De zoveelste Eames-stoel: hoe goed zijn heruitgaven van meubelklassiekers?

Re-edities blijven elkaar in razendsnel tempo opvolgen in meubelland. Ondermijnen de grote meubelproducenten daarmee de vintagemarkt?

Soriana, Camaleonda, Panthella. Waar die namen een paar jaar geleden vooral onze zin in een Italiaans gerecht opwekten, weet de oplettende designliefhebber vandaag dat ze verwijzen naar iconische ontwerpen uit de vorige eeuw. De kwaliteitslabels die ze recent opnieuw uitbrachten spaarden ook kosten noch moeite om de creaties van Afra & Tobia Scarpa, Mario Bellini en Verner Panton opnieuw onder de schijnwerpers te brengen. Met teasers, gestileerde reclamecampagnes of cocktailpresentaties in Milaan. Via kranten, magazines of sociale media belanden de designs uiteindelijk ook in waanzinnige interieurs waar iedereen van droomt.

De Togo van Michel Ducaroy, de Chandigarh-stoel van Pierre Jeanneret en de Lounge Chair van Eames deden het al voor. Geef toe, soms lijkt het alsof iederéén ze in huis heeft staan. De een kocht ze nieuw aan, de ander met preloved gebruikssporen, de enkeling een oud en unieker exemplaar. ‘Al weet de kenner dat een heruitgave nooit de kwaliteit zal hebben van een origineel’, vindt Damien François. De Luikse designhandelaar specialiseert zich onder de naam Vintage Addict in design uit de twintigste eeuw. ‘Ook al lijken ze op elkaar, in mijn ogen zijn re-edities en originelen totaal andere objecten. De basismaterialen en afwerkingsgraad zijn onvergelijkbaar. Het leer heeft nauwelijks structuur, dons werd door mousse vervangen, het vlammendessin in het hout lijkt overal hetzelfde. Originele uitvoeringen van meubelen zijn net schilderijen, je kunt onmogelijk twee perfect identieke exemplaren vinden. De penseelstreken zijn nooit dezelfde. Een moderne heruitgave is niet meer dan een gedrukte prent. Overal zie je het in dezelfde uitvoering.’

Een re-editie minderwaardig noemen, zover gaat Damien François niet. Ze zijn het resultaat van onze tijdgeest, waarin andere kwaliteitseisen bestaan. ‘Zeventig jaar geleden stond men niet stil bij de herkomst van materialen, recyclage of ecologie. De grondstoffen en afwerking van toen zijn vandaag onbetaalbaar geworden. Als je daarbij stilstaat, is vintage ongelooflijk goedkoop. En dan heb je nog de commerciële zekerheid waaraan producenten vandaag de voorkeur geven. Ze vallen liever terug op beproefde ontwerpen die al succes hadden dan in nieuwigheden te investeren.’

Hoger doel

Met de I Maestri Collection spitst Cassina zich sinds 1964 toe op het aankopen van de rechten om iconische meubelen wereldwijd te mogen produceren. In de afgelopen decennia werden ontwerpen van Charlotte Perriand, Frank Lloyd Wright, Le Corbusier en Pierre Jeanneret in nauwe samenwerking met hun erfgenamen heruitgebracht. Dat de meeste vintagedealers dit zien als een quick win, weerlegt Luca Fuso, CEO van de Italiaanse editeur, stellig. ‘Een makkelijk proces is het nooit. Onze heruitgaven zijn authentieke reconstructies die tot stand zijn gekomen dankzij minutieus filologisch onderzoek en intensieve studie van schetsen en prototypen. Wij bespreken elk detail met de erfgenamen van de ontwerpers, om ervoor te zorgen dat het oorspronkelijke model wordt gerespecteerd terwijl de materialen van vandaag worden aangewend. Samen met designhistorici en archivarissen stellen we ons voortdurend de vraag wat de auteurs vandaag zouden doen mochten ze nog leven.’

Dat verklaart waarom de Soriana van Afra en Tobia Scarpa vandaag uit BioFoam® en gerecycleerde PET bestaat en niet meer uit het oorspronkelijke polyurethaan. Hetzelfde horen we bij Louis Poulsen. Volgens Monique Faber, die er de afdeling Product & Design leidt, maakt een hedendaagse techniek het in sommige gevallen zelfs mogelijk een variant te produceren die de ontwerper oorspronkelijk wilde, maar toen niet kon maken. Zo schuilt er een hoger doel in het uitbrengen van heruitgaven. Dat vindt ook Luca Fuso. ‘Talrijke stukken in onze collectie werden oorspronkelijk ontworpen voor specifieke, eenmalige projecten en zouden dus nooit bij het publiek bekend zijn geweest hadden wij ze niet bestudeerd en aangepast voor serieproductie. Het opnieuw uitbrengen van zulke ontwerpen betekent dat we herinneringen aan meesterwerken opnieuw tastbaar maken.’

Groeiende aandacht

De popularisering van design is dan ook de reden waarom vintagedealer Boris Devis en zijn concullega’s de re-editietrend collectief toejuichen. ‘Wereldwijde lanceringen als die van de Camaleonda of de Soriana zijn lonend. Ze doen niet alleen de aandacht voor design groeien, maar richten ook meer ogen naar vroeger. De verwondering dat die meubelen een halve eeuw geleden al bestonden, doet ook de interesse voor originele stukken exponentieel groeien.’ En zo schiet het traditionele systeem van vraag en aanbod in gang. De markt van originele modellen blijft dan wel niche en beperkt, maar als de vraag naar dergelijke stukken wereldwijd boomt, dan schieten ook daar meteen de prijzen de lucht in.

‘Al is het soms onzeker’, gaat Devis verder. ‘Als een re-editie goedkoper in de markt wordt gezet dan de gangbare vintageprijs, kan de amateur ook de voorkeur geven aan een nieuw model. Wordt het duurder gelanceerd, dan merken we een toestroom van nieuwe, vaak jongere klanten, die op zoek gaan naar een betaalbaar alternatief van de ontwerper die in de schijnwerpers staat. In beide gevallen is de ambitie praktisch: ze willen een trendy zetel om in te zitten of een hippe tafel om aan te eten. Maar de kenner of verzamelaar zal blijven zoeken naar iets unieks om zijn collectie mee aan te vullen. Daar gaat het om een passie.’ Zo ziet Sabrina Dolla, directrice Design bij het veilinghuis Artcurial, het ook. ‘Re-edities legitimeren de designers bij het grote publiek en verhogen de verzamelwaarde van moeilijk te vinden originelen bij collectioneurs. Op patina en historiek staat vandaag geen prijs meer.’ Om een idee te geven: vorig jaar was een verzamelaar bereid 443.000 euro op tafel te leggen voor een dressoir van Charlotte Perriand. Meteen een wereldrecord voor Artcurial en voor de Franse ontwerpster, die het meubel in 1962 voor het eerst presenteerde.

Een heruitgave zorgt met andere woorden voor een lucratieve rebound in de vintagewereld, geen bedreiging. Het echte onheil wordt eerder uit een andere hoek verwacht. ‘Iedereen wil dezelfde stoel, tot ze de prijs horen’, weet de Brusselse decorateur Caroline Notté uit ervaring. ‘Dan duikt heel snel de vraag op naar goede, betaalbare fakes. Het is vooral die markt die me verontrust.’ Een bekommernis die ook bij Via Antica in de Blaesstraat weerklinkt. ‘Omdat design niet voor iedereen toegankelijk is, deinzen goedkopere meubelfabrikanten er niet voor terug om hun interpretatie van populaire stukken uit te brengen, meestal flagrante kopieën. Hoe meer re-edities, hoe meer fake er op de markt komt en hoe moeilijker het wordt voor leken om ze van de echte te onderscheiden en de grote waardeverschillen te begrijpen. We moeten voortdurend de meerwaarde van authentieke ontwerpen blijven duiden bij het grote publiek, of het nu om een origineel gaat of een latere of hedendaagse re-editie. Want authenticiteit zal altijd een waarde behouden. Een kopie daarentegen is en blijft waardeloos.’

Kostbare Ikea

Vintage of nieuwe uitgave: is de ene versie beter dan de andere? Beide werelden kiezen niet verwonderlijk voor eigen domein. Al zijn er ook uitzonderingen, vindt Yves Chung, die Pellegrini Design runt in Herentals. ‘In tegenstelling tot leer, patineert textiel slecht. Nieuw is dan altijd beter.’ Ook nieuwe, beperkte oplagen kunnen interessant zijn. Naar aanleiding van het 75-jarige bestaan van de LCW van Eames, kocht Chung een gelimiteerde verjaardagseditie van de stoel uitgegeven door Vitra. In de eerste plaats voor zijn eigen interieur, maar ook als investering voor later. ‘Als particulier kun je dat in principe wel doen. Maar voor handelaars zijn meubels een moeilijk product om op te speculeren’, meent Boris Devis. ‘Je hebt ruimte nodig om je aankopen te stockeren en dat maakt het op lange termijn commercieel niet zo interessant.’

Het blijft ook gissen naar wat de toekomstige generaties zullen zoeken om hun flats en huizen mee in te richten. ‘Zij zullen niet dezelfde nostalgie voelen die wij hebben naar vorige eeuw’, voorspelt Damien François. ‘Mensen die deze eeuw geboren zijn, worden al grootgebracht tussen re-edities en kopieën uit die tijd. Misschien blijven ze vasthouden aan onze iconen, waardoor hun tijdloosheid opnieuw bevestigd wordt. Of gaan ze als tegenreactie net op zoek naar meubelen uit vroegere eeuwen. (Denkt na) Moeilijk te vinden Ikea-stukken, misschien worden die tegen dan een ongeziene hype?’