Meer parken, minder kantoren: hoe de coronapandemie steden zal veranderen

Lockdowns hebben wereldwijd geleid tot leegstand van kantoren en minder mensen op de bus en in de trein. Volgens experts in stedenbouw zal de impact van het coronavirus op stadscentra en zakendistricten ook in de toekomst voelbaar zijn.

Het nieuwe coronavirus heeft met rasse schreden onze levens overhoop gehaald. In stadscentra is dat onder meer zichtbaar door lege kantoorgebouwen, omdat veel werknemers voornamelijk van thuis uit werken. Zij die wel naar de werkplek gaan, vermijden waar mogelijk het openbaar vervoer. Al deze veranderingen zouden wel eens blijvend kunnen zijn, zeggen verschillende stadsexperts nu. Hier zijn enkele ontwikkelingen die zij zien voor de toekomst.

Naar gemengd gebruik

De Zuid-Koreaanse regering heeft al aangekondigd dat het lege hotels en kantoren zal opkopen en deze in woningen zal veranderen. Singapore moedigt de herontwikkeling van oude kantoren en parkeerplaatsen in het zakendistrict aan.

De Britse regering heeft de stedenbouwkundige voorschriften versoepeld om de ombouw van winkels naar woningen gemakkelijker te laten verlopen.

“Zakendistricten zijn in wezen niet veerkrachtig omdat ze ontwikkeld zijn voor mono-gebruik. Ze zijn voorzien op een enorme toestroom van mensen in de ochtend en hun vertrek ’s avonds”, zegt Chintan Raveshia, stedenbouwkundige en hoofd van de ontwerpafdeling bij adviesbureau Arup.

De weg vooruit wordt een visie die meer gemengd gebruik in een zakendistrict voorstaat, zegt hij. Dat houdt ook in dat er op zulke sites plaats is voor productie, stadsboerderijen, en een mix van luxueuze en betaalbare woningen.

“Zakendistricten kunnen zo een mix van bewoners lokken, inclusief gezinnen, die kunnen helpen bij het opbouwen van een gemeenschap en een identiteit die dergelijke centra nu over het algemeen missen”, zegt hij.

WELL-gebouwen

Volgens Matthew Tribe, uitvoerend directeur bij architectenbureau CallisonRTKL in Dubai zullen steden door de grotere focus op gezondheid en hygiëne, aandringen op meer WELL-certificering, een standaard voor gezonde gebouwen op basis van concepten als verbeterde luchtkwaliteit, water, lichtinval, voeding (onder meer in de bedrijfsrestaurants) en comfort (onder meer door betere temperatuurregeling en akoestiek).

“Gebouwen in het Midden-Oosten zijn bijvoorbeeld vaak overdreven in hun ontwerp”, zegt Tribe. “Nu is er een kans om slimme technologie te integreren om de materialen en de prestaties van het gebouw te verbeteren, en uiteindelijk ook de kwaliteit van leven in dat gebouw.”

Openbaar vervoer kent een dip

Het gebruik van het openbaar vervoer is wereldwijd gedaald doordat mensen thuis werken om het samenkomen op kleine ruimtes te vermijden. In Londen ligt het gebruik van het openbaar vervoer 71 procent lager dan voor covid, volgens gegevens van het Google Mobility Report van december. Brussel kende een daling met 59 procent (-48 procent voor heel België). Nederland zag in deze periode een daling van bus-, tram- en treingebruik met 64 procent.

Op andere continenten zagen we onder meer een daling van het gebruik van het openbaar vervoer met ongeveer een derde in Sydney, terwijl dit in New Delhi 43 procent was.

“Het enthousiasme voor het openbaar vervoer herstelt misschien niet helemaal”, zegt Tony Mathews, hoofddocent stedenbouw en ruimtelijke ordening aan de Australische Griffith University.

“We denken dat het mogelijk is dat er minder werknemers terug naar de steden trekken omdat sommigen van thuis uit zullen blijven werken, waardoor de vraag naar openbaar vervoer verder zal afnemen”, zegt hij.

Omdat het gebruik van de fiets en ander vervoer zoals de step toenam en meer mensen gingen wandelen, hebben autoriteiten van Jakarta tot in Bogota extra fietspaden aangelegd, straten afgesloten voor auto’s en parkeerplaatsen herbestemd.

“Het nadeel is dat verschillende mensen ook hebben gekozen om toch weer vaker de auto te nemen”, zegt Jaya Dhindaw, directeur geïntegreerde stadsplanning bij het World Resources Institute (WRI) in India. “Het voordeel is dat een aanzienlijk aantal toch heeft gekozen voor de fiets of een andere soort actieve mobiliteitsoplossing”, zegt ze.

Meer parken

De experts zien een opwaardering van de publieke ruimte en parken in of nabij stadscentra of zakendistricten. Tijdens de lockdown hebben veel mensen die plekken herontdekt als plaatsen om tot rust te komen, te sporten of frisse lucht op te doen.

“Zowel stadsbeleid als de stedelingen zelf hebben parken de afgelopen maanden herontdekt”, zegt Dhindaw. “Ze zien het belang in van groen in de stad, van open ruimte en van aandacht voor een goede toegankelijkheid tot die ruimte. Deze tendens stemt me optimistisch. Volgens mij gaan beleidsvoerders meer parken inplannen in hun stadscentra.”

Donut-steden

Lege hoofdstraten en zakendistricten hebben steden van San Francisco tot Sydney het uitzicht gegeven van zogenaamde donutsteden: verlaten stadscentra en bloeiende buitenwijken.

“We zagen de trend van suburbanisatie en de toename van satelliet-zakendistricten in perifere gebieden al voor covid-19, omdat er meer banen naar de buitenwijken verhuisden”, zegt Dhindaw van WRI.

“Dit kan een gelegenheid zijn om op een heel andere manier over het zakendistrict te gaan denken”, zegt ze.

Er zullen mini-zakencentra opduiken in verschillende delen van de stad, zegt Raveshia van Arup. Hij ziet ook een toename van werkhubs in de buitenwijken, meer co-working-ruimtes en informele gemeenschappelijke ruimtes waar mensen kunnen samenkomen.

De autoriteiten zullen ook moeten nadenken over waar de nieuwe stedelijke bevolking vandaan zal kunnen komen als grote aantallen werknemers de stad verlaten, zegt Matthews.

“De bouw van nieuwe stadskernen moet gepaard gaan met een verbeterd stadsontwerp, voordeligere huurovereenkomsten en lagere tarieven voor business”, concludeert hij.

15-minuten-steden

Burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, streeft naar een “15-minuten-stad” waar alles bereikbaar is binnen een tijdspanne van een kwartier wandelen, fietsen of reizen met het openbaar vervoer. Het is haar recept voor minder file en luchtvervuiling en de verbetering van de kwaliteit van leven.

Het concept zal volgens verschillende experts op grotere schaal worden overgenomen omdat bewoners er steeds vaker de voorkeur aan geven om lokaal te leven en werken. Stadsplanners zullen hier rekening mee moeten houden door zich onder meer te concentreren op de behoeften van voetgangers. “Trottoirs worden in de toekomst maar beter vitale ruimtes waar ruimte is voor wandelen en andere vormen van mobiliteit”, zegt Matthew Tribe van CallisonRTKL.

“Het zal resulteren in een ander stadsbeeld dat niet alleen beter bestand is tegen toekomstige crises, maar ook meer inclusief is en ontworpen rond degenen die er leven”, zegt hij.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.