieer aan hen, is dat het niet meteen duidelijk was wat ze wilden doen. Ze trokken de kaart van het experiment. Ze zijn niet het soort vormgevers dat hun producten zo snel mogelijk in massa geproduceerd wil zien. Het draait bij hen veel meer rond research en proces, niet rond het eindresultaat. Hun werk heeft veel verwantschap met kunst.’

Meer info op unfold.be