Peruaanse boeren krijgen frisse start: ‘Dankzij cacao hoef ik geen cocaïneboer meer te zijn’

Knack Weekend bezocht de Peruaanse cacaocoöperatie Colpa de Loros, waar cocaïneboeren met een schone lei kunnen beginnen en vrouwen de leiding nemen: ‘Cacao is als een vrouw. Verwaarloos je haar, dan zal ze jou bitter weinig teruggeven. Geef je haar al je liefde, dan krijg je drie keer zoveel terug.’

In Pucallpa, een stad aan de grens van de Peruaanse Amazonejungle, ligt een landbouwcoöperatie voor aromatische cacao genaamd ‘Colpa de Loros‘, waar cacaoboer Mirko Luyando ons ontvangt. In de coöperatie wordt jaarlijks zo’n 800 ton cacaobonen verwerkt en verscheept naar het Franse chocolademerk KAOKA. Die gingen een langetermijnpartnerschap van twintig jaar aan met de cacaocoöperatie, een geschenk uit de hemel voor de 252 producentenfamilies in het Amazonegebied.

Van coca tot cacao

Zoals de meeste families, werkte Mirko vroeger in cocaïneplantages. Hij begon er als tiener omdat geld in de cocasector een zekerheid was, veiligheid niet. ‘De meeste mensen in de regio werken als cocaïneboer. Het is niet alleen illegaal, het is ook gevaarlijk. Als de overheid een cocaplantage ontdekt, wordt het terrein met de grond gelijk gemaakt. Dat is in mijn geval drie jaar geleden gebeurd.’ Een kleine situatieschets: Volgens de VN heeft Peru Colombia onlangs ingehaald als ’s werelds grootste coca-producent. Voor alle duidelijkheid gebruikt de gemiddelde Peruaan coca niet als drugs, het is eerder een heilige plant die traditioneel wordt gebruikt als geneesmiddel. Het probleem is uiteraard dat de oogst nadien in de verkeerde handen valt. Het UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime) investeert daarom al drie jaar fors in Colpa de loros: ze zorgen voor technische steun en de infrastructuur, en geven zo in feite cocaïneboeren een nieuw leven.

‘Het merendeel van de boeren die vandaag voor de coöperatie werken, hebben een verleden als cocaïneboer. Als ik terugkijk, schaam ik me diep. Ik schaamde me als ik mensen moest vertellen wat ik voor de kost deed’, aarzelt Mirko, ‘Maar op dat moment wist ik niet beter. Ik heb nu een eigen gezin, mijn kinderen werken met mij mee. Dankzij de coöperatie en KAOKA hoef ik geen cocaïneboer meer te zijn. Nu ben ik trots en vooral dankbaar dat ik hier kan werken.’

Een bedrijvige Martha

Ook voorzitter van de coöperatie Marta Irene Chamaya deelt dezelfde gevoelens. Haar liefde en dankbaarheid voor cacao is zo groot, dat ze er zelfs een liedje over schreef. ‘Ik was eerst verpleegster, maar na een rondreis werd ik tot over mijn oren verliefd op cacao. Toen besloot ik een stuk land te kopen, ik gaf er zelfs mijn goedbetaalde werk voor op. Financieel had ik het zwaar te verduren toen mijn vader onverwacht ziek werd. Ik zat drie jaar geleden op mijn dieptepunt. Toen werd dit project opgestart en kijk nu: ik ben hier voorzitter.’

In een door mannen gedomineerde sector, is het uiterst ongewoon dat een vrouw de leiding neemt. ‘Als ik bij andere voorzitters, kopers en coöperatieven wordt voorgesteld, reageren ze vaak verbaasd. Oh, een vrouw? Sorry, ik dacht dat de voorzitter een man was.’ Binnen Colpa de Loros heeft Marta absoluut geen last van seksisme of misogynie. ‘Er is een soort mini-verkiezing om de leider te nomineren, het zijn mijn mannelijke collega’s die mij verkozen. Maar je merkt dat er een soort macho-cultuur heerst, buiten deze muren zal je weinig vrouwen de leiding zien nemen.’

In een nabije cacaoplantage in de jungle laat Marta ons kennismaken met haar grote liefde: de cacaoboom. Opvallend is dat de bomen vermengd zijn met allerlei andere sinaasappel-, avocado-, papaya- en bananenbomen. ‘Op die manier krijgen we toch extra inkomsten in het laag cacaoseizoen.’ Marta plukt het fruit, knalt het tegen een boom en legt de cacaobonen bloot. Een zoete bessengeur overvalt ons: ‘Proef maar, het smaakt heerlijk!’ De vlezige sappen die de bonen omhullen smaken intens zoet. Binnenin rusten er bittere, paarskleurige cacaobonen. Met een machete wordt het cacaofruit handmatig afgehakt door de lokale boeren. Zij kappen de inhoud in grote zakken en brengen die naar Colpa de Loros. ‘Wij zorgen voor het fermenteren, het drogen en het verpakken van de cacao’, vertelt Marta. ‘Maar onderschat fermentatie niet, dat is de meest cruciale en delicate stap die uiteindelijk de kwaliteit van de aromatische cacao uiteindelijk zal bepalen.’

Vliegjes en bacteriën

Marta begeleidt ons naar de befaamde fermentatiezaal, of zoals zij het beschrijft: ‘The place where all the magic happens.‘ Het proces is echter lang niet zo glamoureus en magisch als je denkt: ademen is hier niet mogelijk, de hevige alcoholgeur en de fruitvliegjes dringen gegarandeerd je neus binnen. ‘Die beestjes zijn niettemin essentieel voor het fermentatieproces, een goede smaak begint bij de vliegjes’, lacht Marta. De cacaobonen voelen gloeiend warm, alsof je je hand boven een kaars houdt.

‘En dat is het werk van de bacteriën, ze zetten de alcohol om in kooldioxide en water. Vrij technisch allemaal, maar het duurt drie dagen tot de bonen gefermenteerd zijn. Als dit succesvol verloopt, is je cacao beslist van kwaliteit. Daarna leggen we de bonen op uitgerekte bedden onder een afdak.’ De bonen worden dan regelmatig geroerd met een houten hark voor een optimale droging. Later koopt KAOKA honderd procent van de oogst tegen een prijs die de intensieve arbeid van de cacaoboeren respecteert.

‘Tot het einde van dit jaar moeten we achthonderd ton cacao zien te produceren, we zitten nu aan vijfhonderd ton. Ik moet het toegeven, het is een uitdaging. We voelen de effecten van de klimaatverandering, daardoor liepen we dit jaar wat vertraging op’, vertelt cacaoboer Mirko. Chocolademerk KAOKA heeft kosten noch moeite gespaard om de productie van cacao te maximaliseren: boeren worden zo voortdurend gemonitord en getraind om het meeste uit de bomen te halen, op een ecologisch verantwoorde manier.

‘Het is inderdaad niet makkelijk’, beaamt Marta, ‘maar ik zeg altijd: cacao is als een vrouw. Verwaarloos je haar, dan zal ze jou bitter weinig teruggeven. Geef je haar al je liefde en respect, dan krijg je drie keer zoveel terug.’