‘Wie het meest nood heeft aan goed voedsel, moet het vaak stellen met sponsbrood en plasticinekaas’

De komende maanden neemt Weekend.be een kijkje in de grootkeukens van ziekenhuizen, scholen, rusthuizen en opvangcentra. Hier vertelt redactrice Eva Kestemont waarom: “Eten is méér dan voedingsstoffen alleen.”

Enkele maanden geleden kwam mijn oma in het ziekenhuis terecht. Na een zware operatie was ze erg verzwakt en moest ze een lange tijd herstellen. Wanneer dit twintig jaar geleden niet haar, maar ons overkomen zou zijn, zou mijn Moemoe meteen haar keuken in gevlogen zijn. Stevige soepen, balletjes met bloempatatten en carrotten – “stonden deze morgen nog te groeien!” -, of zelfs gistpannenkoeken: er was bijna geen voedsel dat het hoger doel niet diende. Goed eten was de basis voor een goed herstel en dat is vele jaren later nog steeds een filosofie die me na aan het hart ligt.

Helaas was mijn oma tijdens haar verblijf in het ziekenhuis te ziek om dit ook uit te leggen aan de mensen die haar maaltijden verzorgden. Ze viel kilo’s af omdat ze weigerde te eten wat ze niet lekker vond en dat konden we haar amper kwalijk nemen. De vrouw die al meer dan tachtig jaar bijna alles wat ze at zelf vers maakte, moest het plots doen met enkele sneden sponsbrood en een schelletje apart verpakte kaas die meer weg had van een plak plasticine dan van iets eetbaar.

Na een bezoek aan haar, waarin de dienstdoende verpleegster na etenstijd alweer een nog bijna vol bord kwam ophalen, moest ik mijn verontwaardiging kwijt bij vrienden. Hoe kan het dat net deze mensen, die het meeste nood hebben aan goed voedsel, het moeten stellen met dit? Is voedsel in een dermate gemedicaliseerde omgeving dan niet belangrijk meer in het herstel? Wat bezielt een kok om zo’n maaltijden te bereiden? Overal waar ik die vragen stelde, kreeg ik verhalen te horen die erg leken op dat van mijn oma. En niet alleen over het voedsel in ziekenhuizen, maar ook dat in rusthuizen, scholen en andere plaatsen waar kwetsbare mensen geen andere keuze hebben dan te eten wat ze voorgeschoteld krijgen.

Vreemd hoe weinig aandacht er op dergelijke plaatsen wordt besteed aan goed eten. Iedereen weet dat een met liefde bereide maaltijd méér is dan de voedingsstoffen alleen. Lekker eten doet iets met ons. Het kan herinneringen oproepen die mensen met een falend geheugen dreigen te vergeten. Het kan mensen samenbrengen. Het kan troost bieden. Het kan verveling tegengaan. Het kan een vorm van educatie zijn. Ook het koken zelf kan meer zijn dan een occasionele bezigheidstherapie. Voor verschillende vrouwen van de generatie van mijn oma was dat hun leven lang een belangrijke taak binnen het gezin. Hen die afpakken wanneer ze een rusthuis betreden en hen in ruil liefdeloos bereid voedsel geven, is ontwrichtend. Het is doodzonde dat dit nu in zo veel ‘openbare keukens’ niet wordt erkend.

Het standaard antwoord op de waarom-vraag heeft te maken met geld of het gebrek daaraan. Deze keukens draaien vaak volgens een systeem dat evaluatie na evaluatie efficiënter en goedkoper moet. Maar ligt die goedkopere oplossing wel in het naar omlaag brengen van de kwaliteit? In dit artikel ploos ik eerder al uit dat zelf koken, zolang je bepaalde keuzes maakt, niet of amper duurder hoeft te zijn dan zelfs de goedkoopste kant-en-klaar-opties, maar natuurlijk vond dit experiment niet plaats op de schaal van een grootkeuken en rekende ik bijvoorbeeld geen loon aan. Toch roept het bepaalde vragen op: worden de juiste keuzes gemaakt om dat beperkte budget te benutten? En moet er wel bespaard worden op kwalitatief eten?

Een maand lang zal Weekend.be in de potten en pannen duiken van de grootkeukens in ziekenhuizen, scholen, rusthuizen, gevangenissen en opvangcentra en daar de vragen stellen die ontstaan zijn in die ene ziekenhuiskamer enkele maanden geleden. Omdat het nooit leuk is om iets te eten dat je niet lekker vindt, maar al helemaal niet als je je smakenpalet nog moet ontwikkelen of wanneer het even wat minder gaat.