Van witte wijn voor bij het haardvuur tot Duitse pinot noir: onze wijnexpert Dennis van den Buijs proeft, wikt en weegt, en kiest uiteindelijk de fles die hem het meeste bijbleef.
Bubbelspel
Een bubbel in de champagnestijl maken is vloeken in de pure kerk van de natuurwijnen. De wijnmaker moet dan te veel handelingen doen in de kelder. Suiker en gist toevoegen bijvoorbeeld, om de wijn in de fles te laten bruisen. Dat staat mijlenver af van het berusten op de tijd en de natuur.
Het was geen toeval dat ik in een ontwijde kerk proefde dat het toch kon. Ik nipte van een glas fantastische mousserende natuurwijn uit Catalonië. Heiligschennis of een delirium? Tussen de kruisbeelden en spitsbogen van de oude kerk van Kwatrecht heeft Hans Dusselier zijn wijnhandel Desolari, gespecialiseerd in natuurwijnen. En geloof me vrij: er zijn weinig mooiere plekken om wijn te proeven.
De Catalaan in mijn glas was een brut nature van de druif Greco di Subur, ook Malvasia di Sitges genoemd. Een oud herontdekt inheems ras. De wijn schuimde weelderig in de mond zoals de mediterrane golven die je letterlijk kunt zien vanuit de wijngaarden in een hooggelegen natuurpark.
Wijnhuis Clos Lentiscus heeft een creatieve draai gegeven aan het maakproces. Geheel getrouw aan de filosofie van de natuurwijnen voegen ze geen suikerlikeur toe aan hun basiswijn om bubbels te creëren. Ze gebruiken wel ingevroren geperst druivensap, want ook dat bevat suikers en gisten. Ideaal om de basiswijn een sprankelend leven te geven. Ongefilterd, ongeklaard, zonder sulfieten en biodynamisch.
Het resultaat sprankelt dan ook uit het glas. De gele koperen kleur is een voorloper van de parfums van rijpe gele appels. Dan komen de frisse citroenzuurtjes, brioche met kardemomtoetsen en een enorm lange en zilte afdronk. Daar proef je de baai van Sitges weer.
Natuurwijn is voor sommigen een religie. Ze drinken niets anders. Voor anderen is het des duivels: wie drinkt zulke wijnen toch? Hokjesdenken of pilarenbijten heeft nog nooit tot veel geluk geleid. Luister naar mijn preek. Proef gewoon wat kwaliteit is en dat kan met deze wijn van aperitief tot bij de pure of romige vis. Waag de sprong. God en uw smaakpapillen zullen u lonen.
Bordeaux bij groenten
ezelf heruitvinden is aartsmoeilijk. Vraag dat maar aan acteurs die tegen wil en dank vereenzelvigd worden met een rol. Dat juk dragen ook de wijnen uit Bordeaux. Want wat eet je bij een Saint-Estèphe of Pomerol? Rood vlees! Dat is al decennia het motto.
Maar de wereld is veranderd. In vergelijking met twintig jaar geleden ligt er een vijfde minder vlees op het bord van de Belg. Rundvlees boert achteruit terwijl kip en vleesvervangers populairder worden. Midden in die verandering blijft de trouwe rode wijn ietwat verweesd achter. En daarmee is nog niet alle leed geleden. De generatie die zijn kelder met flessen bordeaux vulde, sterft letterlijk uit.
Nu er steeds minder rood vlees wordt gegeten, blijft de rode wijn ietwat verweesd achter.
Een crisis biedt gelukkig ook kansen. Op de gastronomische datingmarkt durven Cabernet Sauvignon, Merlot en Cabernet Franc hun kwaliteiten nu ook tonen aan sexy groenten. Geloof me: die chemie kan knetteren. Zeker bij hartige umami gerechten zoals goed gebakken paddenstoelen, gegrilde aubergines en stoofpotten van pompoen. Een klassieke rode bordeaux werkt heel goed bij vlezige herfstgroenten die het niet van hun finesse maar van karakter moeten hebben.
Bovendien zijn de meeste moderne wijnen uit de streek soepeler dan dertig jaar geleden en dus handiger vegetarisch inzetbaar. Ze hebben meer fruit in de jonge jaren en minder uitgesproken tannines – de bittere toetsen die je verhemelte uitdrogen.
Maar ook bordeauxwijnen met forsere tannines kun je inzetten bij groentegerechten. Er is een trucje waardoor de wijn de groenten op je bord niet wegblaast: zout. Gebruik Parmezaanse kaas bij je aubergines en in je champignonrisotto, of sojasaus bij pompoen uit de oven. Opnieuw: meer umami tempert de bitters en slaat een brug tussen de wijn en je gerecht.
Dat deed ook deze Saint-Estèphe uit het meest noordelijke deel van de Médoc. Ik at er een herfstige en aardse groentestoofpot bij met polenta. De neus barst van de bramen en de cassis, in de mond volgen mokka maar ook frisse menthol die uitmonden in zachte tannines. Traditiewijn is mooi als ze ook in moderne tijden toekomst heeft.
Wijn uit je geboortejaar
Als historicus heb ik veel gebreken. Het grootste is mijn sentimentaliteit voor objecten die je naar andere tijden en plaatsen brengen. Alsof je het verleden kunt aanraken. En dat geldt ook voor wijn.
Een glas Château Rausan-Ségla uit 1986 is dan ook veel meer dan een waardevolle oude bordeaux. De oogst in Margaux begon dat jaar begin oktober. Luttele dagen voor ik geboren werd. Hoe vaak drink je een wijn die even oud is als jezelf?
De druiven hingen aan de stok toen Rik De Saedeleer de Rode Duivels richting Mexicaanse mirakels riep; de wijnrank kreeg zijn eerste knoppen tijdens de catastrofe in Tsjernobyl. Een jaar gecondenseerd in een glas.
Het leukste van al: je hoeft geen stoffige wijnkelder te erven om ervan te genieten. Deze Rausan-Ségla komt van Belgium Wine Watchers. De Antwerpse wijnzaak specialiseert zich in oude jaargangen van topdomeinen. Die wijnen komen uit private collecties die plots stoppen: opa sterft, en wat moeten de erfgenamen dan met die honderden flessen in de kelder?
Dankzij dat tweede leven kun je wijn kopen uit het jaar van je geboorte, dat van je kinderen, je huwelijk en ga maar door. Een leuk cadeau, vanaf vijftien euro tot een veelvoud daarvan.
Oude wijn is een ontdekking. Je weet nooit exact wat de tijd ermee gedaan heeft. Het onstuimige jonge fruit en de stevige tannines maken meestal plaats voor geëvolueerde subtiliteit. De jonge, paarse tinten worden baksteenrood.
Maak zeker niet de fout om zo’n oude fles uren op voorhand te openen, laat staan in een karaf over te gieten. Verouderde wijnen zijn brozer, delicater. Denk aan een oude oma: zij wil haar levensverhaal in je oor fluisteren en niet als een bouwvakker door het stadion bulderen. Geef oude wijnen de kans om dat ook te doen. Schenk ze uit, proef, ruik en geniet. En blijf dat doen, want het begin van de avond is het einde niet.
Zo onthulde de Rausan-Ségla geleidelijk aan zijn karakter. Zwarte kersen en cassis, maar ook leer en een ijzerachtig, zelfs bloedachtig mondgevoel. Hemels bij puur gebakken dry aged rundvlees.
De pinot noir van de Ahr
Het hart van wijnhandelaar Gerd Brabant maakte een sprongetje. Ik had nochtans maar drie letters uitgesproken: Ahr. ‘Fantastisch, wat een streek!’ riep Gerd uit. ‘Nergens anders vind je die mooie combinatie van leisteen, vulkanische bodems én Spätburgunder’ – een druif die beter bekend is onder zijn Franse naam pinot noir.
As je iemands advies over Duitse wijn moet volgen, laat het dan Gerd zijn. Hij zit elke vakantie op een Duitse berg en voert de beste Duitse wijnen in met zijn zaak Vinikus & Lazarus. Gerd schreef daarnaast hét standaardboek over Duitse wijn, samen met Marc Roovers. Op dit moment baat hij ook nog een pop-upbed-and-breakfast uit in het Zwarte Woud. Voor sommigen heeft de klok iets meer uren in een dag.
Niet alleen Bruce Springsteen dankt een carrière aan The River.
De Ahr is zo dichtbij maar ook zo onbekend. De rivier met haar steile wijnterrassen ligt op amper een uur rijden van de Belgische grens, ten oosten van Luik. Als de zon er schijnt, waan je je dieper in het zuiden van Europa. De hellingen vol wijnranken lijken op de bekendere Moezel, maar vergis je niet: hier is de rode wijn koning.
Toch is er een beeld dat ik niet kan wegdenken bij elke slok van deze zalige Spätburgunder van J.J. Adeneuer. In 2021 werd de regio zwaar getroffen door gigantische overstromingen. Net zoals de Vesder bij ons. De tol in de Ahr bedroeg 135 doden, tientallen kapotte bruggen en een veelvoud aan getroffen dorpen en wijnmakers. Miserie troef.
In deze Ahr-wijn uit 2023 ontdek je dan ook niet alleen knapperige frambozen, zure kersen, de geur van rozenblaadjes en zelfs leer, je proeft ook de kracht van wederopstanding. De rivier kan nemen en geven.
Het is geen toeval dat zoveel wijnstreken (Bordeaux, Douro, Rhône…) naast stromend water liggen. Niet alleen Bruce Springsteen dankt een carrière aan The River. Ooit waren ze belangrijk voor het transport van de vaten.
Maar bovenal is het water een schokdemper voor extreme temperaturen. Een koelkast in de zomer, en een radiator in de herfst. Ook als de bladeren vallen, geeft de Ahr nog warmte af aan de leisteen waarin de wijnranken groeien.
Resultaat? Een traag gerijpte elegante herfstwijn die licht brengt als de dagen korten.
De opmars van grenache
Twee jaar geleden zat ik in Zuid-Afrika, met in de verte zicht op de oceaan, te genieten van een kanjer van een Kaapse wijn, toen ik plots Limburgs hoorde. ‘Wij waren in de buurt voor een reportage over de trouw van Regi.’ Enkele journalisten van de meest Limburgse krant van het land waren van het blitse showbizzhuwelijk bij wijnmakerij Kruger beland. Niet toevallig een met een vleugje Haspengouw.
De Limburgse Sofie Gielen verhuisde in 2015 van de fruitstreek naar de Kaap. Samen met haar man Johan Kruger maakt ze intussen fantastische, maar atypische Zuid-Afrikaanse wijnen.
Ze bezitten geen eigen wijngaarden: Kruger koopt druiven van bevriende wijnboeren. De percelen waar Johan en Sofie wijn van maken liggen tot honderden kilometers en uren rijden van elkaar. Ze mikken op de koelere regio’s, want ze willen fraîcheur en finesse in de fles. Geen bombastische masculiene kleppers van zware houtgerijpte cabernet. Wel ragfijne sauvignon blanc, pinot noir of de kanjer in mijn glas: grenache.
Het werkpaardje van weleer is een echte volbloed geworden.
Kruger tovert met die druif. De wijn steekt er bovenuit, letterlijk. Hun grenache komt van oude wijnranken op zevenhonderd meter hoogte aan de Piekenierskloof, in het noorden van de Kaapse wijnstreek. De granieten bodem geeft mineraliteit aan de wijn. Zijn neus neemt je mee naar een rozentuin, met in de mond krokante rode bessen en een kruidige finale. Intens maar niet vermoeiend.
Grenache is in veel zuiderse streken aan een opmars bezig. De van oorsprong Spaanse druif kan beter dan andere tegen de hitte en droogte. Vroeger werd ze vooral gebruikt om te blenden met andere druivenrassen. Nu is ze almaar vaker zelf de ster in Rioja en de Rhône, maar ook van Australië tot in Californië.
Bij Kruger hebben ze als geen ander begrepen dat het werkpaardje van weleer een echte volbloed is geworden. Hun Old Vines Grenache is een knap voorbeeld van de vaak onderbelichte diversiteit in de Kaapse wijnwereld. Dat vonden ook de Belgische sommeliers. Ze kozen deze Belgisch-Afrikaanse grenache als dé wijn op hun eigen diner na het laatste kampioenschap voor Beste Sommelier van België.
Belgisch rood
Zelden drink je een wijn waarvan je de druiven nog hebt vastgehad. Spoiler alert: dit is geen bucolisch verhaal van een zonnige druivenpluk. Het was vrij grauw zelfs toen ik in november 2022 in de Wijnfaktorij stond, een Urban Winery in de schaduw van de Antwerpse kathedraal waar Patrick Nijs wijn maakt van druiven uit zijn verschillende wijngaarden in Vlaanderen.
Die bewuste novemberdag was hij bezig met het laten afvloeien van het gegiste sap van zweigelt, een gulle en fruitige druif met Oostenrijkse roots. De jonge wijn verhuisde van roestvrijstalen naar houten vaten. Na het overhevelen zag ik onderin nog een aantal vrij intacte trossen. Typisch voor de macération carbonique van niet-gekneusde druiven. ‘Proef er maar eens van. De druiven zijn nog steeds fruitig en lekker’, zei Patrick. Mijn paarse handen en volle mond gaven hem gelijk.
Deze complexe wijn snoert alle criticasters van Belgische rode wijn genadeloos de mond.
Drie jaar later barst ook de volwassen wijn van de smaak. Toch is Quatre Mains toevallig ontstaan. ‘In 2022 had Jan Caudron van wijngaard Kampenberg een probleem. Zijn druiven waren rijp, maar zijn kelder voor de vaten was nog niet af. Het bouwproject had vertraging’, vertelt Nijs. Hij kocht de Oost-Vlaamse zweigelt en gamay dan maar over. De naam Quatre Mains verwijst niet toevallig naar de samenwerking van twee maestro’s.
In de fles zit de zweigelt uit mijn handen, aangevuld met gamay – die druif ken je uit de Beaujolais. Deze fles snoert criticasters van Belgische rode wijn genadeloos de mond. Patricks vierhandige flessenvrucht is complex, vol, rijk en eigenzinnig. De aanval van het zwarte fruit van zweigelt eindigt in de lange vinnige kruidigheid van gamay. Tel daarbij aardse en animale toetsen, kortom: wat een weelde, voor amper 11,5 procent alcohol.
De wijn is ideaal bij alles met tomaat en bij puur gegrild rood vlees. Wijnmaker Patrick drinkt zijn Quatre Mains zelfs licht gekoeld bij mosselen.
Wil je ook een glimp opvangen van de druiven die ooit wijn worden? Boek dan een tasting bij Wijnfaktorij en degusteer er fantastische Belgische wijn tussen de vaten.
Wit voor bij het haardvuur
Wijn is een seizoensproduct. Dat klinkt raar, want je kunt het hele jaar genieten van dezelfde fles. Maar soms strookt de sensatie in je mond niet met het gevoel erbuiten. Als de bladeren onder je voeten kraken, de bosgrond aards dampt en de paddenstoelen opdoemen, is het tijd voor een ander type wijn. Zeker in wit.
Frisse terraswijnen vol citrus en steenfruit maken plaats voor een rijker en complexer palet. En dat hoeft niet alleen synoniem te zijn voor witte wijnen met zware houtrijping in de klassieke bourgondische stijl. Wijnmakers en sommeliers neigen steeds vaker naar pure druiven die van zichzelf schitteren, niet door het houten vat.
Als de bladeren onder je voeten kraken, is het tijd voor een ander type witte wijn.
Het nieuwe troetelkind uit Piemonte heet timorasso, een druif die je enkel in Noord-Italië vindt. Ze kan groeicijfers voorleggen waar beursgoeroes van kwijlen. Van bijna uitgestorven met amper een halve hectare in 1987 ging het naar 41 hectare timorasso in 2008. Intussen staat de druif op 440 hectares.
Ook de ‘grote jongens’, de befaamde barolohuizen genre Gaja en Vietti, planten de witte koningin volop in de Colli Tortonesi. Logisch, want de wereld drinkt intussen meer wit dan rood én timorasso is een geval apart.
Koper van kleur, intens van de eerste snif tot de laatste seconde van de lange afdronk. De kracht zit in het karakter en de ingebakken aroma’s. Weelderige veldbloemen, sappige peer maar ook groenige kruidigheid naast frisse zuren. Een bommetje dat na vijf jaar verouderen nog beter wordt.
Dat proef je in deze biologische parel van Pomodolce. Hun Diletto Derthona is soms nootachtig, met wat sinaasappelschil, maar toch mineraal. Dit smeekt om pompoen, een paddenstoelenrisotto of pluimwild. En om zwoele haardvuren.
Kempenaar Wim Sas geloofde al lang voor de hype in timorasso. Met zijn wijnhandel Wijnkennis importeert hij al jaren alles van de kleinschalige wijnfamilie achter Pomodolce. Wim is trouwens een van de twee erkende Italian Wine Ambassadors in ons land. Zijn neus voor kwaliteit feilloos.
Ben je dol op oudere riesling? Niet twijfelen. Ga dan maar lekker vreemd met timorasso uit de glooiende Piemontese heuvels.
Luiks paradepaardje
Wie denkt dat wijncoöperaties alleen maar in het Oostblok of ruraal Italië bestaan, moet dringend naar Oupeye net boven Luik. Schurkend tegen Belgisch en Nederlands Limburg aan liggen de wijngaarden van Vin de Liège, inclusief een hypermoderne wijnkelder.
Met achttien hectare is het een van de grootste wijndomeinen van ons land. Het is in handen van meer dan vierduizend coöperanten met een of meerdere aandelen. Die formule bleek een schot in de roos. In een mum van tijd had Vin de Liège een startkapitaal van miljoenen euro. De coöperanten krijgen in ruil een rente van zes procent op hun inleg. Als ze tijd hebben, mogen ze mee druiven plukken. Maar het leukste is toch wel dat ze elk jaar voorrang krijgen bij de aankoop van de wijnen. Want die mogen er zijn.
Het Luikse paradepaardje is de witte Ô de Craie. Letterlijk ‘krijtwater’, verwijzend naar de bodem langs de Maas. In het glas ruik je gulle gele appel en citroen, gevolgd door een rijke fruitmond en fraaie zuren. Op het einde proef je zelfs wat potlood. Of hoe de Maas ook wat Moezel kan zijn.
Vin de Liège maakt biologisch gecertificeerde Belgische wijn, een zeldzaamheid.
Dat komt mede door de druif in de fles: johanniter. Dat is een zogenoemd resistent ras, een kruising van riesling, chasselas en Amerikaanse druivelaars. Het resultaat is een aromatische wijndruif die minder snel ziek wordt door schimmels.
Vin de Liège werkt enkel met resistente rassen zoals Solaris, Souvignier Gris en Muscaris. Door die keuze moeten de wijnmakers geen chemische middelen sproeien en maken ze biologisch gecertificeerde Belgische wijn, een zeldzaamheid.
Voor de oprichters is Vin de Liège meer dan een hobbyproject. Ze bouwen aan een duurzame economische onderneming met meerwaarde voor mens en natuur. De Luikenaars herstellen gericht de bodem. Waar nu wijnranken groeien, werd tot voor kort intensief aan landbouw gedaan. Het veelvuldig omploegen en verstoren van de aarde met overbemesting en pesticiden heeft plaatsgemaakt voor wingerds, nestkastjes, hagen, struiken en struweel. Of hoe een lekker glas Belgische wijn ook de biodiversiteit steunt.
