Nyagoy Nyong’o, CEO van Fairtrade International: ‘Dumpprijs voor cacao drijft boeren in de armoede’

Dr Nyagoy Nyong’o is CEO van Fairtrade International. De Keniaanse zet zich in voor de verbetering van de levensomstandigheden van lokale boeren over de hele wereld. ‘Mensen stellen zich steeds meer vragen bij wat ze eten, ze zijn kritischer.’

Op een frisse vrijdagochtend loopt Dr. Nyong’o – met zonnebril en kleurrijke outfit – in de Matongewijk. Het is haar laatste dag in Brussel, voor ze alweer terugvliegt naar het Afrikaanse continent. De dag ervoor ging ze in de ochtend op koffiebezoek bij Koningin Mathilde. Ze was er speciaal voor de Week van de Fair Trade, om te praten over het lot van de boeren, de impact van de klimaatverandering en van het coronavirus. ‘Het was een heel aangenaam gesprek’, vertelt N’yongo. ‘Ze heeft oor naar de vele problematieken.’ Zelf heeft de CEO de problemen aan den lijve ondervonden, toen ze als kind in Kenia haar moeder hielp in de plantages.

Dat het leven voor een boer bikkelhard is, weet jij maar al te goed. Hoe heeft jou dat doorheen je leven beïnvloed?

NYONG’O: ‘Mijn moeder was een boer, mijn vader een pastoor. Ik had het geluk dat ik mocht studeren. Maar tijdens vakantiedagen, weekends, vrije dagen, hielp ik mijn mama in de plantages. Ze werkte de klok rond. Ze plantte, oogstte, droogde haar bonen, bracht ze naar de markt. Ze beheerde ook haar eigen winkeltje. Maar hoe hard ze ook werkte, het was nooit genoeg. In andere jobs konden mensen de eindjes aan elkaar knopen, bij ons lukte dat niet. Ik vond dat verschrikkelijk, het was verontrustend. Ik wilde daar iets aan veranderen.’

Niet verrassend dat je daar je levenswerk van maakte.

NYONG’O: ‘Inderdaad. En toegegeven, ik moet daar ook mijn ouders voor bedanken. Ze gaven enorm om onze opvoeding. Ik heb tien broers en zussen. We mochten van mijn ouders allemaal doen en worden wat we wilden, maar ze verwachtten wel dat we allemaal uitblonken. The sky was the limit. Op die manier zijn we opgevoed: allemaal gelijk, ongeacht gender of leeftijd. Er werd nooit gediscrimineerd. Het is dankzij hen dat ik van jongs af aan een gevoel had voor rechtvaardigheid. Het is ook daardoor dat ik studeerde en een PhD haalde. Dat heeft mij gemaakt tot wie ik vandaag ben: een fairtrader.’

Je bent al jaren aan het werk bij Fairtrade, wat is volgens jou de grootste vooruitgang die in al die jaren is geboekt?

NYONGO: ‘Er zijn zoveel hoogtepunten om op te noemen! (lacht) Als ik dan toch iets moet kiezen, dan is het farmer empowerment. Lokale producenten zijn vandaag zelfzekerder, ze kennen hun rechten en weten dat ze op gelijke voet staan met grotere bedrijven. Dat was niet altijd zo. In het begin hadden producenten tijdens de meetings niets te zeggen. Nu durven ze bedrijven, managers en directeurs te ondervragen, hun eisen te stellen. Ze weten dat wij als organisatie als een blok achter hen staan. Bedrijfsleiders en directeurs weten ondertussen ook dat ze de lokale producenten moeten respecteren als ze hun Fairtrade-certificaat willen behouden.’

NYONGO: ‘Een ander bereikt doel is dat het levenskwaliteit van boeren ontzettend is verbeterd. Dat is dankzij Fairtrade Premium (een extra geldbedrag in een gemeenschappelijk fonds dat arbeiders en boeren kunnen gebruiken om hun sociale, economische en milieuomstandigheden te verbeteren, nvdr.) Daarmee is heel wat geïnvesteerd in nieuwe infrastructuren zoals scholen en ziekenhuizen. Dat is een mijlpaal voor boeren die hun kinderen naar school willen sturen.’

Er zijn nu nieuwe uitdagingen die de lokale boeren moeten aangaan, zoals de pandemie en de klimaatopwarming, om enkele voorbeelden te noemen. Wat zijn daar de gevolgen van en hoe gaat Fairtrade de mensen beschermen?

NYONGO: ‘Weet je, Fairtrade is niet genoeg. Verre van. Het is maar één tool. Er moet een collectieve inspanning worden geleverd om de grotere problemen aan te pakken. Er moeten initiatieven komen van regeringen, andere organisaties en ook op kleine schaal door mensen. Fairtrade kan niet alles oplossen. Tijdens de pandemie hebben we geld ingezameld om de boeren extra te ondersteunen. Zo’n 15 miljoen euro steungeld. Lost dat alles op? Natuurlijk niet. Maar het was om hen op dat moment uit de nood te helpen. De klimaatopwarming, dat is een probleem van een heel ander kaliber. Daar zijn langetermijnoplossingen voor nodig. Diversification, daar zetten we nu volop in.

En wat betekent ‘diversification’ concreet?

NYONGO: ‘Door de klimaatopwarming worden opbrengsten voor lokale boeren onzekerder. Neem nu cacao, het wordt twee keer per jaar geoogst. In de tussenperiodes verdient een boer helemaal niets. Wij helpen hen enerzijds om andere gewassen te planten zodat ze in die tussentijd een ander bron van inkomsten hadden.’

‘Anderzijds zorgen we dat ze hun producten lokaal kunnen verkopen. Door de pandemie hebben ze het laatste anderhalf jaar zo goed als niet kunnen exporteren. En wat bleek? Door lokaal te verkopen, verdienden ze meer dan wanneer ze hun producten exporteren. Dat komt omdat de middenklasse in ontwikkelingslanden volop aan het groeien is. Die klasse kan zich nu permitteren om lokale producten – inclusief fairtradelabel – te kopen en consumeren. Dat bedoel ik met diversification: het gaat niet alleen om het planten van nieuwe gewassen, maar ook om het toevoegen van waarde aan hun producten.’

Een ander groot probleem, dat recent nog de krantenkoppen haalde, is dat de prijs die cacaoboeren ontvangen, de zogenaamde farmgate price, in Ivoorkust dramatisch daalde van 1788 dollar naar 1457 dollar per ton cacao. Grote bedrijven betalen nu dus minder voor cacao. Hoe is het zover gekomen?

NYONGO: ‘De regeringen van Ghana en Ivoorkust hebben in voorbije oogstseizoen een hogere cacaoprijs ingesteld, door de Living Income Differential voor te stellen. (Een nieuwe, structurele wijziging die een leefbaar inkomen garandeert voor lokale boeren, nvdr) Enkele grote chocoladebedrijven hebben ten gevolge daarvan minder cacao uit deze plekken gekocht en zo de algemene cacaoprijs omlaag gedrukt.’

Waar haalden ze hun cacao dan wel?

NYONGO: ‘Ze kochten hun chocolade bijvoorbeeld in Indonesië, waar de productie goedkoper blijkt te zijn. Dit heeft ertoe geleid dat de prijs voor cacao met bijna twintig procent is gedaald ten opzichte van vorig jaar. Bedrijven weten donders goed welke rampzalige gevolgen dit heeft voor de producenten: ontbossingen, kinderarbeid. Toch doen ze het voor de winst. Geloof mij, geen enkele boer vindt het leuk om bomen in brand te steken. Geen enkele boer ziet zijn kind graag in de plantages werken. Dit zijn gevolgen van dalende farmgate prices, de dumpprijs drijft steeds meer boeren in de armoede. Gelukkig zijn er uitzonderingen – bedrijven als Tony’s Chocolonely en Ben and Jerry’s – die bijdragen tot een waardig leven voor onze boeren.’

Onlangs interviewde ik Xavier Declercq, ex-directeur bij Oxfam Solidariteit en nu fairtrade chocolatier in Brussel. Hij zegt dat het fairtradelabel vaak door bedrijven en evenzeer chocolatiers wordt misbruikt als greenwashing-techniek.

NYONGO: ‘Hij heeft absoluut gelijk. Veel mensen gebruiken het label inderdaad om zich duurzamer voor te doen dan dat ze eigenlijk zijn. Nu weten mensen eigenlijk nog te weinig over hoe chocolade wordt geproduceerd, en hoe het bij hen in de winkelrekken eindigt. Dat leidt tot greenwashing. Daarom willen we het komende jaar de traceerbaarheid van producten verbeteren en transparant zijn ten opzichte van de koper. Gelukkig zijn mensen steeds kritischer. Ze stellen zich vragen bij wat ze eten. En dat is nodig.’

Om het toch met een hoopvolle noot te eindigen: Fairtrade International maakte bekend dat ze gaan samenwerken met B-Lab, de organisatie die duurzame ondernemingen steunt door een B Corp certificatie toe te kennen. Vanwaar komt die samenwerking?

NYONGO: ‘Je zei het daarnet zelf, we gaan een uitdagende toekomst tegemoet. In 2015 werd daarom een actieplan gelanceerd, Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling. We hebben onszelf doelen vooropgesteld om de mensheid te bevrijden van armoede en de planeet weer op een duurzamer koers te zetten. Fairtrade is al bijna 30 jaar toonaangevend op het gebied van sociale en handelsrechtvaardigheid. Maar als we de grotere problemen willen aanpakken, moeten we samenwerken. Om die reden slaan we de handen in elkaar met B Lab. We kunnen dit gewoonweg niet alleen.’