Hoe gaat het met de missie van Tony’s Chocolonely om chocolade slaafvrij te produceren?

Wat begon in 2005 als journalistieke verontwaardiging over slavernij in de cacaosector, is momenteel het populairste chocolademerk van Nederland. Onze Noorderburen willen met Tony’s Chocolonely honderd procent slaafvrije chocolade produceren. Hoe ver staan ze daarmee?

Henk Veldman, First Foundation Officer van Tony’s Chocolonely, maakt de balans op. ‘We willen niet alleen zelf eerlijk produceren, maar aantonen dat onze aanpak perfect opschaalbaar is. Andere bedrijven moeten dus ook een versnelling hoger schakelen.’

In jullie manifest lezen we: Op weg naar 100% slaafvrij, ‘niet alleen onze chocolade, maar alle chocolade wereldwijd’. Hoe zijn jullie van plan om ook andere chocolade slaafvrij te krijgen?

Henk Veldman: ‘Een actuele vraag. We hebben een routekaart met drie pijlers. Het eerste puntje daarvan bestaat uit bewustwording creëren bij cacaoboeren en chocoladefans, het tweede is lead by example (een commercieel succesvol bedrijf zijn dat toont dat het ook anders kan) en het derde is de rest van de industrie inspireren en samenwerken, want alleen gaat het niet.

Aan die laatste pijler hebben we dit jaar handen en voeten gegeven. Dat pakken we heel praktisch aan, twee collega’s zijn daar fulltime mee bezig. Ze gaan in discussie met andere bedrijven en met de organisaties achter de keurmerken. We zoeken proactief naar chocoladebedrijven, maar er zijn er ook die ons aanschrijven. We zijn heel transparant in onze manier van aanpak, de bedrijven krijgen volledige inkijk in onze keten en kunnen zich laten inspireren. Zo kunnen ze concrete stappen zetten.’

Stel dat alle chocoladebedrijven ter wereld zouden overeen komen om een inspanning die jullie doen om chocolade eerlijker te maken over te nemen, welke zou dat zijn? Welke kleine inspanning werpt de meeste vruchten af?

‘Wij geloven dat de vijf samenwerkingsprincipes niet los gezien kunnen worden van elkaar. Het is een systeem dat op elkaar inwerkt. Je moet wel beginnen met honderd procent traceerbaar te zijn. Dat lost an sich niets op, maar zorgt ervoor dat je als bedrijf bewuster bent van de problemen en vervolgens die problemen kunt aanpakken.’

Wat zijn de zaken die de voorbije jaren verbeterd zijn? En zijn er ook zaken die achteruit zijn gegaan of ter plaatse zijn blijven trappelen?

‘In het algemeen is er meer aandacht voor kinderarbeid. Er zijn ook veel initiatieven in gang gezet om die kinderarbeid te verminderen. Maar aan de andere kant zie je op boerenniveau dat het nog steeds een uitdaging is om een leefbaar inkomen te verdienen met cacao en dat kinderarbeid nog niet is uitgeroeid.

Traceerbaarheid stond tien jaar geleden totaal niet op de agenda, maar nu wel. Hetzelfde geldt ook voor ontbossing. De laatste vijf jaar zijn die onderwerpen veel meer onder de aandacht gekomen en wordt door alle spelers erkend dat er actie ondernomen moet worden. Dat is goed, maar de vraag luidt: wat gaan we er concreet aan doen?

Volgens ons gaat het te traag, dat is een frustratie. Kinderarbeid erkennen kan nog steeds gevoelig liggen bij cacaogemeenschappen. Ze zijn namelijk bang dat ze hun certificaten verliezen. Eigenlijk moeten we kinderarbeid net wél erkennen. Mede dankzij het werk van CLMRS (Child Labour Monitoring & Remediation System) wordt er gelukkig echt actie ondernomen.’

Hoeveel boeren kunnen profiteren van jullie aanpak? En hoeveel boeren werken in totaal in de cacao-industrie?

‘Wij werken dit jaar met zo’n 5500 boeren, verzameld in vijf coöperaties, waarvan een in Ghana en vier in Ivoorkust. We zijn gestart met twee en ondertussen uitgebreid naar vijf. Dat is op een totaal van twee miljoen boeren in West-Afrika dus nog maar een klein aantal. Het is mooi om te zien dat de premie impact heeft op de levenskwaliteit van de boeren.

We zouden ons kunnen focussen op zo groot mogelijk worden, wereldleider worden in chocolade. We denken dat het echter sneller gaat als we anderen inspireren. We gaan niet wachten tot wij zelf gegroeid zijn en meer impact hebben, maar anderen overtuigen om er alles aan te doen om slaafvrije chocolade te produceren.

Jullie stellen dat er meer nodig is dan certificering. Wat is er nog nodig om er zeker van te zijn dat chocolade zo eerlijk mogelijk wordt geproduceerd?

‘Meer samenwerkingen. Dat gebeurt ondertussen gelukkig wel al, denk maar aan de fusie tussen UTZ en Rainforest Alliance.

Om kinderarbeid en armoede uit te roeien, is het belangrijk dat de boeren een leefbaar inkomen hebben. Daarom betalen wij een extra premie bovenop de Fairtradepremie. Zo compenseren we voor de prijs van cacao, die soms plots daalt, waardoor de boer geen leefbaar inkomen meer heeft. We zijn al van in het begin Fairtrade gecertificeerd en vinden dat ook heel goed, maar we kijken samen hoe het nog beter kan. We zeggen altijd dat we een kritisch lid zijn van de Fairtradefamilie.

De prijs van cacao wordt bepaald door de overheid. Wanneer die wordt bekend gemaakt, berekenen we samen met experts wat dat betekent voor de boeren. We kijken hoeveel een boer nodig heeft om eten te kunnen kopen, om zijn kinderen naar school te sturen en om goed te kunnen boeren. Dan vergelijken we wat er verdiend wordt door cacao te verkopen met wat er daadwerkelijk nodig is en passen wij het verschil bij met een extra premie. We verwachten van boeren dat ze een minimumstandaard aan productiviteit hebben, maar productief zijn kan alleen als er geïnvesteerd kan worden in opleidingen, werkkrachten die goed betaald worden en soms nieuwe materialen en werktuigen.

Hoe is het gesteld met de wetgeving hier in de EU? Hoe kan het dat er hier nog onethische producten verkocht kunnen worden? En wat kunnen we daaraan doen?

‘Wetgeving is inderdaad belangrijk. Hoe is het mogelijk dat we in 2018 hier nog producten kunnen kopen die door moderne slaven geproduceerd werden? Niet alleen in de cacaosector, maar denk ook aan de mode-industrie. Er zijn gelukkig wel hoopgevende voortrekkers. In het Verenigd Koninkrijk is er de Modern Slavery Act, die bedrijven verplicht om transparant te communiceren en onderzoek te doen naar slavernij in de productieketen. In Frankrijk heb je een gelijkaardige wet en in Duitsland en Nederland liggen er voorstellen op tafel.

Maar er is ook nood aan een overkoepelende wet in de EU. Daar ijveren ngo’s dan ook voor. Merken zouden op Europees niveau verplicht moeten worden om hun verantwoordelijkheid op te nemen. Het moet ook een wet zijn die consequenties heeft. Beloven dat je het beter gaat doen is mooi, maar betekent eigenlijk niets als er geen actie op volgt.

Ik heb er wel vertrouwen in dat er de komende jaren op nationaal en Europees niveau wetmatig voor gezorgd zal worden dat er consequenties komen. De landen die nu de voortrekkersrol spelen, zullen hopelijk de anderen inspireren.’

Duurzaam produceren, betekent ook ecologisch verantwoord zijn. Waarom is chocolade van Tony’s niet biologisch?

‘Omdat onze missie sociaal is: kinderarbeid en armoede uit de keten krijgen is onze drijfveer. Om een goede biologische cacaoboer te zijn in West-Afrika moet je al heel professioneel zijn. Momenteel ben je financieel slechter af als kleinschalige biologische boer in West-Afrika. Dat valt moeilijk te rijmen met onze missie. Het is dus niet dat we niet biologisch willen zijn of nooit biologisch zullen zijn, maar voorlopig is dat moeilijk. Het is een kwestie van prioriteiten stellen. Onze coöperatie in Ghana is wel biologisch gecertificeerd.’

Hoe zit het met jullie ingrediënten, naast cacao: zijn die duurzaam?

‘De uitstoot van melkpoeder is niet zo best. Dit jaar zijn we kritisch gaan kijken om ook daar verbeteringen door te voeren. Hoe kunnen we onze voetafdruk op gebied van melk verlagen? We merken dat dit niet onze expertise is en we wat uit onze comfortzone moeten stappen. Maar dat past ook wel bij Tony’s als bedrijf. We gaan in gesprek met mensen die er meer van kennen, want samenwerken is heel belangrijk.

We willen een CO2 neutrale reep op de markt kunnen brengen. Dat doen we enerzijds door kritisch te kijken naar onze voetafdruk en waar mogelijk de uitstoot te reduceren. De uitstoot die we maken, willen we compenseren

Dus hoewel onze missie sociaal is, willen we natuurlijk het milieu ook niet uit het oog verliezen. Waar onze ingrediënten vandaan komen, bekijken we kritisch. We proberen zo dicht mogelijk bij huis te sourcen en het vliegtuig te vermijden.’

Betekent eerlijk kopen dat een chocolade-eter offers moet maken?

‘Een van de serieuze fouten in de keten is volgens ons de marge-escalatie. Stel, je betaalt vijftig cent extra aan de boer, dan reist die vijftig cent door gans de keten met vaste marges. De lokale koper, het vervoer, de verwerker, de chocolademaker, de marketing, de supermarkt: al deze spelers nemen er een percentage op. In de winkel wordt die vijftig cent dan veel meer. Wanneer je de boer meer betaalt, profiteert gans de industrie daar dus van. Dat is eigenlijk raar. Daarom betalen wij nu de premies rechtstreeks aan de boeren, zodat de eindprijs niet door gans de keten wordt beïnvloed.

Omdat onze keten volledig transparant is, kunnen we zo werken. Wanneer de cacao is aangekomen in de haven van Antwerpen, geeft de coöperatie ons een seintje en betalen wij die extra premie. Het is erg overzichtelijk dankzij onze keuze voor transparantie.

Ja, wij zijn duurder dan de gemiddelde reep chocolade, maar vorig jaar waren we het grootste chocolademerk van Nederland, dus blijkbaar kopen de mensen onze chocolade ondanks de prijs. Dat komt voor een groot deel door onze missie. En bovendien is het prijsverschil ook niet zo groot.’

Gaan jullie akkoord met de slogan ‘de consument kiest’?

‘Dat we het grootste chocolademerk zijn van Nederland komt deels door onze lekkere chocolade, speciale smaken, leuke verpakkingen en goede marketing. Maar ook door onze missie! Wij vinden het belangrijk om te weten waarom consumenten onze chocolade kopen, want consumenten kunnen ons verhaal delen en bijdragen aan de bewustwording. De groep mensen die onze chocolade koopt, de missie kent én de missie helpt verspreiden groeit. Dat doet ons plezier.

Wat kan je verwachten van consumenten? Wel wat, maar niet dat ze voor ieder product altijd de meest duurzame beslissing nemen. Je kunt ook niet verwachten dat alle consumenten alle keurmerken even goed kennen en dus bewust kunnen kiezen. Consumenten hebben verantwoordelijkheid, maar slechts tot een bepaald niveau. Als ik naar mezelf kijk, ben ik ook niet altijd even kritisch in de supermarkt.’