Groene voornemens: zo verklein je je ecologische voetafdruk in de keuken

Verander de wereld, begin bij jezelf. Om het nieuwe jaar groener in te zetten, verzamelen we een arsenaal aan kleine, haalbare acties die een grote impact hebben op het ecologisch gewicht van jouw keuken. En geen zorgen, wat er op je bord ligt, blijft even lekker. Een fijne bonus? Een groene keuken is ook nog eens gezonder: zo tackel je twee goede voornemens in één.

–PLASTIC IN DE BAN

Gebruik je rol plasticfolie op en koop geen nieuwe

Klinkt eng, het idee van te leven zonder zo’n multi-inzetbare rol plasticfolie? Geloof ons: het kan! Zeker nu er veel alternatieven op de markt zijn zodat je die halve appel niet moet laten verrimpelen in de koelkast. Een handig alternatief zijn de wraps van bijenwas: een stuk katoen gedrenkt in bijenwas dat je net zo gebruikt als folie: door de warmte van je handen wordt de wrap plooibaar en vouw je hem rond een stuk kaas of dek je er een kom mee af. Wel niet warm wassen, want dan smelt de bijenwas: even koud schrobben is de boodschap. Een ander goed idee zijn flexibele siliconen dekseltjes die je kunt gebruiken om een halve citroen of avocado luchtdicht mee af te sluiten. Je hebt ook grotere versies waarmee je kommen kunt afdekken.

Weg met wegwerp

Ook voor plastic diepvrieszakjes of boterhamzakjes die je maar één keer gebruikt zijn er veel alternatieven. Stevige siliconen zakjes die je kunt uitwassen of kleurige boterhamzakjes die binnenin gelamineerd zijn. Een flesje water wordt een drinkbus en een koffie on the go gaat in je eigen beker. Weinig moeite, veel resultaat.

Ga voor verpakkingsvrij

Op steeds meer plekken vind je verpakkingsvrije winkels: een grote win als je je plasticverbruik wilt minderen. Ga op zoek naar een winkel in je buurt, of als je er geen vindt, neem dan eens een kijkje op de eerste verpakkingsvrije onlinesupermarkt (die komt overwaaien van bij onze noorderburen): Pieter Pot. Als je bestelt bij deze onlinewinkel krijg je alles geleverd in herbruikbare glazen bokalen. Op deze bokalen betaal je statiegeld dat je terugkrijgt als je ze bij een volgende bestelling retour meegeeft. Je hoeft ze zelfs niet uit te wassen! Dat gebeurt op professionele wijze bij Pieter Pot zelf, zodat de potten minstens veertig keer hergebruikt kunnen worden.

— ACHTER DE POTTEN

Alles in één pan

Vorig jaar bracht Anna Jones haar kookboek Eén pan, plaat, planeet uit, waarbij ze eten expliciet in verband brengt met het klimaat. Naast kleurrijke plantaardige recepten geeft ze ook tips mee om vanuit je keuken de wereld te verbeteren. Eén tip is even simpel als handig: kook je hele maaltijd in één pot. Je bespaart energie én afwaswater. Vanaf nu zijn eenpansmaaltijden niet alleen vreselijk gemakkelijk, maar ook helemaal verantwoord.

Geef slappe groenten nog een kans

Een bussel radijzen die ligt te verkommeren in de groentelade? Een slappe venkel of een sippe wortel? Verban groenten die hun beste tijd gehad hebben niet zonder nadenken naar de vuilnisbak. Soep is natuurlijk een voor de hand liggende restverwerking, maar ook een frisse pekel is een perfecte methode. Zo heb je altijd een pot zoetzure groenten in de koelkast die perfect smaken bij een croque, een eitje of boven op wat noedels of rijst.

Ik deel hier mijn recept voor een basispekel:

150 ml heet water

75 ml azijn (gewone witte azijn geeft een zuurder effect, wittewijnazijn of rijstazijn geeft een milder eindresultaat)

4 el suiker

2 tl zout

+ groenten naar keuze

Afhankelijk van de hoeveelheid groenten die je wilt pekelen, kun je de hoeveelheden in het recept vermenigvuldigen.

Schil en snijd de groenten in hapklare stukken.

Meng alle ingrediënten voor de pekel tot het zout en de suiker zijn opgelost.

Giet het pekelvocht warm over de groenten in een afsluitbare bokaal. Zorg dat de groenten helemaal onderstaan. Sluit de bokaal af.

Bewaar ze als ze afgekoeld zijn in de koelkast. De pickles zijn in de koelkast houdbaar tot vier weken. De smaak wordt intenser naarmate je de groenten langer laat pekelen.

Vervang rundvlees door peulen en bonen

Rundvlees scoort het slechtst qua CO2-uitstoot in de lijst van eetbare eiwitbronnen. Doen het heel goed: peulvruchten, bonen en noten. Notenbomen hebben de eigenschap dat ze CO2 binden in de grond en zo koolstof uit de lucht helpen te halen. Peulvruchten en bonen hebben een bijzonder ecosysteem van bacteriën rond hun wortels leven dat stikstof vasthoudt, waardoor deze planten weinig nood hebben aan extra mest. Wil je duurzaam eten? Leer dan bonen vreten!

Niet al het rundvlees is hetzelfde

Denemarken is het land waar de CO2-uitstoot per kilogram rundvlees het laagste ligt: zestig procent lager dan koploper Paraguay. De Denen eten graag het karaktervolle vlees van melkkoeien. Een koe die eerst haar leven lang melk heeft gegeven produceert op die manier ook voedsel, en zo is de uitstoot lager.

Ook de manier waarop de koeien gehouden worden, heeft impact: zo kunnen extensief gehouden koeien (graslanden met een beperkt aantal dieren, het omgekeerde van intensieve veeteelt) ook helpen om CO2 in de grond te bewaren door oude graslanden te begrazen. In deze graslanden zit CO2 opgeslagen die hier al honderden jaren veilig wordt bewaard. Als deze grond zou worden omgeploegd, zou deze koolstof vrijkomen in de atmosfeer. Daarom pleiten Natuurpunt en het Algemeen Boerensyndicaat voor een doordachte strategie om de veestapel af te bouwen. Deze oude graslanden, die een heus C02-reservoir zijn, hebben net baat bij enkele grazers om ze in stand te houden.

Geen angst voor sojamelk

Soja en ontbossing zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar dit betekent niet dat je geen sojamelk mag drinken of geen tofoe mag eten. Meer dan 96 procent van de soja uit Zuid-Amerika wordt gebruikt als veevoeder of om sojaolie van te maken. Dit duizelingwekkende percentage is de boosdoener als het op duurzaamheid aankomt.

Creatief met gruis

Als we Caroline Baerten van het plantaardige restaurant Humus x Hortense naar haar lekkerste duurzaamheidstips vragen, verrast ze met creatieve oplossingen voor koffiegruis en groenteschillen. De schillen droogt ze in de oven op lage temperatuur (of in een droogoventje) en blendt ze vervolgens tot fijne poeders. Zo gebruikte ze al eerder aardpeerpoeder in chocoladekoekjes, wortelpoeder in cake en tomatenpoeder om een bouillon extra op te peppen. Het koffiegruis komt in de keuken van Humus x Hortense in de kombucha terecht: het is een spannende smaakmaker in deze gefermenteerde drank.

–KOFFIEKLETS

Gooi je koffiefilter niet weg

Geen zorgen, we gaan je niet adviseren om je papieren koffiefilter uit te wassen en opnieuw te gebruiken, wel om een herbruikbare versie aan te schaffen. Je hebt zowel flexibele katoenen filters die je kunt wassen in de wasmachine als robuuste filters met een fijne metalen zeef die je kunt afwassen. Je koffie smaakt er even lekker door én een extra voordeel: je hoeft nooit meer ruzie te maken over wie de laatste filter heeft opgebruikt.

Probeer eens dadelkoffie

Nu ontbossing een heet hangijzer is na de recente klimaattop, zijn voedingsmiddelen die daar een rol in spelen ook een hot topic. Zo is koffie een van die sleutelproducten. Steeds meer foodstart-ups gaan daarom op zoek naar alternatieven voor koffie. Wil je toch al jaren afkicken van die nerveuze cafeïnerush, maar hou je zo van je bakje troost in de ochtend? Probeer dan eens een kopje dadelkoffie van het Nederlandse bedrijfje Daffee. De biologische dadelpitten worden geroosterd en gemalen, net als een koffieboon.

–VERSPIL GEEN VOEDSEL

Kook je keukenkasten leeg

We schreven het al: je kunt niet om plantaardig eten heen als je je keuken wilt verduurzamen. Het is de handeling met de grootste positieve impact op het klimaat die je kunt stellen. Maar bij een nieuwe kookstijl komen ook nieuwe ingrediënten kijken waar je niet altijd raad mee weet. Daarom gingen we te rade bij Merel Wildschut van de duurzame blog De Groene Meisjes. Zij bracht vorig jaar haar boek Vegan voor iedereen uit met daarin makkelijke recepten met zo weinig mogelijk ingrediënten ( awoe voedselverspilling). “Ik vind het zelf vreselijk als ik allemaal speciale ingrediënten moet aanschaffen die ik vervolgens maar één keer gebruik”, aldus Merel. “Dan schiet je je doel volledig voorbij. Daarom houd ik mijn ingrediëntenlijstjes zo kort en makkelijk mogelijk. Als ik de lezer toch vraag om iets aan te schaffen dat niet standaard is, zoals een pot tahin, dan zorg ik voor een aantal recepten zodat die pot ook effectief leeg raakt.” Kortom, als je een nieuw ingrediënt koopt waar je maar een beetje van nodig hebt, ga dan op zoek naar andere recepten waarvoor je dit kunt gebruiken zodat het geen langzame dood sterft in je keukenkast.

Maak je diepvriezer tot je beste vriend

“Eten dat in de prullenbak belandt, kan anno 2022 écht niet meer”, voegt Merel toe. “Een belangrijke regel voor mezelf is: als ik een pakje opentrek, verpak ik de rest meteen luchtdicht zodat het lang houdbaar is. Restjes meteen invriezen is een andere tip. Hoe weinig ook: je bent echt wel blij met een klein kopje soep voor de lunch volgende week. Mijn vriezer zit vol verrassingen, zo vond ik onlangs nog een halve taart. Zo bezorg je jezelf een goede dag!”

Neem je tijd en maak een planning

“Het is een illusie dat duurzaam koken even snel tussendoor kan”, merkt Merel op. “Als je er werk van wilt maken, moet je er ruimte voor maken. Stel op voorhand een eetschema op voor een week (of toch een aantal dagen), maak een goede boodschappenlijst en koop enkel wat je nodig hebt: zo vermijd je dat je van de winkel terugkomt met een pak pasta terwijl er nog twee in je kast liggen. Voor mij werkt het heel goed om online te winkelen: zo word ik niet verleid door allerlei aanbiedingen of lekkers in de winkel.”

–COMPOSTEREN KUN JE LEREN

Wormen doen het werk

Zelfs al heb je geen tuin met composthoop, toch kun je ook op een klein balkon je groenafval omvormen tot perfecte potgrond. De meest enthousiaste reacties van balkoncomposteerders kregen we over de zogenaamde ‘wormenbak’. Dit is een systeem waarbij je drie bakken boven elkaar plaatst waar schimmels, bacteriën én wormen hun werk doen met jouw restjes. Wat overblijft is een vloeistof die je verdund als plantenvoeding kunt gebruiken en verse compost. Je kunt zo’n systeem zelf in elkaar zetten of een (al dan niet design) wormenbak aanschaffen. Om te starten, heb je een stevige schep compost (inclusief wormen) nodig van een andere composteerder. Op verschillende plekken (zoals in het ecohuis in Antwerpen) kun je dit scoren als je geen compostliefhebbers kent. Een tip die vaak terugkwam: zet de wormenbak niet rechtstreeks in de zon, dat overleven de wormen niet!

Leestips

1. Eén pan, plaat, planeet, Anna Jones, Fontaine Uitgevers: een kookboek vol vegetarische en veganistische recepten en praktische tips om duurzaam te koken. Probeer zeker de tofoe met XO-saus en de dahl met zoete aardappel en tamarinde.

2. Vegan voor iedereen: snel, duurzaam, budgetvriendelijk, Merel Wildschut, Fontaine Uitgevers: eenvoudige plantaardige recepten voor wie nood heeft aan een introductie in de wereld van vegan koken.

3. Eat Green: delicious flexitarian recipes for planet-friendly eating, Melissa Hemsley, Ebury Publishing: een Engelstalig kookboek vol groenterecepten voor flexitariërs met een oog voor voedselverspilling en duurzame boodschappenlijstjes.