Twee op de drie consumenten kiezen voor fruit en groenten uit Europa

Kwaliteit, smaak en voedselveiligheid staan bovenaan ons boodschappenlijstje. En voor groenten en fruit verkiezen consumenten steeds vaker Europese producten. Dat is goed nieuws, aan de vooravond van de Week van de Korte Keten, al zijn er ook vraagtekens te plaatsen bij onze voorkeuren. ‘Een product dat in Europa geteeld wordt, is niet automatisch ook ethisch geproduceerd.’

De korte(re) keten wint aan belang bij de Europese consument. Twee op de drie consumenten verkiezen in Europa geteeld fruit en groenten in plaats van lekkers uit verdere oorden. Dat blijkt uit een Europees onderzoek naar onze perceptie van groenten en fruit dat werd uitgevoerd door CuteSolar, een initiatief dat de teelt van groenten en fruit in zonneserres wil stimuleren en daarvoor mee gefinancierd wordt door de Europese Unie. In het kader van het CuteSolar-programma ‘Growing the Taste of Europe in Solar Greenhouses’ bevroeg het project 4.505 consumenten in België, Duitsland en Spanje.

De coronacrisis heeft aangetoond dat kortere ketens veel veerkrachtiger zijn dan voedsel dat van ver moet komen

CuteSolar peilde de kennis van consumenten over productiemethoden van groenten en fruit; vroeg wat we het liefst kopen en wat we liever links laten liggen. Bij de aankoop van groenten en fruit blijken consumenten voorrang te geven aan kwaliteit, smaak en voedselveiligheid, boven andere aspecten als variëteit en prijs. Vier op de tien (internationale) respondenten zegt dat de Europese teeltmethoden meer vertrouwen inboezemen. Bij de Belgische consument ligt dat vertrouwen nog iets hoger: 47 procent verwacht dat Europese teelt meer kwaliteit oplevert.

Korte keten neemt een vlucht

Een organisatie als Bond Beter Leefmilieu juicht het van harte toe dat lokaal voedsel aan populariteit wint bij consumenten. ‘De coronacrisis heeft aangetoond dat kortere ketens veel veerkrachtiger zijn dan voedsel dat van ver moet komen’, zegt beleidsmedewerker Heleen De Smet daarover. ‘Het is belangrijk om de kringloop zo klein mogelijk te houden, zo regionaal mogelijk te telen.’

Cijfers vanuit het netwerk van Bond Beter Leefmilieu bevestigen de winst die de korte keten geboekt heeft tijdens de coronacrisis. Hoewel volgens Bioforum de korte keten nog steeds maar 1 procent van de voedselmarkt beslaat, heeft de crisis lokale producenten een duwtje in de rug gegeven. Organisaties als Boeren & Buren en Voedselteams, die samenwerken met lokale voedselproducenten, zagen respectievelijk hun klantenbestand en omzet bijna verdubbelen. Ook het CSA-Netwerk, wat staat voor Community Supported Agriculture, ziet dat mensen steeds meer zelf komen plukken nu ze meer tijd hadden. ‘Zo zie je dat de coronacrisis een opening gecreëerd heeft voor het korte keten-verhaal’, aldus De Smet.

Hoe garanderen we voldoende gezonde voeding met een eerlijk inkomen voor de boer binnen de draagkracht van lokale ecosystemen?

Of we al ons voedsel bij de boer om de hoek kunnen halen, betwijfelt De Smet echter. ‘Daar moeten we realistisch in zijn: België is niet in staat om zelfvoorzienend te zijn. Het is belangrijk om na te denken op welke plaatsen we welk type voedsel efficiënt kunnen produceren en hoe we hier een eerlijk kader voor kunnen voorzien.’

Dat Europese voeding per definitie smaakvoller en kwalitatiever is, zoals de enquête van CuteSolar lijkt te beweren, vindt De Smet te kort door de bocht. ‘Het gaat om de perceptie van consumenten. Er zijn echter verschillende manieren om groenten en fruit te produceren in Europa. Het kan ook best zijn dat hier smakeloze tomaten geteeld worden.’

Ook op duurzaamheidsgebied heeft De Smet vragen. ‘Hoe garanderen we voldoende gezonde voeding met een eerlijk inkomen voor de boer binnen de draagkracht van lokale ecosystemen? Ook dat ligt veel genuanceerder.’

Hoe ethisch is Europees?

Volgens CuteSolar worden zes op de tien in Europa geconsumeerde groenten en fruit in serres op zonne-energie in de Zuid-Spaanse regio Almería geteeld, aan de kust onder Granada. CuteSolar wordt dan ook niet enkel getrokken door de EU en de Europese groenten- en fruitvereniging Eucofel, maar ook door de Spaanse koepelorganisatie van groenten en fruit Hortiespaña en de vereniging van groenten- en fruittelersorganisaties van Andalusië, Aproa.

Uit onderzoek van onder meer The Guardian, Al Jazeera en BBC blijkt echter dat telen in het zuiden van Europa zijn prijs heeft. Rond Almería worden volgens onderzoekers Noord-Afrikaanse en Oost-Europese arbeiders uitgebuit. Zij plukken onder meer komkommer en tomaten in geïmproviseerde zonneserres. De Britse organisatie Ethical Consumer riep supermarkten al op om hun verantwoordelijkheid te nemen.

Hetzelfde plaatje zien we in het zuiden van Italië, blijkt uit onderzoek van de Italiaanse juriste Paola Cavanna. Zij onderzocht aan de Piacenza-universiteit uitbuiting in de voedingssector. ‘Om maximale winst te genereren en zo min mogelijk kosten te maken, buiten landbouwbedrijven arbeiders uit. Dat gaat van ellenlange werkdagen en onderbetaling tot fysiek geweld, bedreigingen en zelfs moderne slavernij.’ Het populaire Nederlandse voedselprogramma Keuringsdienst van Waarde, dat zich vooral zorgen maakt over tomaten in blik, ging er polshoogte nemen en trof inderdaad misstanden aan.

Europees is niet per definitie duurzaam

Volgens Ole Henning Sommerfelt, adviseur bij Ethical Trading Initiative, is het als consument moeilijk om te weten of een product ethisch geproduceerd is. ‘Door supermarkten te bevragen over waar hun producten vandaan komen, zetten consumenten supermarkten aan tot ethischer inkoopgedrag.’ Maar het blijft moeilijk om zeker te zijn, geeft Sommerfelt toe. ‘Wat consumenten wel kunnen doen, is enkel nog tomaten kopen uit West-Europese landen, waar toch beduidend minder misbruik voorkomt dan in Zuid-Europa of elders in de wereld.’

De kringloop zo lokaal mogelijk houden, dat noemt ook De Smet van Bond Beter Leefmilieu. ‘Europees betekent niet per definitie duurzamer’, concludeert zij. ‘Onze bodems zijn sowieso niet geschikt voor alle mogelijke producten. Maar het is wel een goede ontwikkeling dat onze perceptie neigt naar zo lokaal mogelijk.’