Vandeurzen na de Pano-reportage: ‘Kwalitatieve ouderenzorg start ook in de keuken’

De laatste Pano-aflevering lokte heel wat verontwaardiging uit over de situatie in commerciële woonzorgcentra. Uit de undercoverreportage bleek onder andere dat het eten in verschillende voorzieningen te wensen overlaat. Minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) komt nu met een plan om de kwaliteit van ouderenzorg te verbeteren.

Toen Weekend.be enkele maanden geleden een interview vroeg met minister Jo Vandeurzen over de maaltijden in woonzorgcentra, vingen we bot, maar nu spreekt hij wel. ‘Gezonde voeding, hoe je de voedingsdriehoek toepast, samen eten: dat zijn heel belangrijke aspecten in de levenskwaliteit.’

U spreekt sinds de reportage van Pano over een plan om de kwaliteit van ouderenzorg te verbeteren, maar wat houdt dat concreet in?

VANDEURZEN: ‘Dit plan is natuurlijk al langer in de maak en we zijn al langer bezig met de uitvoering ervan. Daarbij zetten we in op allerlei thema’s die te maken hebben met de toekomst van de ouderenzorg. Denk maar aan de assistentiewoning, de lokale dienstencentra, een uitbreiding van het concept gezinszorg,… Onverkort inzetten op de financiering van de zorgzwaarte staat bijvoorbeeld ook in de veranderingsagenda en dat hebben we al gedaan sinds 2015 en zullen we nog blijven doen de komende jaren.’

Dat zijn allemaal mooie initiatieven, maar behalve dat laatste, gaan deze maatregelen de woonzorgcentra zelf niet verbeteren.

‘Nee, in de veranderingsagenda stond dan ook dat wij een fundamentele oefening moeten maken over de hervorming van de ouderenzorg.’

In de Pano-reportage viel op hoeveel mensen niet te spreken waren over hun eten.

‘Wat we uit die reportage moeten onthouden, is denk ik vooral dat kwalitatieve zorg in een woonzorgcentrum ook gaat over samenleven. Waar de maaltijden gegeten worden, het contact hebben met andere mensen,… Dat zijn zaken die aandacht verdienen.

We zijn historisch vertrokken vanuit een model dat erg op zorg in de medische zin van het woord geënt was. Dat is natuurlijk ook heel belangrijk, maar we mogen niet uit het oog verliezen dat kwalitatieve zorg meer betekent: het moet iets bijdragen aan de levenskwaliteit van de mensen. Die dimensie is het nieuwe referentiekader voor kwaliteitsvolle ouderenzorg de komende jaren.’

Ook in de reportage konden we zien hoe mensen eerst ondervoed raken en vervolgens zelf moeten betalen voor de supplementen die ze krijgen om voedingstekorten aan te vullen. Dat getuigt toch erg van een economisch denken van de woonzorgcentra, in plaats van een sociaal?

‘Wat je mag aanrekenen op het factuur voor supplementen is strikt geregeld. Het zou kunnen dat het hier ging over medische supplementen, die werden gegeven in het kader van een behandeling. Er wordt op toegezien dat er niets aangerekend wordt dat buiten de reglementering valt.’

Dus in de reportage was er sprake van andere supplementen?

‘Ik weet het niet.’

Groen heeft voorgesteld om een maximummarge te zetten op de winst, zodat er geen winst meer gemaakt zal worden ten koste van mensen. Is dat iets wat kan helpen denkt u?

‘Wat voor mij belangrijk is – en daar willen we met de sector echt afspraken over maken – is financiële transparantie. Het lijkt me duidelijk dat je moet kunnen verantwoorden hoe de middelen gebruikt worden die de overheid ter beschikking stelt. Daar gaat het in eerste instantie over voor ons. We zouden met de sector ook graag nog spreken over een aantal aspecten van bestuurlijke transparantie. Zo kunnen we goede afspraken maken en handhaven.’

Of zou iets als een minimumkost voor de ingrediënten per maaltijd een oplossing kunnen bieden voor de bedenkelijke kwaliteit van het eten in woonzorgcentra?

‘Ik denk niet dat het realistisch is om alle onderdelen van een factuur te plafonneren. Wat we moeten doen, is de kwaliteitsindicatoren die we belangrijk vinden zichtbaar maken, zodat het publiek die kan nakijken en zodat die aanleiding kunnen geven tot een maatschappelijk debat. Dat, samen met meer duidelijkheid over hoe de middelen van de overheid in de zorg gebruikt worden.’

Kwaliteit objectief beoordelen is natuurlijk iets moeilijk, zeker als het over eten gaat.

‘Ja, maar er zijn wel indicators. Het onbedoeld gewichtsverlies bijvoorbeeld is een vrij fundamentele parameter op de vraag of je een kwaliteitsvol beleid voert. Je zal met die indicatoren natuurlijk niet alles kunnen beoordelen, maar ik ben ervan overtuigd dat kandidaatbewoners en hun families beter zullen weten waar ze aan toe zijn als ze een keuze maken voor een bepaald woonzorgcentrum.’

Vanuit uw kabinet klonk het enkele maanden geleden dat vooral de gezondheid van maaltijden vast te stellen valt, maar in de reportage klaagden heel wat mensen erover dat hun eten niet lékker was, en dat hun levenskwaliteit daar ook onder lijdt.

‘Dat is wat mij betreft inderdaad zeker een issue als je spreekt over kwaliteitsvolle zorg. Als wij daarover een referentiekader zullen maken, komen al die zaken mee in beeld. Maar zoals gezegd: dat zal heel wat overleg vragen. Dit is een proces. We komen uit een model waarin een woonzorgcentrum gericht was op medische zorg, en we evolueren nu stilaan naar een ander concept, een concept dat ook focust op het welzijn, de levenskwaliteit van de oudere persoon.’

U zegt dit nu, en aan het begin van ons gesprek vertelde u dat u al veel langer bezig bent met dit plan. Waarom kon u dit allemaal niet al enkele maanden geleden vertellen?

‘Op dat moment waren de gesprekken nog volop bezig.

We hebben nogal intens geïnvesteerd in het overleg en de veranderingsagenda die voorligt voor de regering is een enorme uitdaging voor Vlaanderen. We hebben echt wel budgettaire inspanningen gedaan om de personeelsvoorwaarden beter te financieren, maar er is ook een heel fundamenteel debat: een aanpassing van het woonzorgdecreet, zodat we kunnen kijken naar de woonzorgcentra van de toekomst.’

Heel wat economische modellen van woonzorgcentra vervatten samenwerkingen met bedrijven uit de voedingssector. Dat zijn natuurlijk ook niet de producenten van de meest gezonde voeding.

‘Ik heb deze week aanbevelingen voorgesteld voor gezonde voeding in scholen, samen met de cateraars, en dat gaan we samen met het Instituut voor Gezond Leven, het oude Vigez, ook doen voor woonzorgcentra.

Gezonde voeding, hoe je de voedingsdriehoek toepast, samen eten: dat zijn heel belangrijke aspecten in de levenskwaliteit. Maar we moeten wel de voorzieningen ruimte geven om dat zelf in te vullen.’