(Gratis) kraanwater op restaurant: gebruikelijk in half Europa, maar niet in België

In Nederland woedt er een bijzonder debat: steeds meer mensen willen er kraanwater kunnen drinken op restaurant of café. De voorbode van een revolutie in de Belgische horeca? Weekend Knack zocht het uit.

Tegenstanders van flessenwater stellen dat het transport duur en milieuvervuilend is en dat al die plastic flessen mee verantwoordelijk zijn voor de plasticeilanden in onze oceanen. En dat terwijl het gedroomde alternatief voor rapen ligt: ons kraanwater is goedkoop, lekker en gezond. Nu steeds meer mensen daarvan overtuigd raken, groeit de vraag om kraanwater ook in horeca-zaken beschikbaar te maken. Ook in Nederland klinkt de roep om een wettelijke verplichting steeds luider.

We voelen je al komen: “daar zijn die gierige Nederlanders weer”. Zeg dat gerust als je ze tegenkomt met een picknick op restaurant, maar in de discussie van vandaag is dit geen valabel argument, want onze noorderburen willen gerust (een redelijke prijs) betalen voor een glas kraanwater. (Of het gratis krijgen bij consumptie van iets anders.) Het gaat onze noorderburen vooral om het ecologische aspect.

“Ik zie geen nadelen: wie gastvrij wordt ontvangen, besteedt meestal meer en komt terug naar je zaak,” stelt Tom Niekamp, die met zijn organisatie KRNWTR het drinken van kraanwater in Nederland promoot.

Kraanwater met sterallures

Door verschillende campagnes van organisaties als KRNWTR neemt het schenken van kraanwater in de Nederlandse horeca gestaag toe. Overalkraanwatergraag.nl stelt dat maar liefst 98% van de Nederlandse sterrenrestaurants hun tap openzetten voor hun klanten, gratis of tegen betaling.

Dat vraagt om een kleine enquête onder onze toprestaurants. Wij belden naar de drie driesterrenrestaurants die België rijk is: Hertog Jan, Karmeliet en Hof van Cleve. Om bij overal variaties van verbazing – van een geïnteresseerde “daar had ik nog nooit over nagedacht” tot een smalende “daar zullen we ook nooit over nadenken” – te oogsten.

Niet geheel onlogisch dat ze er nog niet over hebben nagedacht, want – zoals het klinkt in de Karmeliet -: “Dat zijn wij nog nooit tegengekomen. Ik weet dat het in de mode is, maar nog nooit heeft een klant me gevraagd om kraanwater.”

“Ik ben zelf ook iemand die, als hij thuiskomt, zijn glas onder de kraan houdt en drinkt. Maar als ik verplicht zou worden het te drinken in een sterrenrestaurant, zou ik daar om eerlijk te zijn toch ook niet blij van worden.”

Het moet gezegd: de marketingdiensten van flessenwater hebben hun werk goed gedaan. Die ene ultieme fles uit een uitzonderlijke bron in Fiji staat qua imago mijlenver boven het nederige kraanwater dat bij iedereen aan huis wordt geleverd. Bij een uitzonderlijke gastronomische belevenis moet er ook een uitzonderlijk water gedronken worden.

De zaak om je hoek

Misschien hebben die exclusieve sterrenrestaurants, waar de beleving alles is, wel een punt. Maar waarom krijg je zelfs in de bescheiden zaak om de hoek – je vaste adresje als je geen zin hebt om te koken – vaak geen karaf kraanwater aangeboden?

Horeca Vlaanderen stelt dat de marge die verdiend wordt met het verkopen van water voor de zaken noodzakelijk is om uit de kosten te komen. Kraanwater op zich is wel goedkoop, maar het serveren brengt kosten met zich mee (de bediening, afwas,…). “In Italië wordt dat opgelost door bij elke rekening een percentage ‘pane e coperto’ aan te rekenen. Letterlijk betekent dat ‘brood en bestek’, maar ook de prijs van de karaf water zit daarin berekend.”

“In zuiderse landen is het geven van kraantjeswater cultureel ingebed,” vervolgt Horeca Vlaanderen. “De simpele reden hierachter is dat het er warmer is dan hier en dat het kraanwater daar dus een zuiver dorstlessende functie heeft. Belangrijke nuance is bovendien dat de vaste kosten waarmee ondernemers in België af te rekenen hebben (zoals energie, loon en distributie), hoger liggen dan in de zuiderse landen.”

Dat het nochtans wel kan in België, bewijst Balls & Glory. Elke tafel in de restaurants is voorzien van een karaf gefilterd kraanwater. Een bewuste keuze, aldus kok Wim Ballieu: “Water is een basisbehoefte waaraan wij willen tegemoet komen. Bovendien willen we ons concentreren op waar we goed in zijn, en dat is lekkere ballen maken in plaats van zeulen met bakken water.”

Minder drank

Heel wat horecazaken vrezen dat het (al dan niet gratis) aanbieden van kraanwater ervoor zal zorgen dat klanten minder andere drank zullen bestellen. Volgens die logica verliezen de zaken twee keer: mensen kopen geen ander drinken én betalen minder of niets voor kraanwater. Op sociale media wordt de vrees echter gauw weerlegd door de voorstanders: “Fransmannen of Italianen bestellen ook echt niet minder wijn op restaurant omdat er een karaf water op tafel staat.”

Ballieu begrijpt die vrees: “In een conceptzaak als Balls & Glory is de drank niet het belangrijkste, dus wij kunnen water weggeven. Nu ja: de kost die eraan verbonden is, wordt op een andere manier wel verrekend, hoor.”

Horeca Vlaanderen besluit: “Je mag niet veralgemenen dat de horeca gratis water moet schenken. De core business van een horecazaak is het verkopen van eten en drinken. Of ondernemers kraantjeswater aanbieden, al dan niet betalend, is hun eigen keuze en financiële afweging.”

Wij zijn alvast erg benieuwd of het Nederlandse debat ook naar onze contreien zal overwaaien.