Over de toekomst van ons eten: ‘Er valt geld te verdienen met landbouw, maar we moeten de conversatie veranderen’

Miljoenen mensen weten niet of ze volgende week nog eten zullen hebben, waarvan tachtig procent boeren. ‘We moeten de conversatie veranderen’, klinkt het op het Forum for the Future of Agriculture (FFA).

In Brussel verzamelen zich heel wat prominente sprekers uit de landbouw en programma’s voor meer voedselzekerheid. Het doel: bespreken hoe de voedselsector van de toekomst eruitziet. Onder meer de klimaatverandering en de grote armoede onder landbouwers wereldwijd zijn uitdagingen waar vandaag een oplossing voor gezocht wordt.

Sprekers zijn onder andere de Amerikaanse diplomaat en voormalig hoofd van het wereldvoedselprogramma van de VN Ertharin Cousin, en dierenrechtenactiviste en vegan voedselpionier Heather Mills. Wij spraken hen over de grote uitdagingen die de klimaatverandering en evoluerende consument met zich meebrengen. In tijden waarin boeren in grote getalen op de fles gaan, verkondigen zij een aparte boodschap: er valt wél te verdienen in de landbouw en een doordacht voedselbeleid kan geld opleveren.

Het bloed in onze aderen

Het mag duidelijk zijn dat de toekomst van de landbouw hand in hand gaat met de toekomst van de planeet. FFA-voorzitter Janez Poto?nik betreurt dan ook dat het vandaag vooral jongeren zijn die zich actief inzetten voor het milieu. ‘Milieu is voor de landbouw wat voor ons het bloed in onze aderen is: als het niet stroomt, kunnen onze organen niet werken.’ Externe factoren als milieu en zorg voor de mens achter de productie lijken op het eerste zicht echter vooral extra kostenposten voor de landbouw, en dat terwijl de sector het financieel al moeilijk heeft. Ertharin Cousin is echter formeel: het is net die aandacht voor milieu en mens die op lange termijn geld in het laatje kan brengen. Een gesprek over geld verdienen, net door milieu-impact te verminderen en zorg voor mensen centraal te zetten.

We moeten vandaag meer dan ooit naar voeding kijken als groter geheel

Toen Heather Mills 25 jaar geleden na een ongeluk met zware gezondheidsproblemen kampte en elke optie om te genezen geprobeerd wou hebben, kwam ze uit bij veganisme. Door plantaardig te eten, ondervond ze dat het westers eetpatroon veel efficiënter kan: ‘Als je het mij vraagt, gaat het graan dat we telen, beter naar mensen, in plaats van naar koeien die later worden opgegeten door mensen.’

Een kwarteeuw geleden was de wereld volgens Mills echter nog niet klaar voor veganisme. Het aanbod plantaardige producten was erg klein. Toen ze op een gegeven moment pizza en hamburgers begon te missen, besloot ze die zelf te maken. Haar gemis werd de start van VBites, een bedrijf dat vandaag 130 veganistische producten verkoopt en zo tegemoet komt aan een van de snelst groeiende voedselmarkten van vandaag. Toch richt ze zich niet uitsluitend op veganisten. Haar grootste uitdaging is om de grote groep flexitariërs vaker plantaardig te doen eten. ‘Dat is eigenlijk niet eens zo raar,’ vertelt ze. ‘Vroeger aten mensen verschillende keren per week vegetarisch of veganistisch, uit armoede. Dat is pas van ons weekmenu verdwenen door de opkomst van goedkoop fast food.’

Apps voor boeren

‘We moeten vandaag meer dan ooit naar voeding kijken als groter geheel,’ stelt Mills. Als we (vaker) plantaardig zouden eten, zouden de kosten voor gezondheidszorg volgens haar lager liggen. De voedselonzekerheid zou verminderen, want de landbouw die nodig is voor een veganistisch eetpatroon is efficiënter dan die voor het typisch westers dieet. Cousin vult aan dat ook de biodiversiteit meer aandacht moet krijgen: zestig procent van de wereldwijde landbouwproductie bestaat volgens haar uit een minderheid van de producten, vooral maïs, soja en rijst. ‘En dat terwijl er duizenden en duizenden groente- en fruitsoorten bestaan waarmee we ons kunnen voeden.’

We hebben nood aan geduldige langetermijninvesteringen die de hele landbouwsector raken

Het voedselvraagstuk kan echter niet worden opgelost door enkel de problemen te bestuderen, aldus Cousin. ‘Elke keer dat we samenkomen in kamers als deze om het te hebben over voedselonzekerheid, praten we over de landbouw in Amerika en in Europa, maar vergeten we andere delen van de wereld of minder gangbare praktijken. Er is geen coherent beleid. We praten over zaken als waterbeheer, gezonde voeding en klimaatverandering, maar doen dat zonder over die verschillende thema’s heen naar elkaar te luisteren. We hebben partnerschappen nodig, waardoor ook het financiële plaatje klopt. Beleid moet contextueel zijn.’

Er zijn namelijk al heel wat innovatieve oplossingen voor belangrijke problemen, maar ze bereiken niet altijd hun volle potentieel, zo gaat ze verder. ‘Ik ben erg enthousiast over jonge mensen. Zonet was ik nog in Naïrobi, waar jongeren allerlei apps ontwikkelen om het landbouwers gemakkelijker te maken. De uitdaging zit hem echter telkens in de financiering en in het op grotere schaal toepassen van soort initiatieven. We hebben nood aan geduldige langetermijninvesteringen die de hele landbouwsector raken.’

Inspireren met dollartekens

Met VBites wil Mills andere bedrijven alvast inspireren ook meer in te zetten op plantaardig. Vandaag gebeurt dat ook steeds meer, nu haar concurrenten zien dat er geld mee te verdienen valt. ‘Ik probeer hen te laten zien dat je winst kan maken, maar dan wel op een manier die niemand of niets schaadt.’

Zelfs als de politiek en de bedrijven helemaal overtuigd raken van het belang van een duurzame sector, is het te gemakkelijk om dan maar te verwachten van landbouwers dat ze hun manier van werken omgooien. Zij zijn namelijk vaak slechts een pion in een groter spel, aldus Mills. ‘Supermarkten dwingen hen aan zo’n lage prijzen te verkopen dat het niet gek is dat ze shortcuts nemen om hun hoofd boven water te houden. Daarom is het minstens even belangrijk dat ze eerlijke prijzen krijgen voor hun werk.’ Dat beaamt Poto?nik: ‘We mogen boeren zeker niet verder stigmatiseren, maar net zoals bij elk ander probleem begint de oplossing bij het besef dat er een probleem is.’

‘Er valt geld te verdienen met de landbouw,’ besluit Cousin. ‘Maar we moeten de conversatie veranderen.’